Dagblaðið - 05.01.1981, Blaðsíða 12

12
Framkvæmdastjöri: Sveinn R. Eyj6tfsson. Ritstjóri: Jönas Krístj&nsson.
Aflstoðarrítstjóri: Haukur Helgason. Fréttastjöri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjöri rítstjómar Jöhannes Reykdal.
íþröttír. Hallur Simonarson. Menning: Aflalsteinn Ingólfsson. Aflstoflarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit Ásgrimur Pélsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, AtJi Rúnar Halldórsson, AtJi Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra StefánsdóttJr, EKn AJbertsdóttJr, Gisli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga
HukJ H&konardóttJr, Kristj&n M&r Unnarsson, Slgurflur Sverrisson.
Ljósmyndir. Bjarnleifut Bjamieifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurflur Þorri Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrífstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þr&inn Þorieifsson. Augiýsingastjóri: M&r E.M. HalkJórs-
son. Dreifingarstjóri: Valgerflur H. SvelnsdóttJr.
Ritstjóm: Siðumóla 12. Afgrskkila, &skriftadeMd;migJý8Íngar og skrifstofur ÞverhoftJ 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 Knur).
Erskyldunám nauðsynlegt?
Að svo miklu leyti sem hlutverk
skólakerfísins er að fræða fólk, er það
einstaklega afkastalítið kerfi, einkum i
barnaskólunum. Þar fara sjö ár í að
kenna fólki að lesa, skrifa og reikna. Og
margir sleppa í gegn með takmörkuðum
árangri.
Þetta lagast nokkuð í menntaskólum og sérskólum.
Bezt gengur fræðslan sennilega í fullorðinnafræðslu og
öldungadeildum af ýmsu tagi. Þar eru menn líka
nemendur af áhuga, en ekki af skyldu. Þeir hafa innri
námshvatningu, sem flytur fjöll.
Á tíma ritvéla og vasatölva má spyrja, hvort rétt sé
að plaga böm og unglinga með skyldunámi, ef athafna-
þrá þeirra kallar þau til atvinnulífs eða hugmyndaþrá
þeirra kallar þau til sjálfsnáms. Er leyfilegt að drepa
fólk úr leiðindum?
Menn þurfa líklega að kunna að lesa starfsauglýs-
ingar og skrifa nafnið sitt. Ritvélar og vasatölvur sjá
um aðra skyldu. Hafi menn svo áhuga á að læra eitt-
hvað annað, gera þeir það snarlega með hjálp hinnar
innri námshvatningar.
Fólk, sem telur sig þurfa að læra erlent tungumál,
gerir það á skömmum tíma, broti af þeim tíma, sem
færi í stagl á skyldunámsstigi, þegar áhugann skortir.
Kjarni málsins er, að tilganglítið sé að reyna að fræða
fólk gegn vilja þess.
Upp á síðkastið hefur heyrzt, að ekki megi gleyma
því hlutverki skyldunámsskólanna að geyma börn og
unglinga, til þess að foreldrarnir geti á meðan verið í
friði eða unnið úti. Þetta séu eins konar leikskólar fyrir
eldri börn og unglinga.
Geymsluhlutverk skólanna getur auðvitað verið
mikilvægt í þjóðfélagi fjörugs athafnalífs og nægrar
atvinnu. Það getur stórbætt fjárhag margra heimila og
eflt þjóðarhag um leið. Þar með væri skólakostnaður-
inn afsakaður.
í raun gegna íslenzkir skólar illa hinu meinta
geymsluhlutverki. Til þess er skólatíminn of stuttur og
of óreglulegur. Erlendis er algengt, að börn og ung-
lingar borði hádegismat í skóla og séu þar samfellt
bæði fyrir og eftir hádegi.
Auðvitað væri dýrt að koma á fót mataraðstöðu í
skólum og samfelldum skólatíma að meðtöldum
heimanámstímum. En þar með væri þó fengin þjóð-
hagsleg afsökun fyrir skyldunámsskólum sem geymslu-
stofnunum í þágu önnum kafinna foreldra.
Sums staðar erlendis eru menn farnir að líta á
skyldunám og lengingu þess sem lið í baráttunni gegn
atvinnuleysi, tilraun til að halda unglingum frá of fjöl-
mennri samkeppni á vinnumarkaði. Sem betur fer
þurfum við ekki enn slíka aðstoð skóla.
En ekki má gleyma, að skólarnir gegna því hlutverki
að útvega vinnu handa kennaramenntuðu fólki og
fólki, sem hefur að baki félagslega menntun af ýmsu
tagi, svo og að efla valdakerfí skólamálanna. Þetta
hefur hingað til tekizt vel.
Auk fræðslu, geymslu, baráttu við atvinnuleysi og
útþenslu sjálfs kerfisins gegna skólarnir svo líka því
hlutverki að staðla íslendinga, steypa þá í sama mót
meðalmennskunnar í dugnaði, áræði, hugmyndaflugi,
þekkingu og viti.
Með sérkennslu og ýmsum öðrum aðferðum hefur
náðst vaxandi árangur í að lyfta upp hinum lakar settu.
Nokkru síður hefur gengið að draga hina niður, sem
gætu orðið athafnamenn eða uppfinningamenn, láta
þá koðna í leiðindum og ræktarleysi.
Á þessu ári á skólakerfið 'að kosta 60 milljarða
gamalkróna eða 600 milljónir nýkróna, þar af 250
milljónir nýkróna til grunnskóla. Fróðlegt væri, ef
menn reyndu að sjá á skarpari hátt, hver séu og hver
ættu að vera markmið þessa fjármagns.
