Helgarpósturinn - 09.11.1995, Qupperneq 10

RMMTUDAGUR 9. NÓVEMBER1995
10
Útgefandi: Miðill hf.
Framkvæmdastjóri: Þorbjörn Tjörvi Stefánsson
Ritstjóri: Karl Th. Birgisson
Ritstjómarfulltrúar: Guðrún Kristjánsdóttir
Stefán Hrafn Hagalín
Auglýsingastjóri: Örn ísleifsson
Setning og umbrot: Helgarpósturinn
Filmuvinnsla og prentun: Prentsmiðjan Oddi hf.
Opinberið
sportlur til
þingmanna
Brezka þingið samþykkti í byrjun vikunnar reglur sem
gera þingmönnum skylt að opinbera hvaðan þeir
þiggja laun og sportlur annars staðar en frá þinginu
sjálfu. Tilefnið voru fréttir þess efnis að þingmaður
hefði þegið greiðslu frá einkaaðilum fyrir að koma á
fundi á milli þeirra og ráðherra. Áður hefur komið í ljós
að þingmenn þáðu greiðslur fyrir að leggja fram tiltekn-
ar fyrirspurnir á þingi.
Röksemdin fyrir reglunum er einföld: kjósendur eiga
rétt á að vita hvaða einkahagsmuna þingmenn eiga að
gæta þegar þeir greiða atkvæði í tilteknum málum, bera
fram fyrirspurnir eða leggja fram tillögur. Eru þeir að
gæta hagsmuna annarra en kjósenda sinna? Þiggja þeir
laun frá einhverjum tengdum málinu? Eiga þeir hlut í
fyrirtæki sem hagsmuna á að gæta?
í Bandaríkjunum hafa viðlíka reglur — og mun víð-
tækari — verið í gildi árum saman. Þar þykir það sjálf-
sagt og er ekki deilumál, að peningastreymi til stjórn-
málamanna og -flokka sé opinberar upplýsingar.
Á íslandi þekkist ekkert þessu líkt. Kjósendur mega
þakka fyrir að fá óbrenglaðar upplýsingar um laun þing-
manna og ráðherra, sem hingað til hafa fundið ólíkleg-
ustu leiðir til að smyrja ofan á venjulegt þingfararkaup.
En hvað með önnur laun, fríðindi og spprtlur? Eru þau
mikil, lítil eða engin? Um það er ekkerUvitað.
Eru þingmenn í öðrum störfum sem kjósendur ættu
að vita af? Eiga þeir stóran hlut í fyrirtækjum sem þeir
eru að setja lög um? Standa þeir ef til vill sjálfir í rekstri
í atvinnugrein sem þeir fjalla sjálfir um sem alþingis-
menn? Um það er heldur ekkert vitað.
Eitt dæmi er raunar vel þekkt. Það er af Vilhjálmi Eg-
ilssyni, sem er framkvæmdastjóri Verzlunarráðs ís-
lands um leið og hann er aiþingismaður og ofaníkaupið
formaður efnahags- og viðskiptanefndar þingsins. Vil-
hjálmur hefur aldrei dregið dul á þessa tvöföldu tilvist
sína, en það er með ólíkindum að ekki skuli hafa verið
gerð athugasemd við hana.
Þessu tengist vitanlega sú spurning, hvernig þing-
menn fara að því að gegna tveimur störfum í einu. Er
þingmennskan kannske ekki fullt starf? Væri að skað-
lausu hægt að draga svo sem helming launanna af þing-
mönnum?
Kjarni málsins er að það er nauðsynlegt, ef við viljum
búa við opið stjórnkerfi, að upplýsingar á borð við þess-
ar liggi frammi. Eflaust er óskaplega lítið að fela; sann-
leikurinn er oftast mun minna spennandi en vangavelt-
ur um það sem hulið er. En reglurnar eru ekki til þess
gerðar að fletta ofan af spillingu, heldur til þess að
koma í veg fyrir hana með upplýsingum, opinni um-
raeðu og aðhaldi frá kjósendum og fjölmiðlum.
I Helgarpóstinum í dag er rætt við nokkra þingmenn
um þessi mál og skemmst frá að segja eru þeir flestir
hlynntir því að settar verði reglur um þessi mál. Það eru
góð tíðindi. Hins vegar kennir reynslan okkur að varla
bíði þingmenn í spreng til þess að knýja fram umbætur.
Reglan er að yfirleitt þarf eitt hneyksli eða tvö til þess
að alvörubreytingar verði. Vonandi bera þingmenn
gæfu til að brjóta þá reglu í þessu máli.
