Frjáls verslun - 01.05.1949, Síða 9

Hafa ýmsii' talið þróun þessa geigvænlega og
haldið því fram, að ofþensla væri komin i suma
atvinnuvegi af þessum ástæðum. Enginn dómur
anir, hásetum, svo og starfsmönnum og daglauna-
skal á það lagður hér, en á hitt vil ég benda,
að fyrirbrigði þetta er ekkert sérkenni fyrir ís-
lenzkan þjóðarbúskap, lreldur hefur þetta verið
almenna reglan í flestum öðrum löndum á svip-
uðu stigi efnahagsþróunarinnar. Tölur, sem ég
lief séð frá Danmörku og fleiri nágrannalöndum,
að vísu ekki nákvæmlega frá sama ári, sýna, að
heldur hærri hundraðshluti íbúa þeirra landa
hefur framfæri sitt af verzlun og flutningum en
á sér stað hérlendis. Einnig má benda á, að í
Bretlandi er tala þeirra, sem framfæri sitt hafa
af starfsgreinum, sem tengdar eru blaðaútgáf-
unni, hærri en þeirra, sem lifa af skipabyggingar-
iðnaðinum, og eru Bretar þó mesta skipabygg-
ingaþjóð í heimi. Vert er og að athuga það, að
höfðatalan ein segir lítið til um þýðingu eða
l'ramleiðslugetu hinna einstöku atvinnuvega,
eins og sjá má af því að á sama tíma og þeim,
sem vinna landbúnaðarstörf, hefur farið fækk-
andi hér á landi, þá hefur landbúnaðarfram-
Jeiðslan stóraukizt, vegna vaxandi vélanotkunar
og aukinnar framleiðslutækni.
Hafi á annað borð hlaupið ofvöxtur í ein-
hverjar starfsgreinar liér á landi á síðustu árum,
er sjálfsagt helzt því um að kenna, að reynt hefur
verið að gera ýms hinna almennu viðskiptalög-
mála óvirk, en slíkt getur hæglega af sér ýmis-
konar vanskapnað í atvinnulífinu.
Þjóðartekjunum er aðallega varið með tvenn-
um hætti, til kaupa á neyzluvörum og til fjár-
festingar. Með neyzluvörum er átt við vörur,
sem neytt er fljótlega eftir að þær hafa verið
framleiddar, eins og t. d. matvæli og fatnaður.
Ráðstöfun neyzlufjárins fer að langmestu fram
í gegnum heimilin. Það eru húsmæðurnar, sem
gera kaupin á fatnaðinum, matvælum og ýmsum
öðrum neyzluvörum. A Islandi eru um 24.000
fjölskylduheimili, auk einbýlisfólks og félags-
heimila. Ég hef látið mér detta í hug, án þess
að ég viti til að slíkt hafi verið rannsakað, að
þær 24.000 íslenzku húsmæður, sem veita heirn-
i'lum þessum forstöðu, ráðstöfuðu a. m. k. 30%
af þjóðartekjunum eða um 300 milljónum króna
á ári. Má af því rnarka, hversu þýðingarmikið
lilutverk húsmóðirin vinnur sem nokkurskonar
gjaldkeri þjóðarbúsins, og að undir hagsýni,
sparsemi og nýtni íslenzkra húsmæðra er afkoma
þjóðarinnar að verulegu leyti komin. Jafnframt
ætti það og að vera ljóst, að nútíma tæki, sem
auðvelda heimilisstörfin og auka betri nýtingu
matvæla á heimilunum, eru engu síður nauðsyn-
leg en til dæmis vélar, sem auka framleiðsluna
sjálfa.
Nokkur hluti af þjóðartekjunum er ekki not-
aður til kaupa á neyzluvörum, heldur lagður til
hliðar og sparaður, eins og það er kallað. Síðan
er fé þetta undir eðlilegum kringumstæðum, ým-
ist af eigendum þess eða fyrir milligöngu láns-
stofnana, notað til fjárfestingar, til kaupa á vél-
um, farartækjum og byggingum. Ef vel á að vera
verður að vera jafnvægi milli sparnaðarins og'
fjárfestingarinnar. Fjárfestingin er þjóðarbú-
skapnum nauðsynleg til þess að hægt sé að við-
halda og auka neyzluna og framleiðsluna. Og
þjóð eins og íslendingar, sem fjölgar nú árlega
um 2500 manns, þarf að auka framleiðslu sína
hlutfallslega að sama skapi, ef lífskjör manna
eiga ekki að versna.
Fjárfesting þjóðarinnar og öflun hennar á
varanlegum neyzluvörum, eins og fatnaði og inn-
anstokksmunum, verða til þess að hjá þjóðinni
myndast eignir, eða það sem við köllum þjóðar-
auð. Með þjóðarauð er átt við samanlagðar allar
eignir þjóðarinnar, þ. e. a. s. samanlagt allt land-
verð, húsaverð, verðmæti skipastóls, símakerfis,
hafnarmannvirkja, vatnsveitna, raforkuvera, bú-
penings, verkfæra og véla, bifreiða, fatnaðar,
innanstokksmuna, vörubirgða, krafna lands-
manna erlendis og gullbirgðir, ef einhverjar eru,
og ýrnsar fleiri verðmætar eignir, sem of langt
mál yrði að telja hér upp.
Fyrsta tilraunin til eignakönnunar hér á landi
var gerð fyrir um það bil 850 árum. Var hún
gerð árið 1097 af undirlagi Gissurar biskups Is-
leifssonar. Og segir svo um það í íslendingabók:
„var þat í lög leitt, að allir menn tölðu og virðu
allt fé sitt og sóru, að rétt virt væri, hvárt sem
var í löndum eða lausum aurum, ok gerðu tíund
af síðan“. — Síðar hafa nokkrum sinnum verið
gerðar tilraunir til þess að meta þjóðarauð Is-
lendinga. Fyrst af Jóni Þorlákssyni í bók hans
Lággengið, sem út kom árið 1924. Árið 1930 fékk
milliþinganefnd í skattamálum Indriða Einars-
son hagfræðing til þess að áætla þjóðarauðinn
fyrr og síðar. Reiknaðist lionum svo til, að um
1880 myndi þjóðarauðurinn liafa numið 33 millj-
ónum króna, en árið 1930 vera kominn upp í
373 milljónir.
FRJÁLSVERZLUN
53