Dagblaðið - 03.10.1980, Síða 10

10
frjálst, óháð dagblað
Útgefandi: Dagblaflið hf.
Framkvœmdastjóri: Svainn R. Eyjólfason. Ritatjóri: Jónas Kristjónsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Halgason. Fréttastjóri: ómar Vaidimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Roykdai.
(þróttir: Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aðstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrfcnur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjomason, Atli Rúnar Halldórsson, AtJi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
ólafur Geirsson, Sigurflur Sverrisson.
Ljósmyndir: BjamleHur Bjamleifsson, Einar ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrifstofustjóri: ólafur EyjóHsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorlerfsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Haildórs-
son. Dreifingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttir.
Ritstjórn: Síflumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þvarhohi 11.
Aflalsfcni blaflsins er 27022 (10 Knur).
Sotning og umbrot: Dagblaflið hf., Sfflumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Sfðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skehunni 10.
Askriftarverfl á mánufli kr. 5.500. Verfl f lausasölu 300 kr. eintakifl.
Sveiflurá fylgi flokka
Kjósendur hafa fyrirgefið Sjálf-
stæðisflokknum leiftursóknina, sem
olli óförum flokksins í kosningunum
fyrir tæpu ári. Fylgi Sjálfstæðisflokks-
ins hefur aukizt mikið síðan þá, sam-
kvæmt skoðanakönnun Dagblaðsins.
Flokkurinn hefur samkvæmt könnuninni stuðning
rúmlega fjörutíu og sex af hundraði þeirra, er taka af-
stöðu. Hann fékk í kosningunum rúmlega þrjátíu og
sjö af hundraði atkvæða, þegar listar óháðra sjálf-
stæðismanna eru meðtaldir.
Miðað við þetta fylgi gæti flokkurinn nú fengið 28
þingmenn og bætt við sig sex. En hvaða Sjálfstæðis-
flokk eru menn að styðja? Mjög algengt var,að fólk léti
fylgja með, að það væri í ,,Gunnarsarminum”,
„Geirsarminum” eða „Albertsarminum”, þegar það
svaraði spurningunni í könnuninni. Allir þessir
„armar” lýstu í könnuninni yfir stuðningi við Sjálf-
stæðisflokkinn. Annað mál yrði, hvort þessar sveitir
gætu komið sér niður á sameiginlegt framboð, ef kosið
yrði á næstunni. Þótt Sjálfstæðisflokkurinn fái síkt
fylgi samkvæmt könnuninni, er hann illa klofinn og í
rauninni veikur flokkur.
Hvers vegna fær flokkurinn slíkt fylgi samkvæmt
skoðanakönnun? Svar við þeirri spurningu fæst með
því að líta aftur til tímans fyrir síðustu kosningar. í tíð
vinstri stjórnarinnar höfðu skoðanakannanir sýnt, að
Sjálfstæðisflokkurinn var kominn með fylgi talsvert
yfir 40 af hundraði kjósenda. Flokkurinn stóð vel að
vígi nokkrum vikum fyrir kosningarnar. Þá kom leift-
ursóknin.
Leiftursóknin var illa undirbúin. Frambjóðendur
Sjálfstæðisflokksins um land allt stóðu á gati, þegar
andstæðingarnir gagnrýndu leiftursóknina. Stuðnings-
menn Sjálfstæðisflokksins flýðu, ýmist í fang Fram-
sóknar- eða Alþýðuflokks. Síðustu vikurnar glopraði
Sjálfstæðisflokkurinn niður fylgisaukningu sinni.
Nú safnast þetta fólk aftur að Sjálfstæðisflokkn-
um. Ekki svo að skilja, að það sé orðið fylgjandi leift-
ursókn, heldur hefur það afgreitt hana sem rugl nokk-
urra manna fyrir tæpu ári. Þetta fólk sættirsigekki við
neinn af hinum flokkunum,,en telur sig standa sjálf-
stæðisstefnunni næst. Þannig kallar öll þessi mislita
hjörð sig „sjálfstæðismenn” um þessar mundir, hvort
sem menn styðja Gunnar, Geir eða Albert.
Jafnframt því, sem skoðanakönnun sýnir fylgis-
aukningu Sjálfstæðisflokksins, sýnir hún mikið tap
Framsóknar- og Alþýðuflokks frá kosningunum.
Tap Framsóknar á rætur að rekja til þess, að fram-
sóknarmenn hafa svikið kosningaloforð sín. Þeir unnu
mikinn sigur í síðustu kosningum, vegna þess að þeir
svöruðu hinni óvinsælu leiftursókn með ,,niður-
talningarstefnu”, sem fólki leizt mun betur á. Nú er
þetta nýja fylgi Framsóknarflokksins komið á rás,
vegna þess að flokkurinn hefur ekki komið kosninga-
stefnunnií framkvæmd.