Helgarpósturinn
Vesturgötu 2
101 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2243,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 552-4888, símboði: 84-63332,
símbréf: 552-2241, dreifing: 552-4999.
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði ef greitt er með
greiðslukorti, en kr. 900 annars.
Herskáa heilsuhjörð
„Okkar herskáa heilbrigðisráðskona, sem vill að allir
hœtti að reykja, ætti kannski að einbeita sér að banni
keppnisíþrótta vegna þeirrar óhjákvœmilegu veðmála-
starfsemi sem þeim fylgir. “
Munið þið sem lesið eftir því
að á alþjóðlegu kvennaráð-
stefnunni í Peking réðust til at-
lögu við aðra alþjóðlega stofn-
un, þ.e. Mc Donalds-braseríið,
herskáar grænmetisætur. Þær
Hringborð
fótumtróðu einhvern symbólísk-
an plastkall og fóru mikinn. Ekki
er annað en gott um það að
segja, nema hvað það er svolítið
ónotalegt að vita til þess að
heilsuóðir fylki sér í víga heri til-
búnir að heyja stríð. Helst þegar
hugsað er til þess hve langt þeir
hafa náð í baráttu sinni með
tískuna eina að vopni. Það er
nefnilega svo að fáir hér á landi
hafa sloppið undan áróðri frið-
samlegra heilsufanta. Svo vel
hefur þeim tekist í heilaþvotti
sínum að enginn virðist þora að
hreyfa andmælum við stefnu
heilsugeðveikinnar og þeirri
mynd sem hún hefur tekið á sig.
Allir virðast á einu máli um að
ef enn ein glæsihöllin verði reist
undir boltaleiki (tvöfalt stærri
en sú síðasta) sé um ókomna
framtíð búið að bjarga æskulýð
hverfisins frá áfengi og sígarett-
um. Engum dettur í hug að
styrkja andlegan gjörvileik í
sama tilgangi og nota aurana til
að kenna þeim að hugsa og
skapa. Nei, það er sífellt hlaupið
á eftir malinu í íþróttaflokkunum
um þörfina fyrir stærri hús og
löglegri velli. Ekki þarf að spyrja
að tilgangsleysi þess þegar full-
orðið fólk leikur sér með brotna
leggi sína og (hné)skeljar í bolta-
æfingum á þessum stöðum, en
það má spyrja um tilganginn
þegar skólarnir nota hallirnar
undir sína kennslu. Þá fara fram
mælingar á getu nemenda við
kollhnísa og arabastökk á milli
þess sem þeir læra að meta
handboltareglurnar. Allt svo
þeir efist ekki síðar á ævinni um
tilgang þessara stórkostlegu
halla, sem hver fyrir sig kostar
nokkur hundruð milljónir. Það
væri meira vit í að kenna ís-
lensku fólki íþróttir sem hæfðu
landinu. Fjallgöngu og siglinga-
fræði. í verstu veðrum gæti það
lært að synda. Þá ættum við.
góða sjó- og fjallamenn sem
aldrei villtust og kynnu skil á öll-
um vanda er upp getur komið
þegar maður býr á fjalli langt úti
í sjó. Kannski eru mennta- og
vaxtamálastjórarnir bara
hræddir um að unga fólkið kynni
að sigla úr landi í stað þess að
bíða eftir að borga fyrir þá lánin
sem voru tekin fyrir leikfimi-
dýrðinni.
Nei, best að smala öllu geim-
inu í fínan sal og láta það kasta á
milli. Hinir, sem ekki komast inn,
eru svo dáleiddir í beinni út-
sendingu frá atburðinum. Þá
þarf enginn að hugsa um annað
en hvort kallinn á bláu treyjunni
fari betur með knattfróðleik sinn
en sá á þeirri rauðu. Áhyggjurn-
ar af því eru svo magnaðar upp í
fjárhættuspili í Ríkissjónvarp-
inu, þar sem fólk leggur undir
sparifé sitt svo íþróttafélögin
geti safnað nægu fé til að biðja
ríkið um meira fé til að byggja
fleiri íþróttahús. Svona er sem
sé staðið að því að forverja ungt
fólk fyrir áfengi og sígarettum.
Það er betra að framleiða spila-
fíkla sem stunda sína iðju heima
í stofu með hjálp „Ríkisspilavítis
íþróttadeildar Ríkissjónvarps-
ins“. Þetta er allt of langur titill,
hvernig væri spilavítið „Heilsu-
víti ísí“? Nei of líkt helvíti. Málið
er að flestir spilafíklar eru for-
fallnir reykingamenn og hallast
eflaust margir að flöskunni þeg-
ar þeir hafa tapað aleigunni til
íslenskrar getspár.
