Frjáls verslun - 01.03.1965, Blaðsíða 20

Bragarlaunin frá 1897
eru goldin
Ræða Magnúsar Víglundssonar við alhjúpun minnisvarða
Einars Benediktssonar 31. október sl.
Herra forseti íslands, borgarstjóri, ráðherrar, borg- bjartan, hlýjan,
arfulltrúar og aðrir háttvirtu áheyrendur! brjóttu tóftir hins.“
„Vort land er í dögun, af annarri öld.
Nú rís elding jiess tíma, sem fáliðann virðir.“
Á þessari hátíðarstund, þegar vér erum hér sam-
an komin til að afhjúpa minnismerki þjóðskáldsins
Einars Benediktssonar á aldarafmæli hans, verður
oss ekki sízt litið til framtíðarinnar, því að Einar
var hinn mikli boðberi komandi tíma.
Einar Benediktsson tók sér stöðu í fremstu röð
íslenzkra skálda fyrir um það bil þrem aldarfjórð-
ungum. íslenzka þjóðin var, er hér var komið sögu,
langþjökuð af erlendri kúgun og sárri fátækt, og
hið nýja skáld varð gagntekið af samúð með henni.
í íslandsljóðum segir Einar: „Þú fólk með eyrnd
í arf“, og óðal, sem er „útsogið, kvalið, dautt úr
öllum taugum“.
Gegn þessu ömurlega ástandi reis þjóðskáldið
Einar Benediktsson með þvílíkum mætti, myndug-
leik og málsnilld, að íslendingar höfðu aldrei heyrt
aðra eins lögeggjan, enda hreifst alþjóð af orðum
skáldsins. Áður en varði var þetta hámenntaða og
víðsýna skáld orðið spámaður þjóðar sinnar, boð-
beri nýrrar aldar, 20. aldarinnar. Einar Benedikts-
son sagði við þjóð sagna og rímna: „Bókadraumn-
um, böguglaumnum breyt í vöku og starf,“ og við
fólkið, sem alið hafði aldur sinn í hrörlegum torf-
bæjum öld eftir öld, sagði hann:
„Lút ei svo við gamla, fallna bæinn,
byggðu nýjan,
Einar fór víðar og átti sterkari ítök eiiendis en
nokkurt annað íslenskt skáld allt frá tímum liirð-
skáldanna fornu. Hvar sem hann fór, orti hann
stórbrotin kvæði um hinar miklu furður manns-
andans, er hann kynntist á ferðum sínum. Á þenn-
an hátt reisti hann hvert bókmenntalegt rninnis-
merkið á fætur öðru, er standa munu óbrotgjörn
um aldir. Ég nefni af handahófi: Colesseum, Kvöld
í Róm, Kirkjan í Mílanó, í Dísarhöll, Tínarsmiðjur,
Signubakkar og Spánarvín.
Þannig færði Einar Benediktsson landmörk ís-
lenzkrar Ijóðlistar út að miklum mun í krafti þess
víðsýnis, þeirrar yfirsýnar, sem hann öðlaðist um-
fram önnur hérlend skáld í krafti reisnar sinnar,
sem heimspekihugsuður, í krafti þeirrar bjargföstu
sannfæringar, er hann orðaði svo: „Ég skildi, að orð
er á íslandi til, um allt, sem er hugsað á jörðu.“
En hvar sem hann fór, var ísland, íslenzk nátt-
úrufegurð drottnandi í lýsingum hans og skáldlegri
túlkun. Og hver hefur reist náttúruundrum íslands
stórbrotnari minnisvarða en hann gerði í kvæðun-
um: Sumarmorgunn í Ásbyrgi, í Shitnesi, Dettifoss,
Utsær, Bláskógavegur og Haugaeldar, svo að dæmi
séu nefnd?
Hvergi hefur íslenzka þjóðin eignazt jafn stolta
fi-amtíðardrauma, sem í kvæðum þessa mikla skálds.
Hvergi hefur metnaðar- og sjálfstæðisþrá íslendinga
verið svalað á jafn djarflegan og listrænan hátt og
þar. Ekkert skáld hefur skapað jafn tignarlegt ís-
land og Einar Benediktsson gerði í kvæðinu Sóley.
20
FRJÁLS VERZLTJN