Alþýðuflokkurinn er nú kominn niður i það fylgi,
sem hann hafði á dögum vinstri stjórnarinnar sam-
kvæmt skoðanakönnunum þá. Þótt flokkurinn tapaði
í kosningunum, varð skellurinn minni en ella, af því að
hann fékk síðustu vikurnar fyrir kosningar stuðning
allmargra flóttamanna undan leiftursókn sjálfstæðis-
manna. Þetta fólk hallast nú aftur að Sjálfstæðis-
flokknum.
Afstaðan til leiftursóknarinnar var aðalskýring
kosningaúrslitanna í fyrra. Nú hefur leiftursóknin
verið afmáð.
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 3. OKTÓBER 1980.
f ' '
Eistland, Lettland og Litháen:
Þau fengu líka
frelsi 1918
Árið 1918 hlaut ísland sjálfstæði.
Sama ár lauk fyrri heimsstyrjöldinni
og í kjölfarið hlutu margar Evrópu-
þjóðir frelsi. Má þar nefna Tékkó-
slóvakiu og Eystrasaltsríkirt þrjú,
Eistland, Lettland og Litháen auk
fleiri ríkja. Örlög fslands hafa orðið
önnur en þessara fjögurra rikja. Allir
þekkja hvernig fór fyrir Tékkum og
hvernig herir Sovétríkjanna óðu þar
yfir í ágúst árið 1968. Síðan hafa fáir
haldið að almennu frelsi væri þar
troðið upp á landsbúa i neinu óhófi
nema síður sé.
Örlög Eystrasaltslandanna urðu þó
mun hrikalegri en Tékkóslóvakíu. f
því tilvikinu höfðu ráðamenn Sovét-
ríkjanna engin vettlingatök á hlutun-
um og innlimuðu ríkin þrjú, Eistland
Lettland og Litháen í Sovétrikin árið
1944. Það hafði raunar verið hug-
myndin að gera það þegar árið 1918
en mistókst vegna þeirrar óreiðu sem
þá var á öllu austur þar vegna falls
keisaradæmisins rússneska ogþýzka
og valdatöku bolsévíka. Löndin
höfðu reyndar löngum verið undir
járnhæl rússneskra og þýzkra ráða-
manna.
En vegna þess að á morgun hefst
sovézk menningarviku í Reykjavík
þar sem kynnt verður menning og
listir í sovétlýðveldinu Eistlandi er
rétt að snúa sér að málefnum þess og
rifja upp söguna af því hvernig Eist-
land, rikið sem loks hlaut sjálfstæði
árið 1918 — sama ár og við íslend-
ingar —, varð Sovétlýðveldi.
/
Eistlenzka lýðveldið var stofnað
árið 1918. Fyrsta stjórnarskrá lands-
ins var mjög lýðræðisleg. Til að
koma í veg fyrir að valdið kæmist í
fárra hendur var það í raun ekki til.
Ekki þurfti nema undirskrift tuttugu
og fimm þúsund kjósenda til að
þjóðaratkvæðagreiðsla yrði um
ýmsar ákvarðanir eða tillögur.
Sósíaldemókratar og verkamanna-
flokkurinn (kommúnistar) fengu
meirihluta á þingi landsins í fyrstu
kosningunum eftir að það hlaut sjálf-
stæði. Síðar meir jókst fylgi hægri
flokkanna. Kommúnistar fengu
aldrei meira en 40% atkvæða. Var
það í kosningum árið 1923. Áriðeftir
hrundi fylgið af þeim. Þá gerðu þeir
tilraun til stjórnarbyltingar, sem mis-
tókst þrátt fyrir að hún naut stuðn-
ings Sovétrikjanna.
Eistland fór illa út úr heimskrepp-
unni, sem hófst árið 1929, eins og
önnur ríki heimsins. Útflutningstekj-
ur minnkuðu um sextíu af hundraði.
Tekjur landbúnaðarverkamanna
drógust saman um helming. Atvinnu-
tækifærum fækkaði mjög.
Vegna þessa og einnig af því að
framkvæmdavaldið í landinu var
mjög veikt varð verulegur pólitískur
órói í landinu á fjórða áratugnum.
Kröfur um sterkara forsetaembætti
komu fram. Svo fór að ný stjórnar-
skrá var samþykkt í þjóðaratkvæða-
greiðslu árið 1933.
Vegur fasista í Eistlandi jókst
nokkuð í byrjun fjórða áratugarins
og drógu þeir enga dul á þá ætlun
sína að taka völdin í landinu.
Konstantin Páts forsætisráðherra
landsins brá þó við í tíma og kom í
veg fyrir valdatöku þeirra.
Samkvæmt hinni nýju stjórnarskrá
gat hann lýst yfir einhvers konar
neyðarástandi. Tók hann sér alræðis-
vald í marz árið 1934. Þá hafði þingið
samþykkt neyðarráðstafanir for-
sætisráðherrans en var að því loknu
sent heim. Öll starfsemi stjórnmála-
flokka var bönnuð samkvæmt hinum
nýju neyðarlögum.
