Dagblaðið - 09.07.1980, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ 1980.
Sú tilhneiging, að lækka vexti á
Vesturlöndum, bendir til þess að áliti
sérfræðingaaðráðamennríkjahafi nú
orðið öllu meiri áhyggjur af sam-
drætti í atvinnulífi en aukinni verð-
bólgu. Hins vegar er bent á að ekki sé
hægt að snúa sér að öðru verkefninu
án þess að hafa hitt einnig í huga.
Vandamálið er það að baráttan
gegn verðbólgunni með samdrætti á
lánamörkuðum og hærri vöxtum vill
hafa í för með sér samdrátt i iðnaði
og þar af leiðandi minnkandi at-
vinnu.
Hins vegar ef verðbólgan er látin
afskiptalaus þá geta verðhækkanir
dregið úr samkeppnishæfni fyrir-
tækja, minnkað trú fólks á peninga
og dregið úr sparnaði og fjárfesting-
um. Þar með væri efnahagskerfi
landanna í hættu.
Sérfræðingar á fjármálamörk-
uðum í Bandaríkjunum telja að al-
mennir vextir þar í Iandi muni halda
áfram að hækka nokkuð á næstu
mánuðum en síðan fara lækkandi.
Lækkunin er talin verða fremur hóf-
leg og hæg. Strax og lækkun vaxta á
almennum lánamarkaði verður
merkjanleg mun eftirspurn eftir
lánum bæði frá opinberum aðilum og
einkafyrirtækjum aukast og þar með
aftur draga úr lækkun vaxtanna að
áliti sérfræðinganna.
Tregða bandaríska seðlabankans
til að auka eftirspurn eftir lánsfé
hefur valdið nokkrum vonbrigðum á
lánamörkuðum vestra. Vextir hafa til
dæmis ekki lækkað þar neitt á tveim
síðustu mánuðum á almennum
markaði gagnstætt því sem varð þar
nokkru áður.
Auðvitað eru ekki allir sér-
fræðingar sammála hvaða stefnu
þróunin muni taka. Fullyrða ýmsir
að þess megi sjá merki í efnahags-
þróuninni frá því í maí síðastliðnum
að samdráttur í bandarísku efna-
hagslífi sé að minnka. Þar með hefðu
stjórnvöld tækifæri til aðstaldra við
og athuga hvert stefna beri í peninga-
málum.
Þróun vaxtamála mun líklegast
ekki valda því að gengi dollarans eða
annarra heimsmynta muni breytast
mjög að áliti sérfræðinga. Bæði í
Kanada og Japan er talið að lækkun
vaxta verði svipuð. Forvextir í
Kanada eru nýverið komnir niður í
10,63% og í Japan 9%. í síðarnefnda
ríkinu er nokkur þrýstingur á að
vextir lækki enn meir. Kemur hánn
frá stjómendum iðnfyrirtækja sem
mjög eru háð lánsfé frá bönkum.
í Vestur-Þýzkalandi eru forvextir
aðeins 6,5 af hundraði eða hinir
sömu og fyrir tíu árum. Verðbólgan
þar er talin 6 af hundraði, sem er
mikið á þess lands mælikvarða.
Æðsti maður vestur-þýzka seðla-
bankans segir að ekki komi til greina
að lækka vexti þar í landi fyrr en
tekizt hafi aðdraga úr verðbólgunni.
Svipuð þróun er talin verða i
Frakklandi, Hollandi og Belgíu, þó
líklegast verði farið hægast í lækkun
vaxta i síðastnefnda landinu.
Ráðamenn á Norðurlöndunum,
Svíþjóð, Noregi, Finnlandi og Dan-
mörku, eru sagðir líta með ánægju til
lækkandi vaxta á alþjóða peninga-
mörkuðum. Hins vegar er ekki búizt
við lækkun vaxta í þessum löndum á
næstunni. Þar mun áfram verða
fylgt stefnu hærri vaxta og samdrátt-
ar i lánamálum þar til einhver
árangur hefur náðst í baráttunni gegn
verðbólgunni.
