Frjáls verslun - 01.08.1970, Blaðsíða 23

FRJALS VERZLUNÍ
21
Færri og stærri verzianir þyóa meira voruurvai, nein vauvosii,
verð fyrir alla og betri þjónustu. Þessi mynd er úr stórverzlun í
Bandaríkjunum.
Það er t. d. augljóst, að sú
meginregla, að ákveða í pró-
sentutöiu álagningu á vöru og
þjónustu, getur beinlínis verið
hvati að dýrari innkaupum,
þar sem álagningarupphæðin
verður þá hærri.
Það er einnig augljóst, að
þessi ströngu verðiagshött fyr-
irbyggja algerlega, að verzlun-
in eignist fjármagn til eðli-
legrar uppbyggingar, og bæt-
ist þar ofan á ofsköttun o. fl.
Þetta heggur í sama knérunn.
Verzluninni er um megn að
koma við í nokkrum mæli hag-
ræðingu og stækkun rekstrar
eininga. Verzlunarreksturinn
verður því óeðlilega dýr fyrir
þjóðfélagið í heild, og það ligg-
ur í augum uppi að bitnar á
neytendum ekki síður en verzl-
uninni sjálfri.
Loks er það alrangt að farið,
þegar verzluninni er ætlað að
borga með ýmsum helztu nauð-
synjavörunum af ímynduðum
hagnaði af öðrum vörum, vegna
þess að framfærsluvísitölunni
verði að halda niðri. Magn
þessara vara er mikið og því
þarf mikið til að ná upp tapi á
sölumeðferð þeirra. Þetta ýtir
enn undir það, að aðrar vörur
séu keyptar inn dýrara verði
en annars.
Þessi spennitreyja, sem verzl-
unin er sett í, kemur í veg fyr-
jr að reksturinn gefi nokkum
skapaðan hlut af sér. Því spyrja
margir, hvers vegna menn seu
þá að snúast í þessu, af hverju
þeir snúi sér ekki að einhveiju
öðru, sem meira sé upp úr að
hafa? Það er fijótsagt, að menn
flýja ógjarnan úr ævistarfi
sínu, enda oít ekki að neinu
öðru að hverfa, sem menntun
og þekking verzlunarmanna
hentar til. í íjölmörgum tilfell-
um blasir það einnig við, að
vegna tapreksturs eru kaup-
menn bundnir tjárhagslegum
skuldbindingum. TJppgjoi í slík-
um tiifellum myndi emialdlega
hafa i för með sér eignamissi.
Það er þess vegna ekki að
undra, þótt menn vilji þrauka
í von um að ástandið sé tíma-
bundið og skimingur vakni á
úrbótaþörf. Við þessar aðstæð-
ur halda kaupmenn verzlunum
sínum gangandi með því að
leggja á sig og fjölskyldur sín-
ar siíellt meiri vinnu, en því
hljóta að vera takmörk sett,
hversu langt er unnt að ganga
í þá átt. Við sjáum hvernig
þeim verzlunarfyrirtækjum
reiðir af, sem verða að kaupa
alla vinnu. Þau eru ófá kaup-
félögin, sem farið hafa á haus-
inn á undanförnum árum eða
berjast í bökkum með því að
skjóta öðrum stoðum undir
verzlunarreksturinn, t. d. með
iðnaði, og eru þó hreint ekki
ofsæl.
Frjáls verðmyndun. Á Vest-
urlöndum er verðmyndun al-
mennt frjáls og hefur verið svo
í þeim flestum frá því að því
ástandi linnti, er leiddi af síð-
ari heimsstyrjöldinni. í þessum
löndum er það viðurkennt, sem
grundvallaratriði, að verzlunin
þurfi tekjur til að bera sig og
rísa undir eðlilegri framþróun,
eins og annar atvinnurekstur.
Verzlunin í þessum löndum fær
meira í sinn hlut, en hér er um
að ræða. Þar ákveða kaup-
menn og kaupfélög álagning-
una hver fyrir sig. Hagsýni
þessara aðila og neytsndanna
fær að njóta sin til 'hins ítrasta
og báðir bera meira frá borði,
verzlunin fær hæfilegar tekjur
og neytendur þó jafnframt vör-
ur og þjónustu á verði, sem
tryggir launum þeirra að sínu
leyti meiri kaupmátt en hér
gerist. Frjáls verðmyndun hef-
ur þannig í reynd sannað gildi
sitt og yfirburði yfir hið gamla
og úrelta haftakerfi okkar ís-
lendinga. Þeim þjóðum, sem
hér eiga hlut að máli, vegnar
betur en okkur í viðleitni sinni
til að ná þeim markmiðum, sem
æskilegust eru í verzlunar- og
þjónusturekstri, þjóðhagslega
séð.
í Danmörku, Noregi og Sví-
þjóð er verðlagsmálum mjög
áþekkt háttað, og þar er að
finna allt að 20 ára reynzlu af
frjálsri verðmyndun. Við at-
hugun kemur það í ljós, að t. d.
álagning á fatnað og skófatn-
að er 30-40% hærri í þessum
löndum en hér, og enn hærri
í Hollandi og Englandi. Við út-
tekt á verzlun með þessar vör-
ur hér á landi, sem Kaupmanna-
samtökin hafa nýlega staðið að,
kom á daginn, að afkoman er
hörmulega léleg, þar er yfir-
leitt um taprekstur að ræða,
skv. endurskoðuðum reikning-
um, sem lagðir voru til grund-
vallar.
Varðandi matvöruálagningu í
Skandinavíu er þess að geta,.
að hún er mjög svipuð á allar
matvörur og einstakir vöru-
l'Iokka.r eru ekki teknir út úr
til lækkunar. Það má segja, að
þegar það séríslenzka fyrirbæri
er undanskilið, sé álagning á