Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 10.03.1965, Blaðsíða 5

Ab gango beint fram
Ég stend upp frá skrifborðinu
geng út að glugganum og sé
hann á gangstéttinni fyrir utan,
ég horfi á fóta-burðinn hreif-
ingarnar og svipinn og hugsa
sem í draumleiðslu. Ætti ég að
fara og hrópa það út yfir heim-
inn, ætti ég að taka hann í
faðm sér og segja: Hér er
hann. Sjáið hreyfingarnar yf-
svipinn, jafnvel háralitinn,
ætti ég, ætti ég, þetta er
hryllilegt.
Sannleikann segið þið. En ég
veit ekki sannleikann, enginn
veit hann, ekki einu sinni hún.
Og hverjum væri svo sem til
gagns að ég auglýsti niðurlæg-
ing mína? Hvaða áhrif hefur
siðferðilegt fall hinna svoköll-
uðu betri borgara á umhverfi
sitt? Meiri lausung, meira sið-
leysi almennt.
Ég vakna sem af svefni, og
geri mér ljóst, að ég haga mér
eins og kjáni. Til hvers stóð
ég upp og gekk út að glugg-
anum, hví sat ég ekki kyrr og
hélt áfram að vinna. Ég bölva
sjálfum mér í hljóði svo stúlk-
an heyri það ekki. Auðvitað á
ég að sitja rólegur og skrifa,
— vinna — vinna, þá gleym-
ist þetta. Ég rölti aftur að
skrifborðinu og sezt.
Þó er það svo að ég hef þó-
nokkrum sinnum átt í svipaðri
baráttu og komizt yfir það,
þetta er aðeins stærst, og
kannske hef ég haldið að ég
þyrfti aldrei að standa í neinu
þessu líku.
Hefði ég aðeins verið orðinn
eldri, fertugur. Þá hefði ég ekki
fundið fyrir því, ekki eins mik-
ið, þá hefði ég verið orðinn
veraldarvanari, reyndari, þá
hefði mér ekki orðið eins mik-
ið um það. Menn þroskast með
árunum, verða ekki eins næm-
ir fyrir smámunum.
Aftur er ég kominn út að
glugganum og stari á hann.
Þarna röltir hann fram og til
baka á gangstéttinni með
blaðapakkann undir hendinni,
blár á nefi og kinnum, og ég
sé hvernig buxnaskálmarnar
vefjast um leggpípurnar þegar
hann gengur. Einkennitegt, ég
þekki svo vel þetta göngulag,
þennan fótaburð, bessar hreyf-
ingar, ég stend sjálfan mig að
því að horfa á mínar eigin
buxnaskálmar vefjast að mjó-
leggjunum, þegar ég hreyfi
fæturna eins og í göngu.
Nú gengur hann yfir götuna,
og sezt á tröppurnar fyrir
framan bankann og bíður þy
til ég k*m af skrifstofunni og
geng upp götuna. Hann veit
það, hann veit allt, allt um
mig. Biður og biður, þangað til
ég kem og kaupi af honum
blað, fleygi til hans krónupen-
ingi, eða súkkulaðibita, og ef
ég geng áfram og læzt ekki
taka eftir honum, horfi uppí
himininn eða geng yfir götuna
og blístra lagstúf. Ja, hvað
haldið þið að hann geri? Ykk-
ur finnst það kannske elcki
mikið en það hefur rænt mig
allri sálarró. Hann hleypur á
eftir mér, tekur laust í ermi
mína og hrópar með sinni
hásu, skræku barnsrödd. Manni
gemmér aur gemmér gott. Ég
fæ gæsahúð, ég sver ég fæ
gæsahúð nú orðið. En hví fór
ég að gefa honum súkkulaði,
eða fleygja til hans krónupen-
ingi, hví lét ég hann ekki af-
skiptalausan, hví er ég alltaf
svona barnalegur?
Hann er horfinn bakvið
tröppur bankans, ég veit hann
himir þar, þrýstir handleggjun.
um fast að blaðabunkanum og
treður köldum, loppnum fingr-
unum niður í vasana, andlitið
blátt og beinapípurnar hold-
vana innan undir fötunum.