I Hong Kong þar sem er sterkur
fjármálamarkaður fyrir Suð-austur-
Asíu er talið að vextir muni lækka
eftir því sem lengra líður á árið.
í Sviss hins vegar þar sem enn er
mikil eftirspurn eftir lánsfé munu
vextir að líkindum fara frekar hækk-
andi á næstu mánuðum.
Allir lífeyris-
sjóðir eru
verðtryggðir
n
v
Á undanförnum árum hafa há-
værar kröfur heyrst um það, að líf-
eyrissjóði skuli verðtryggja, þar sem
þeir geti ekki að öðrum kosti sinnt
því hlutverki, sem þeim er ætlað. Vist
eru þessar kröfur sanngjarnar, því að
ekkert er verra fyrir gamalt fólk og
aðra lifeyrisþega en fjárhagslegt
öryggisleysi, og sterkur, verðtryggður
lífeyrissjóður er helsta vörnin gegn
slíku.
í þessu sambandi er oft vitnað til
hinna verðtryggðu lífeyrissjóða ríkis-
starfsmanna og þeir stundum litnir
öfundaraugum, og jafnvel er sagt
sem svo, að þeirra vegna þurfi ríkis-
starfsmenn ekki eins hátt kaup og
aðrir launþegar.
Liklega er það og staðreynd, að
rikisstarfsmenn hafi mátt þoia lægri
laun vegna hinna góðu lífeyrissjóða.
Hvers vegna er
verðtrygging lífeyr-
issjóða nauðsyn-
leg?
Þeirri spurningu er auðsvarað í
verðbólguþjóðfélagi, hvers vegna
nauðsynlegt sé að verðtryggja sjóði
— hvort sem um er að ræða lífeyris-
sjóði eða aðra sjóði. Enda sýnir lifs-
máti þjóðarinnar, að engir einstakl-
ingar eða einkastofnanir safna fé í
sjóði, allir reyna frekar að fá hag-
stæð lán og hugsa þá um nýja mál-
tækið: ,,grædd er skulduð króna”.
Lífeyrissjóðir hafa til þessa verið
meðal þeirra lánastofnana, sem lánað
hafa hagstæð lán — þ.e. hagstæð
fyrir skuldarann.
Kjallarinn
Leó E. Löve
Með öðrum orðum eru það lántak-
endur úr lífeyrissjóðunum, sem rýra
verðmæti sjóðanna, það eru þeir sem
hirða hinn svokallaða „verðbólgu-
gróða”.
Ríkisstarfsmenn
borga sjálf ir
verðtrygginguna
Á slðustu misserum hefur það
runnið upp fyrir ráðamönnum, að
eðlilegast sé að lántakandinn greiði
svo háa vexti (verðtryggingu) af láns-
fé, að það dugi til að halda verðgildi
þess.
Slík verðtrygging var gerð öllum
möguleg með þeirri tímamótalaga-
^ „Líklega er þaö staðreynd, aö ríkisstarfs-
menn hafi mátt þola lægri laun vegna
hinna góöu lífeyrissjóða.”
setningu, sem nefnd hefur verið
Ólafslög.
Með heimild i Ólafslögum hafa líf-
eyrissjóðir starfsmenna ríkisins riðið
á vaðið og eru hættir að lána ,,gjafa-
lán”, því að öll ný lán þeirra sjóða
eru verðtryggð.
Það fé sem inn í sjóðina kemur er
lánað út verðtryggt, það ber auk þess
svolitla vexti og rýrnar því ekki í
verðbólgunni.
Að dæmi lífeyrissjóða ríkisstarfs-
manna geta allir aðrir lifeyrissjóðir
farið — og er þar með úr sögunni
vandamálið um óverðtryggðan lif-
eyri.
Sofa verkalýðs-
fólögin á
verðinum?