Okkar herskáa heilbrigðis-
ráðskona, sem vill að allir hætti
að reykja, ætti kannski að ein-
beita sér að banni keppnis-
íþrótta vegna þeirrar óhjá-
kvæmilegu veðmálastarfsemi
sem þeim fylgir. Þá tækist skoð-
anasystkinum hennar og henni
sjálfri að banna okkur að reykja
árið 2010, næst yrði okkur bann-
að að drekka árið 2015 og
kannski tækist að banna okkur
að borða kjöt árið 2025.
Einhver sagði „grænmeti er
það sem matur borðar“ og ann-
ar „þú ert það sem þú borðar",
en herskáu grænmetisæturnar
hafa eflaust ekki hitt þessa
menn í Kína. Ég vona að þær
komi ekki líka á alþjóðlegu karla-
ráðstefnuna, sem einhver ætlar
að halda á íslandi á næsta ári.
Nema þá til að reka big mac aft-
ur heim til sín. Hættan er bara
sú að héraðsheilsuklúbbarnir
gætu lært af þeim strategíuna.
Þá fyrst væri fjandinn laus, og
draumurinn um brosandi ung-
menni sem klífa fjöll, eða skíða
niður öldudali fyrir þöndum
seglum, endanlega runninn út í
sandinn og við gætum kastað á
milli til eilífðarnóns.
Höfundur er tónlistarmaður.
Palladómur
Amen, sagði Snorri
Rauðum bjarma slær á himin-
inn yfir Vestmannaeyjum.
Það er ekki mikið sofið á kvöld-
in; út úr húsunum streyma ung-
menni í röðum með fangið fullt
af bókum og plötum. Innandyra
standa eftir tómar hillur. Þessu
„menningarefni" er svo safnað
saman og því varpað á bálköst
og síst hugsað um veraldleg
verðmæti í því sambandi. í húfi
er sálarheill unglinganna í Vest-
mannaeyjum og þá er verið að
reikna það út af einhverri smá-
munasemi hvort kveikt hafi ver-
ið í plötum að verðmæti átta
hundruð þúsund krónur eða
hvort það var kannski heil millj-
ón sem unglingarnir báru á bál-
ið. Það er altént gott að vita að
það er að minnsta kosti fimm
hundruð geisladiskum færra í
heiminum.
Þegar bítlaæðið gekk á sínum
tíma yfir Texas og önnur Suður-
ríki Ameríku fór ungt fólk út á
götur og traðkaði á bítlaplötun-
um sínum, orgaði hástöfum og
kveikti í þeim. Svipaðir atburðir
urðu vestra á tíma samtakanna
sem nefnd voru móralski meiri-
hlutinn; þá var borinn eldur að
bókum eftir óguðlega og ósið-
lega rithöfunda eins og Kurt
Vonnegut, J.D. Salinger og Mark
Twain. Það fer ekki nákvæmum
sögum af því hvaða bókmennta-
eða tónlistarverk börnin í Vest-
mannaeyjum eru að brenna eða
hvort Eyjamenn eru búnir að
koma sér upp nákvæmum lista
yfir skaðlegar bókmenntir og
músík, en hitt er víst að óvinur-
inn er alltaf sá sami — „grillar-
inn“ eins og þeir kalla hann úti í
Eyjum. Allt er þetta komið frá
honum og ef guðs andi segir að
það sé rétt að láta það allt sam-
an á eldinn, þá er eins gott að
hlíta því.
Það er semsé vakning meðal
æskunnar í Vestmannaeyjum og
yfir henni vakir þjóðþekktur
„Pegarœska Vestmanna-
eyja setti bœkur og plötur
í risastóra tunnu og
kveikti í erhún varloks
orðin barmafull stóð
Snorri og horfði á með
velþóknun. “
maður, Snorri Óskarsson, safn-
aðarhirðirinn sem kenndur er
við samkomuhúsið Betel. Til
hans flykkjast börnin og hann
segir þeim að brenna plöturnar
sínar og bækurnar. Þegar æska
Vestmannaeyja setti bækur og
plötur í risastóra tunnu og
kveikti í er hún var loks orðin
barmafull stóð Snorri og horfði á
með velþóknun. Amen, sagði
Snorri, og það sást hvar „grillar-
inn“ og allt hans hyski liðaðist
eins og reykur í loft upp með
Kissplötunum og öllu því dóti.