Vísbending - 15.02.1984, Síða 3

VÍSBENDING
3
Hagvöxtur og olíukreppa
Áhrif olíuverðshækkana á þjóðartekjur1)
Miklar sveiflur þjóðar-
framleiðslu
Á árinu 1984 er spáð minnkun þjóð-
arframleiðslu þriðja árið í röð. Ekki er
því úr vegi að líta aftur í tímann og
reyna að setja efnahagsmál á árinu
1984 í samhengi við þjóðarfram-
1) Greinin er byggð á hluta af erindi Sigurð-
ar B. Stefánssonar á Spástefnu Stjórn-
unarfélag Islands 8. desember s.l.
mynd 3 eru sýndar sveiflur í fram-
leiðslu I kringum þetta meðaltal.
Tölur ársins 1984 eru samkvæmt
þjóðhagsáætlun og taka ekki tillit til
samdráttar framleiðslu vegna slæms
ástands þorskstofnsins. Ef áætluð
þjóðarframleiðsla á árinu 1984 sam-
kvæmt þjóðhagsáætlun er borin
saman við þá framleiðslu sem orðið
hefði ef meðaltalshagvöxtur áranna
hagvaxtarferli og áður. Ástæðurnar
gætu verið a.m.k. fjórar. í fyrsta lagi,
og sú ástæðan vegur einna þyngst,
eru áhrif af olíuverðshækkununum
1973 og 1979.Ámynd4ersýnd3,5-
földun olíuverðs i dollurum áárunum
1973/1974 og 2,5-földun olíuverðs
á árinu 1979. Olíuverð er því rétt um
það bil tífalt hærra I dollurum á
árunum 1982-1983 enfyrirhækkun-
leiðslu og hagvöxt á liðnum árum.
Þjóðarframleiðsla 1950-1980
sýnd á mynd 1. Til að reikna hagvöxt
á tilteknu árabili er oft beitt svonefnd-
um leitnireikningi, og er þá bein lína
felld að lógariþmum þjóðarfram-
leiðslutalna með línulegri aðfalls-
greiningu (línulegri regression).
Þetta er sýnt á mynd 2. Hallatala
beinu línunnar sýnir hve mikið fram-
leiðsla hefur vaxið að meðaltali á ári
og mælist framleiðsluaukningin um
4,7% á ári á árunum 1950-1980. Á
1950-1980 hefði haldist, kemur í
Ijós, að framleiðslan 1984 sam-
kvæmt þjóðhagsáætlun er 32%
lægri.
Áhrif olíuverðshækkana
Áætluð framleiðsla 1984 er sam-
kvæmt þessum reikningum ekki
nema rösklega % af því sem hún
væri, ef meðaltalshagvöxtur áranna
1950-1980 hefði haldist til ársins
1984. Hvað hefur gerst? Það er aug-
Ijóst að þjóðarbúið er ekki á sama
ina 1973. Hér er vitnað í óbirtar
niðurstöður úr doktorsritgerð Tórs
Einarssonar, hagfræðings, en hann
hefur rannsakað sérstaklega áhrif
„framboðsbresta", eins og hann
nefnir það fyrirbæri, á hagvöxt og
tekjur. Framboðsbrestir eru nefndir
á ensku „supply shocks", en þess
má jafnframt geta, að Þráinn Egg-
ertsson, prófessor, hefurkallað þetta
sama fyrirbæri framboðspústra.
Niðurstöður Tórs sýna, að áfall á
borð við olíuverðshækkanirnar tvær
Mynd 3
%