Ég lít upp og sný mér frá
glugganum og geng til sætis.
Stúlkan er farin að veita mér
athygli mjög undrandi, og mér
verður ljóst að ég verð að
komast yfir þetta mjög fljót-
lega, því komist upp um mig,
en upp um hvað? Ég hef að-
eins gefið barni krónupening
eða súkkulaðimola. Og þó, —
þó er þetta það slæmt að ég
verð að taka á aliri karl-
mennsku minni til þess að
komast yfir það. Og mér er
það alveg fullkomlega ljóst, að
hefði þetta komið fyrir þegar
ég var sextán ára eða jafnvel
tuttugu, þá hefði ég beygt mig
fyrir því, þá hefði ég ekki
komizt yfir það.
Þegar ég var sjö ára, varð
mér það á að sparka í hund,
hann hrökk frá mér sneri sér
svo við og leit á mig grátbros-
andi. Ég þoldi það ekki, ég
kraup á kné, rétti til hans
hendurnar og bað hann fyrir-
gefningar. Hann kom til mín,
dillaði rófu og brosti glaðlega.
Fyrirgefðu, fyrirgefðu, kæri
hundur, sagði ég, og kyssti
hann, og við skildum glaðir.
En hvaða fullorðinn maður bið-
ur hund fyrirgefningar með tár
í augum og kyssir hann svo að
skilnaði. Kannske mundi stöku
maður hugsa eittlivað í þá átt-
ina, en að gera slíka hluti, nei,
það gerir enginn maður sóma
síns vegna.
Auðvitað hafa mér orðið á
ýmsar mótgerðir bæði við
menn og málleysingja, og ekki
beðið fyrirgefningar og því síð-
ur tárazt. Enda hef ég ekki
lagt í vana minn að ýta frá
mér meira en almennt gerist,
en oss breyzka menn henda
oft ýmsar yfirsjónir sem við
hefðum svo gjarnan viljað að
aldrei hefðu til orðið, um það
þýðir ekki að fást, oftast kom-
umst við yfir það, og eftir því
sem árin færast yfir tökum við
minna eftir hinum smærri yf-
irsjónum.
Ég lyftist ósjálfrátt upp af
stólnum og stend við skrif-
borðið með pennann í hend-
inni og stari á gluggann. Svo
tek ég eftir stúlkunni og sezt
aftur og reyni að einbeita hug-
anum að verkinu. Ég skal ekki
út að glugganum hugsa ég, ég
kemst aldrei yfir það ef ég
get ekki hætt þessu glápi á
drenginn. Og þegar ég fer af
skrifstofunni ætla ég að ganga
beint af augum upp gangstétt-
ina, horfa út í bláinn og blístra
lagstúf eins og ekkert sé. Og
ef hann eltir mig og tekur í
ermi mína og segir með sinni
hásu, skræku barnsrödd: Manni
gemmér aur gemmér gott, þá
hristi ég hann af mér og segi.
— Ja, hvað skyldi ég svo sem
þurfa að segja, fleygja bara til
hans krónupeningi eða súkku-
laði, nú eða þá að ganga hratt
áfram og látast ekki taka eftir
honum. Ég verð að ganga beint
framan að þessu ef ég á að
komast yfir það.
Hvernig var það í gamla
daga með gjafirnar til vetrar-
hjálparinnar. Oho, mér fannst
það óþolandi. Gefa aðeins rusl-
ið úr verzluninni, rusl sem
enginn vildi kaupa. Ég komst
aldrei yfir það, ekki þá.
Á þeim árum var ég oft að
hjálpa til í verzluninni hjá
föður mínum, sérstaklega í
jólaönnunum. Hann lét mig
tína saman ruslið. Ef fram
komu mölétnir sokkar eða upp-
lituð föt var alltaf sama við-
kvæðið: Þetta er gott í vetr-
arhjálpina. Ég neitaði, ég jafn-
vel skammaði föður minn. Ég
sagði að hann gæti sjálfur út-
býtt sínu rusli til fátækra. Eft-
ir það var ég aldrei í ruslinu
fyrir jól, stúlkurnar tóku við
þeim starfa.