Með því að verðtryggja lífeyris-
sjóðslánin hafa lífeyrissjóðirnir
komið í veg fyrir rýrnun þess fjár,
sem þeim er trúað fyrir, og þar með
eru þeir fullkomlega færir um að
sinna þvi mikilvæga hlutverki sinu að
tryggja sjóðsfélögum fjárhagslegt
öryggi, jtegar árin færast yfir þá eða
heilsan bilar. Hið eina, sem gæti'
breytt því er ef iðgjöldin væru ekki
nógu há, en slíkt gæti orðið ef meðal-
aldur þjóðarinnar fer hækkandi eða
eftirlaunaaldur lækkar.
Að þessum lestri loknum vona ég,
að lesendur séu mér sammála um, að
furðulegt sé hvers vegna allir lífeyris-
sjóðir hafl ekki tekið upp verðtryggð
lán — einkum ef tekiö er tillit til
kröfu stéttarfélaganna um verð-
tryggða lífeyrissjóði. Stjómum sjóð-
anna er sjálfum heimilt að ákveða
verðtrygginguna, rétt eins og gert
hefur verið hjá ríkisstarfsmönnum.
Það verður hins vegar fróðlegt að
fylgjast með samningum ríkisstarfs-
manna, því aö nú verðtryggja þeirj
sjálfir sinn eigin lífeyrissjóð og geta
varla þolað kjaraskerðingu af þeim
sökum, eða hvað?
Leó E. Löve
lögfræðingur.
þeir flett upp í skýrslum sínum, sem
sýna munu, að síðasta samdráttar-
tímabil í Ameriku var 1974—75 og
fylgdi því lækkað verð og sölutregða
á fiskmarkaðnum. Þar á undan varð
mikið erfiðleikatímabil 1968—69, en
þá varð mikið verðfall á þorskblokk-
um og öðrum fiskafurðum. En þetta
gerist ekki bara í fiski og íslendingar
eru ekki þeir einu, sem um sárt eiga
að binda.
Á frjálsum markaði er útilokað, að
vöruverð fari hækkandi ár frá ári.
Slíkt gerist vitanlega á íslandi, en
margir fróðir menn hafa áiyktað, að
lögmál hagfræðinnar gildi þar ekki.
Hérna í henni Ameríku gilda þessi
lögmál að mestu leyti, og afskipti
rikisvaldsins eru minni en víða annars
staðar. Framboð og eftirspurn ráða
ríkjum og verð getur hvorki haldið
áfram að hækka eða lækka enda-
laust. Núna hefir eftirspurn dregizt
saman og framboð aukizt á sama
tima. Fiskverð hlýtur því að lækka.
í sumum skrifum í blöðunum á
Fróni um þessi mál gætir alls kyns
misskilnings og fáfræði um freðfisk-
sölumál í Ameríku. Fæstir virðast
vita, að mjög litill hluti af islet.zka
fiskinum er seldur í smásölu. Sumir
greinarhöfundar hafa ferðazt vestan-
hafs og leitað með logandi ljósi að ís-
lenzkum fiski í kjörbúðunum stóru.
Þeir hafa ekki fundið ugga og liklega
grátið sig í svefn á hverju kvöldi út af
þessari sneypu og niðurlægingu. í
Bréf fró henni
Ameríku:
Þórir S. Gröndal
ásökunargreinum sinum segja þeir
sölusamtökin hafa starfað slælega að
sölumálunum og þess vegna sé landið
nú í óttalegum vandræðum.
Fjölfæðis-
markaður
Bezti markaðurinn fyrir gæðafisk í
Ameríku er fjölfæðismarkaðurinn.
