Dagblaðið - 16.12.1980, Page 8

8'
DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 16. DESEMBER 1980.
Erlent
Erlent
Erlent
Erlent
TV:S VAXEL
KflLLAPSAPE
Tusentaís tittare chockade
av> de hemsha fihnernu
.vmjunti <D
video-vAidet
MANGA
BARN
llnns bland namnenpi
úe 15000 kontraktsom
pollsen tog vlú razzlanl
gar?
USA
77^\ VARNAR
S0VJET
IGEN:
||Kgg| • Eálnte
InlPolen
MIIJflA-
AFFARER
Filmerna
máste
niappaM
OTB0LIGT
^ DEOVEH-
LEVDE ...
PESSLA
— OCII
VESN!
BIIDGETEIW
— !WYA
SKATTEB
DE RLIR
RIKAPA
VÁLDET
Tusentals
TV-tittare
chockade
Sjónvarpsþáttur um myndbönd og ofbeldi hristir upp í Svíum:
MENNTAMÁLARÁÐHERRANN
NÁFÖLUR OG SKJÁLFANU
og lögreglan lét til skarar skríða strax daginn efftir
Helsta umræðuefni Svía í síðustu
viku var offaeldi og myndsegulbönd.
Sænsku blöðin. voru uppfull af frétt-
um, greinum og athugasemdum um
málið og sjónvarpið endursýndi
umræðuþátt umefnið.
Raunar var það sjónvarpið, sem
kom skriðunni af stað. Á þriðjudags-
kvöldið, 2. desember, þegar undir-
ritaður var staddur i Svíþjóð, hóuðu
stjórnendur þáttarins Studio S saman
í beina útsendingu menntamála-
ráðherra Sviþjóðar, Jan-Erik Wik-
ström, Per-Olof Sundman rithöf-
undi (og formanni þingnefndar, er
fjalla skal um myndsegulbönd og
notkun þeirra), læknum, félags-
fræðingum og foreldrum.
Hver hefur þörf fyrir video? hét
þátturinn. Og svo voru sýnd stutt at-
riði úr ótrúlega grófum myndum,
sem tii leigu eru í fjölmörgum
verslunum víðs vegar um Svíþjóð.
Sjónvarpsmenn hittu smákrakka
fyrir utan nokkrar verzlananna og
fengu að kíkja í pokana hjá þeim. Úr
sumum — hjá 10 og 11 ára krökkum
— komu sumar þær sömu myndir,
sem sýndar voru í þættinum og eiga
ekki að leigjast yngra fólki en 16 ára.
Sjónvarpsmenn fóru einnig á leikvöll
barnaskóla eins í Stokkhólmi og áttu
viðtöl við nokkra krakka, sem séð
höfðu þessar umræddu myndir.
Krakkarnir lýstu yfirþyrmandi
hryllingi með bros á vör og félagar
þeirra flissuðu.
Vélsög og borvél
En hvaða hryllingur var þetta þá?
Til dæmis Verkfæramorðinginn.
Hann hengir naktar stúlkur, hróp-
andi og argandi, upp á kjötkróka og
sagar þær i tætlur með vélsög. í
Smjörþefur af víti rúlla hausar um
alla ganga. I þeirri þriðju skaut aðal-
persónan stúlkur (yfirleitt voru það
stúlkur sem urðu fyrir ofbeldinu) í
hausinn með stórri naglabyssu, sker
þær á háls með skærum svo blóðbun-
urnar standa út í loftið og pyntar með
rafmagnsborvél.
Viðbrögð gestanna í sjónvarpssal
voru afar sterk. Menntamála-
ráðherrann var náfölur og skjálfandi,
sumar mæðranna voru gráti nær,
Íæknarnir og félagsfræðingarnir
tútnuðu út af reiði og stjórnandi þátt-
arins, lögfræðidósentinn Göran
Elwin, heimtaði að menntamála-
ráðherrann léti þegar í stað banna
myndir af þessu tagi, enda vörðuðu
þær við hegningarlög.
Atriði úr einni m.vndinni, sem sýnt var úr i sjónvarpsþættinum: þarna hefur verk-
færamorðinginn hengt stúlku upp á krók áður en hann gengur endanlega frá
henni.
Sjónvarpsáhorfendur voru heldur.
ekki lengi að taka við sér. Áður en út-
sendingu lauk voru allar símalínur í
húsi sænska sjónvarpsins rauðgló-
andi og skömmu síðar „korslúttaði”
skiptiborðiö í húsinu; þrátt fyrir tvo
símaverði tókst ekki að greiða úr
flækjunni fyrr en eftir hálfan annan
tíma. Þeir sem þó náðu sambandi
voru allir sammála umeitt: „Þessar
myndir verður að stöðva! Burt með
þær! Leiðið þásem hagnast á þessum
óþverra fyrir lögogrétt!”
Harkaleg viðbrögð
blaða og lögreglu
Daginn eftir voru sænsku blöðin
uppfull af fréttum um „video-of-
beldið”. Aftonbladet hafði m.a. eftir
rikissaksóknaranum, að svo gæti far-
ið að höfðað yrði opinbert mál á
hendur þeim sem leigðu börnum og
unglingum myndir af þessu tagi. Það
yrði þá á grundvelli greinar í al-
mennum hegningarlögum, sem
fjallaði um afvegaleiðingu ungmenna
og viö lægi refsing í formi sekta eða í
hæsta lagi sex mánaða fangelsi.
