Frjáls verslun - 01.11.1940, Blaðsíða 4

Það er eðlileg afleiðing hernámsins, að við
íslendingar höfum nú öllu greiðari aðgang að
enskum blöðum og tímaritum en áður. Meira
er um enskar bækur í bókabúðum og okkur
gefst því tækifæri til nánari kynna af bók-
menntum stórþjóðarinnar og andlegu lifi. —
Okkur gefst líka tækifæri til þess að kynnast
ýmsum vandamálum heimsveldisins. Bretar
fara ekki í launkofa með það, sem miður fer,
enda er það í samræmi við anda lýðræðis-
ins að draga ekki fjöður yfir neitt — nema
iþá hernaðarleyndarmál. Frjálsa gagnrýni
telja þeir ekki einungis æskilega heldur blátt
áfram skilyrði heilbrigðs stjórnmálalífs. Og
sjálfur Churchill taldi skort á gagnrýni eina
aðal-orsök þess hversu illa fór í Frakklandi.
í enska vikuritinu „Picture Post“ frá 9. nóv.
s.l., er ástandið í einni af nýlendum Breta, Ný-
fundnalandi, tekið til meðferðar og stjórn
Breta þar, fundið ýmislegt til foráttu. En
vegna þess að Nýfundnaland er keppinautur
okkar í fisksölu, og ýmislegt líkt með því og
íslandi, þá geri ég ráð fyrir að ýmsum þyki
greinin fróðleg. Það fara því hér á eftir nokkr-
ir aðaldrættir úr greininni. Að nokkru leyti er
efnið rakið í stuttu máli, en það sem er innan
tilvísunarmerkja, er þýtt og sumst.aðar dálítið
stytt.
„Fæstir okkur vita nokkuð að ráði um Ný-
fundaland og þjóðina, sem það byggir. En
eigi að síður verðskuldar þessi ógæfusama
en mikilsverða þjóð óskipta athygli okkar og
samúð. Sérhver skóladrengur veit, að þetta er
elzta nýlenda okkar. Það er eklci eins kunn-
ugt að Nýfundaland er jafnframt yngsta ný-
lenda okkar, því að í febrúar 1934 tók kon-
ungsskipuð nefnd stjórn eyjarinnar í sínar
hendur. Það var þungt áfall fyrir metnað lands-
ins.
John Cabot kaupmaður í Bristol, fann Ný-
4
fundnaland árið 1497, aðeins fimm árum eftir
fyrstu Ameríkuferð Columbusar. Árið 1583
tengdi Sir Humphrey Gilbert landið ensku
krúnunni, en 1713 var því yfirlýst í Utretcht-
samningunum að landið væri brezk nýlenda.
f heimsstyrjöldinni var landið sjálfstjórnar-
nýlenda og forsætisráðherra þess kom fram
sem jafningi við fulltrúa Kanada og Ástralíu
á ráðstefnum heimsveldisins.
Það voru ekki utanað komandi öfl, sem
knúðu Nýfundnalandsbúa til þess að láta af
hendi hina algjörðu sjálfstjórn sína. Þeir fóru
sjálfir fram á að fá aðstoð við að ráða fram
úr hinum alvarlegu fjárhags- og vioskiftalegu
vandamálum sínum. Nefnd skipuð af konungi,
rannsakaði ástandið í landinu og lagði síðan
til að stjórnarskrá landsins skyldi numin úr
gildi, um stundarsakir. Menn gerðu sér mikl-
ar vonir um árangur af störfum nefndarinn-
ar, en vandamál Nýfundnalands eru enn hin
sömu“.
Árið 1935 voru íbúar Nýfundnalands taldir
289 þúsund. Stærsta borgin er St. John’s, með
55 þús. íbúa, en næst stærsta borgin Bona-
vista, telur aðeins 4 þús. íbúa. Stærð landsins
er nálega 43,000 fermílur.
„Þjóðin lifir á því að flytja út vörur til
margra fjarlægra landa, Bandaríkjanna,
Stóra-Bretlands, Portúgal, Spánar, Belgíu og
Brazilíu. Það er mjög flókið mál að fylgjast
með slíkum viðskiptum, gæta forsjár og skipu-
leggja þau. Og svona fámenn og dreifð þjóð
getur ekki, svo vel sé, byggt upp miðstöð
þroskaðs stjórnmálalífs. Það er örðugt að
finna, hjá svo fámennri þjóð, nægilega marga
reynda og sérmenntaða menn, sem verið gætu
dugandi leiðtogar í stjórnmálum.“
Þjóðin er mjög fátæk. Á vertíðinni, sem er
á sumrin, telzt það mjög gott, ef sjómaður
vinnur sér inn 40 sterlingspund. Atvinna á
FRJÁLS VERZLUN