Og hvað svo síðan ég tók við
verzluninni? Gef ég þá beztu
vörurnar til vetrarhjálparinn-
ar? Nei, ónei. Það er eins og
lconan niín segir: Þetta er þó
hægt að nota, því ekki að gefa
það fátækum heldur en fteygja
því á haugana? Auðvitað
komst ég yfir þetta með aldr-
inum, mjög auðveldlega. Lífið
kennir manni ýmsar lexíur,
sem nauðsynlegt er að læra.
Þó var það enn erfiðara þeg-
ar ég tók við bókhaldi fyrir-
tækisins og slcattaframtali. Mér
fannst faðir minn vægast sagt
mjög óheiðarlegur. Ég óð um
hálfbrjálaður af reiði og smán,
hótaði föður mínum kæru,
jafnvel tukthúsi. Hann varð að
reka mig burt úr fyrirtækinu
um tíma. Nú get ég ekki ann-
að en brosað að þessum barna-
brekum. Svona eru ungir menn
oft ósanngjarnir meðan þeir
hafa takmarkaða lífsreynslu,.
Stúlkan stendur upp og kveik-
ir, það er orðið skuggsýnt. Ég
veit hann stendur upp annað
slagið í horninu bak við tröpp-
ur bankans, setur í herðarnar
og mænir á dyrnar hjá mér,
biður í ofvæni eftir mér, kald-
ur og skjálfandi með loppna
fingurna kreppta niður í vas-
ana. Kannske fer ég út bak-
dyramegin í kvöld og læt hann
bíða, — bíða í allt kvöld, —
bíða eftir einum krónupeningi
eða súkkulaðimola. Ég fer ekki
aftur til hans eins og í gær-
kvöld, ég verð, ég skal ekki
fara aftur niður eftir, ég verð
að komast yfir þetta.
—o—
Ég sá hann fyrst í haust.
Hann tók sér stöðu hérna á
gangstéttinni hjá mér, lítill
snáði, varla meira en fimm
ára, og hrópaði með sinni hásu,
skræku barnsrödd: „Morgun-
blöðin!“ Hann var alls ekki
mikið ólikur hinum börnunum,
aðeins minni og einstæðings-
legri, svipmótið bar vott um
vannæringu.
Ég fór að kaupa af honum
blaðið, fyrst í hugsunarleysi,
rétti aðeins fram aurana og
tók við blaðinu og hóf strax
að lesa forsíðufréttirnar, eða
gekk með það inn í skrifstof-
una og settist í stólinn og las
þær þar. Siðar fór ég svo að
brosa til hans, klappa á kinn
hans, gæla við hann. Og eftir
að ég varð fastur viðskipta-
vinur hans, kom hann með
blaðið til mín strax og hann
kom auga á mig, mér fannst
það mjög eðlilegt.
Það var ekki fyrr en ég fór
að gefa honum aura að við-
horfið breyttist. En hver gæti
ásakað mig. Ég rétti honum
stundum krónupening og hann
fór loppnum fingrum niður í
vasa sinn til þess að ná í aura
og gefa mér til baka. Allt í
lagi, duglegur drengur, sagði
ég, brosti til hans og bandaði
til hans hendi. Ég viðurkenni
að ég' vorkenndi honum.
Svo fór ég að yrða á hann
þegar ég fór heim í matinn.
Ég sá á honum að hann lang-
aði til að bjóða mér blaðið
aftur þó ég hefði keypt bað
af honum um morguninn.
Hann liálfdró blaðið út úr
búnkanum og mændi á mig.
Ég tók auðvitað ekki strax
eftir því, en begar frá leið gat
bað ekki farið fram hiá mér.
Ég gaf honum aura, stundum
krónupening, stundum súkku-
laðimola, þetta komst upp í
vana. Upphaflega veittl þetta
Framhald á bls. 262.
SUNNUDAGUR — 257