Tveggja máltíða af hverjum Ftmm er
neytt utan heimilisins. Öll matseld,
sem ekki fer fram á heimilum, er
flokkuð undir fjölfæðismarkaðinn,
þ.e. veitingahús af öllum tegundum,
mötuneyti, skólar, sjúkrahús, fang-
elsi o.s.frv. Þróunin hefir orðið sú,
að smásölumarkaðurinn hefir ekki
getað keppt við fjölfæðismarkaðinn
um bezta fiskinn og hefir þess vegna
verið mjög erfitt að finna reglulega
góðan fisk í matvörubúðum, Þar
hefir mest borið á Kyrrahafsufsa
ásamt tilbúnum réttum úr fiskmarn-
ingsblokkum. í smásölunni hefir
aðaláherzlan verið lögð á að halda
niðri verðinu og hefir það skiljanlega
gerzt á kostnað gæðanna. Þetta sáu
íslenzku fyrirtækin fyrir 10—15 árum
og beindu sinni framleiðslu inn á
þann markað, sem greitt gat hæsta
verðið.
í blaðaskrifunum er sífellt talað
um „neytendapakkningar” og eru
margir ekki vissir um, hvers kyns
undrapakkningar þetta eru. Ekki
skyldi maður vera hissa á því. Helzt
mætti ætla, að þetta væru pakkn-
ingar með neytendum í, líklega sölt-
uðum og síðan frystum! Neytenda-
samtökin eru jú samtök, sem í eru
neytendur.
Fiskflökum til frystingar er pakkað
á þrjá vegu: í smásölupakkningar,
fjölfæðispakkningar og blokkir.
Mjög lítið magn fer í smásölupakkn-
ingarnar eins og áður var getið. En
verði breyting á og fari smásölukaup-
menn að sækjast eftir betri vöru og
vilji greiða hærra verð, er víst, að
landinn muni ganga á lagið. Það er i
fjölfæðispakkningarnar, sem obban-
um af beztu flökunum er pakkað.
Þessar öskjur innihalda frá 5 til 15
pund og lenda svo til eingöngu á veit-
ingahúsum, mötuneytum og öðrum
fjölfæðisstöðum. Svo koma blokk-
irnnar, en í þær fara þau flök, sem
ekki lenda í hinum pakkningunum.
Eins og kunnugt er, eru svo blokkirn-
ar það hráefni, sem íslenzku fisk-
^ „Smásölumarkaðurinn hefur ekki getaö
keppt viö fjölfæðismarkaðinn um bezta
fiskinn og hefur þess vegna verið mjög erfitt
að fínna reglulega góðan fisk í mat-
vörubúðum.”
vinnslustöðvarnar framleiða úr
feiknalegt magn af skömmtum og
stautum af öllum mögulegum gerð-
um.
Freðfiskvinnsla íslendinga er án
efa þróaðasta atvinnugrein á landinu.
Ef nota má samanburð, myndi ekki
fráleitt að áætla, að t.d. lagmetis-
vinnslan og útflutningur þess stæðu
þar sem freðfiskútflutningurinn stóð
1955. íslenzku félögin hafa unnið
mikið starf í Ameríku og skotið öll-
um öðrum innflytjendum þar ref
fyrir rass. Hér í „bransanum” er oft
talað um það sem meiriháttar afrek,
hvernig íslendingum hefir -tekizt að
selja fisk sinn á hærra verði en allir
aðrir, áratug eftir ár^tug.
Þrátt fyrir þennan góða árangur er
margt, sem bæta má, bæði i fram-
leiðslulandinu og markaðalandinu.
Fjölmiðlarnir geta hér gert mikið
gagn með því að fræða landsins lýð
um þennan mikilvægasta atvinnuveg
þjóðarinnar. Reyna þarf að hafa já-
kvæð áhrif á unga fólkið á þann veg,
að fleiri vel gefin ungmenni velji sér
lífsstarf við fiskveiðar, -vinnslu eða -
sölu. Nógu margir stunda nú störf,
sem þjóðarbúinu koma að takmörk-
uðu gagni. Þess vegna þarf, á vertíð,.
að flytja inn fólk frá Ástralíu til
starfa í frystihúsum landsins.
Ég tek ofan hattinn fyrir öllum
íslendingum, sem vinna við fisk!
ÞórirS. Gröndal.