Páts og stjórn hans voru við völd
til ársins 1938. Þá var aftur kosið til
þings landsins. Fyrsta verk þess var
að samþykkja nýja stjórnarskrá.
Ekki voru þó heimiluð nein stjórn-
málasamtök í Eistlandi þrátt fyrir að
til þings hefði verið kjörið.
KAUPA-HEÐN-
ARNIR MEÐAL
0KKAR
„Sjálfstæðisflokkurinn hefur
miklu hlutverki að gegna. Hann er
kjölfesta og boðberi frelsis og aL-
hafna, sverð og skjöldur athafnalífs-
ins og lífskjaranna. Íslenska þjóðin
má ekki kasta fyrir borð þessu þjóð-
félagsafli, því það er vörn gegn upp-
lausn.”
So sprach Ingólfur Jónsson í stór-
merkilegu viðtali við Ellert í síðasta
helgarblaði Visis. Meitluð setning um
hlutverk stærsta stjórnmálaflokks-
ins, sem flestir geta fallist á í hjarta
sinu, hvar í flokki sem þeir standa.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur verið
vörn gegn upplausn, fleirum en
flokksmönnum kann að óa við því að
liann liðist í sundur.
En nú er upplausn í sjálfu sam-
einingaraflinu. Það kann ekki góðri
lukku að stýra, ef sundraðir eiga að
„ leiða sundraða. En til eru líka þeir'
sem harma lítt hrun Sjálfstæðis-
flokksins og ætla að hirðareyturnar
sér til upphefðar og valda. Þeir eru
meira að segja strax farnir að vokka
yfir líkinu, pólitískir andstæðingar
eru að verki innan flokksins, sem
náði hámarki með myndun núver-
andi rikisstjórnar og notfærðu sér
persónulega metnaðargirni til að
kljúfa sjálft „sameiningarafl þjóðar-
innar.” Snjallt bragð sem engin
dæmi þekkjast um síðan Hermann og
Eysteinn beittu Alþýðuflokknum í
pólilísku samsæri gegn elskulegum
læriföður sínum Hriflu-Jónasi. Svo
ódrengilegar aðfarir skilja eftir
blóðug svöðusár í þjóðarlíkamanum
meðeitri haturs.
" Kannski á sundrungin innan Sjálf-
stæðisflokksins þó líka dýpri rætur í
þjóðfélagsþróuninni. Sú sundrung
sem alið hefur verið á milli borgar og
dreifbýlis (hvar eru þingmenn Reyk-
víkinga?), verkar lamandi á Sjálf-
stæðisflokkinn. Og það er engin til-
viljun, að höfundur geðveikislegra
hatursskrifa um blessaða sauðkind-
ina (hættið að kaupa kjötið), er einn
helsti offíseri og tengibrú milli
Guðföðurins og Landföðurins, sem
sótti Gunnar bakdyramegin inn í
Sjálfstæðisflokkinn.
Annað er jafnvel þyngra á metum,
breytingar á þjóðfélaginu vegna
verðbólgu og vísitölu og misbeitingar
verkalýðsfélaganna valda þvi að
ójöfnuður fer vaxandi. Hér er auð-
Föstudags
grein
stétt (kölluð dónalega gróðapungar),
sem veit ekki aura sinna né tekna tal
og er nú tekin meira en nokkru sinni
áður*að beita fjármunavaldinu til
pólitískra áhrifa og hagsmuna. Á
hinn bóginn fer hagur almennings
síversnandi og má ekki mikið út af
bregða til þess að komi vandræða-
ástand, það er jafnvel byrjað í íbúða-
málum.
Þessi vaxandi ójöfnuður er að
verða alvarlegasta meinsemdin innan
Sjálfstæðisflokksins. Það er lífsskil-
yrði fyrir hann, ef hann á að heita
áfram sameiningarafl að draga úr
þessum ójöfnuði, standa gegn hags-
munapoti „gróðapunganna” og
leggja höfuðáhersluna á að bæta hag
þeirra sem erfiðast eiga. Ef honum
tekst þetta ekki, og einkanlega ef
„gróðapungarnir” ná valdi yfir
flokksstarfseminni, þarf hann ekki
einu sinni að klofna. Eftir áratug
verður komin á skandinavísk flokka-
skipun.
Þetta er stórfellt áhyggjuefni fyrir
fjölda fólks sem hefur jafnvel í ára-
tugi stutt flokkinn i þeirri ætlan að
hann væri sameiningarafl sem bægði
frá upplausn. Hugmyndir þessar
blandast auðvitað inn í flokksstarf-
semina, þar má finna merki þess,
hvernig upplausnin og deilurnar lama
flokkinn og gera hann lítt færan um
að taka ákvarðanir eða setja frani
stefnumörkun. Framsetning og allur
fáránleiki leiftursóknarherfcrðar-
innar stafaði sennilega af lömunar-