DAGBLADIÐ. MÁNUDAGUR 5. JANÚAR 1981
Þörf neytenda-
þjónustu í heil-
brigðismálum
Sjúklingur sem á að fara í smá-
magaaðgerð, fjarlægja lítinn örveg,
vaknar upp með 40% af maga sinum
Hvert á hann að sækja með k vörtun?
Einstaklingur eyðir 3 árum í
einskisnýtu þokuástandi hlaðinn geð-
lyfjum og taugalyfjum. Eftir þriggja
vikna afvötnun er sjúklingur orðinn
nær heill heilsu, atferii allt meðvit-
aðra, greind hefur hækkað úr 80
stigum í ca 120 og eðlileg tilfinninga-
viðbrögð eru til staðar. Af hverju var
þessi kona ekki teicin af lyfjunum
fyrr hvert á hún að leita til þess að fá
bætt 2—3 töpuð ár?
Sjúklingur fær stóran skammt af
fúkkalyfjum en sjúkdómsgrein-
ingaraðferðin, holstunga og svæfing
skilur sjúklinginn, gamla konu, eftir í
sljóu móki hina síðustu mánuði
ævinnar, afleiðingar svæfingarinnar.
Hér fylgir athyglisverður listi yfir
réttindi sjúklinga sem bandarískur
spítali, í Height Ashbury Free Medi-
cal Clinic, San Francisco, hefur birt.
Nauðsyn ber til að hér á landi verði
almenningur fræddur um réttindi sín
og umgangsreglur við heilbrigðis-
kerfið, ásamt almennri fræðslu um
heilsuvernd. Heilbrigðiskostnaðurinn
er orðinn alltof mikill, of mikið fé
Kjallarinn
Geir Viðar Vilhjálmsson
rennur til viðgerðarstarfsemi, þegar
fyrirbyggjandi aðgerðir og fræðsla
gefur langtum betri árangur ásamt
minnkandi kostnaði í aðra hönd.
Róttindi
sjúklings
í Bandarikjunum hafa fyrstu
skrefin verið stigin af hálfu opinberra
heilsustofnana í þá átt að skilgreina
réttindi skjólstæðinganna, t.d.
dæmis samþykkti Samband banda-
rískra spitala árið 1973 sjálfviljugt
siðareglur, sem meðlimir sambands-
ins eiga að hlýða. Slíkar siðareglur
gera það auðveldara fyrir sjúklinga
að fara fram á betri og mannlegri
meðhöndlun en sumir, sem að endur-
bótum vinna á þessu sviði, vilja
ganga lengra og umbreyta kerfinu
sjálfu, einkum að losa læknisfræðina
undan þeirri ágóðakröfu sem er inn-
byggð í heilbrigðiskerfið þar í landi.
Brautryðjandi á sviði persónulegri
meðhöndlun sjúklinga er spítali í San
Francisco Height Ashbury Free
Medical Clinic. Réttindi sjúklinga eru
þannig skilgreind af þeim:
1. Þú átt rétt á því að vera
meðhöndlaður af virðingu og
alúð hvert sem kyn þitt er eða
menningarlegur, trúarlegur, fjár-
hagslegur eða menntunarbak-
grunnurer.
2. Þú átt rétt á því að fá frá lækni
þínum allar upplýsingar um veik-
r 1 .....
I HVERT
SKAL
STEFNT?
-
Alþingi háð í
einni málstofu
Því skal lagt til að Alþingi verði
aðeins háð í einni málstofu. Sú rök-
semd að deildaskiptingin tryggi vand-
aðri afgreiðslu mála er ekki haldbær.
Einmitt vegna hinna mörgu
umræðna sem hvert mál verður að
fara í gegnum, er málum iðulega
ruslað í gegn i trausti þess að siðar
megi gera bragarbót. Ef umræður
væru færri yrði hver þeirra bara að
sama skapi vandaðri og traustar um
hnúta búið. Auðvitað væri mönnum
svo í sjálfsvald sett að hafa umræður
í undanförnum greinum mínum
hefur mér orðið tíðrætt um þing og
þingræði. Skal nú reynt að reka
endahnútinn á þá umfjöllun.
Talið er að íhaldssemi gæti mest i
öllu því er lýtin að grafarsiðum, þá
koma ýmsir trúarsiðir næstir á eftir.
Skyldu ekki stjórnarform koma fast
á hælana. Eins og þegar hefur verið
vikið að mótaðist þingræðið á þeim
öldum þegar þjóðirnar voru að brjót-
ast undan einveldi hinna „heilögu”
konungdæma. Sjálf deildaskipting
þinganna er einnig leifar frá þessum
tímum.
Þingið kom til sem hemill á vald
konungs. En kóngsi lét krók koma
móti bragði. Þinginu var skipt í tvær
deildir, og konungur skipaði fulltrúa
sína i svokallaða efri deild eða leiddir
voru til sætis þræl-íhaldssamir aðals-
menn. Hvert mál þurfti að komast
gegnum báðar deildir; konungur eða
fulltrúar hans höfðu þvi raunverulegt
neitunarvald. Nú gerðist það að kon-
ungur afsalaði sér einveldi og varð
með tímanum valdalaust tákn. Þar
með var ástæðunni fyrir deildaskipt-
ingunni kippt burt. Hún — eins og
steingervingar dýraríkisins — ber
aðeins vitni um aðstæður sem fyrir
margt löngu eru horfnar úr sögunni.