Og í hádeginu lét lögreglan í
Stokkhólmi til skarar skríða. Fjórir
ættum við að neita fólki um það sem
það helst vill fá?” spurðu kaup-
mannshjón i Kalmar í Suður-Sví-
þjóð. Allir lofuðu þó að hætta að
láta krakkana fá hvað sem var — þau
yrðu framvegis að láta sér nægja
Mary Poppins, Tomma og Jenna,
saklaust klám og striðs- og glæpa-
myndir.
100 þúsund
myndsegulbandstæki
Það kom fram í þeirri umræðu
sem fylgdi í kjölfar sjónvarpsþátt-
anna, að í Svíþjóð munu nú vera tii
um eitt hundrað þúsund mynd-
segulbandstæki á heimilum. Fyrir
aðeins ári voru þau tuttugu og fimm
þúsund — og eftir ár er reiknað með
að þau verði um tvö hundruð
þúsund. Augljóslega er því hér um að
ræða gríðarlega tekjulind fyrir þá
sem leigja og selja kvikmyndir og
skemmtiþætti enda sagði einn heild-
salinn í blaðaviðtali að hann gæti
auðveldlega reiknað með um 15
milijón króna (ísl.) hagnaði af
vinsælustu myndunum á ári.
-ÓV.
því, þegar öllu var á botninn hvolft,
að ástandið væri ekki jafnalvarlegt
og talið var í fyrstu. Engu að síður
hótaði saksóknari ákærum.
Þá hafði stjórn Esselte — og
raunar fleiri sölu- og dreifingarfyrir-
tæki — ákveðið að hætta að leigja út
og selja grófustu myndirnar. Aðrir
kaupmenn voru kokhraustir og
sögðust hvergi hika: „Hvers vegna
Bann brot á
tjáningarfrelsinu?
Foreldrarnir létu ekki segja sér
þetta tvisvar áður en þeir réðust
harkalega ,að ráðherranum og gerðu
sömu kröfu: hann væri stjórnmála-
maður og ráðamaður, hann sem
menntamálaráðherra væri ábyrgur
fyrir þessum sora! Ráðherrann varði
sig hvað best hann gat og kvaðst alls
hátt þeirra, sem teldu þessar myndir
eftirsóknarverðar til skoðunar.
Dreift með
námsgögnunum?
Menn geta því rétt ímyndað sér
það fjaðrafok, sem varö i sjónvarps-
salnum þegar það upplýstist í viðtali
við einn leigusalanna, að helmingur
allra video-myndanna — og þar með
Sýnishorn af umfjöllun tveggja sænsku síðdegisblaðanna daginn eftir sjónvarpsþáttinn „Hver hefur þörf fvrir video?”
og fimm lögregluþjónar í hóp fóru í
nokkrar stærstu búðirnar og iögðu
hald á leigusamningana. Alls voru
teknir nær fimmtán þúsund
samningar samkvæmt fyrirmælum
ríkissaksóknarans og fluttir á kontór
hans. Þar voru nokkrir skrif-
stofumenn og lögreglumenn settir í
að lesa yfir alla samninga og leggja til
hliðar þá sem gerðir höfðu verið af
börnum yngri en 16 ára.
ekki vilja banna leigu myndbanda —
það væri brot á tjáningarfrelsinu.
Hins vegar myndi hann gera allt sem í
sínu valdi stæði til að koma í veg fyrir
að börn og unglingar gætu fengið
slíkar myndir athugasemdalaust.
Raunar skildi hann ekkert í hvað réði
geröum þess fólks, sem leigði út svo
grófar ofbeldismyndir — né heldur
kvaðst ráöherrann skilja hugsunar-
flestar þær grófustu — voru komnar
inn í landið fyrir tilstilli bókafor-
lagsins Esselte — þess fyrirtækis,
sem framleiðir bróðurpartinn af
öllum námsgögnum sænskra skóla.
Enda stóð ekki á viðbrögðunum —
áður en þættinum var lokið hafði
sjónvarpinu borizt skeyti frá skóla-
stjórum á tveimur stöðum í Sviþjóð,
þar sem þeir sögðust þegar i stað vera
hættir að kaupa námsefni frá Esselte.
Úlfaldi úr mýflugu
— eöa hvað?
Á fjórða degi eftir útsendingu þátt-
arins var farið að draga mjög úr um-
ræðunni um video-ofbeldið — og þá
sagði ríkissaksóknarinn í viðtali við
blöð, að einungis hefðu fundist um
150 leigusamningar gerðir við börn
undir 16 ára aidri — og þar af væru
aðeins örfáir um leigu á grófum of-
beldis- og klámmyndum. Svo virtist
Blóði drifin brúður, hcitir ein
kvikmyndanna sem leigð er til
sýninga i heimahúsum.
Jan-Erik Wikström menntamálaráð-
herra: Vil ekki beita mér gegn tján-
ingarfrelsinu.