Alþýðublaðið - 04.01.1971, Page 10

Ávarp forseta íslands (5)
í mönnunum er, mun sjá til
þess. En una má við ef rétt
stefnir og áfram að því marki
að þúa öllum þegnum þjóð-
félagsins sem réttlátastan
hlut og efla svo hagsæld með
hamingju sem efni standa
frekast til. En um þetta munu
skoðamr löngum verða að
sama skapi skiptar og þær
eru samhljóða um markið,
sem að skal stefnt. Og það
væri barnalegt að biðjast und
an siíkum skoðanaskiptum.
Umræða er óhjákvæmileg og
umræðu er þörf um alla sam-
þýlishætíi þeirra s®m saman
leiga að vara. Oss fslendingum
er það hollt og skylt, eins og
öllum öðrum, að hafa með
því vakandi augu, hvar vér
erum á vegi staddir. Þó að
allir sjái og viðurloenni, að
þjóð vorri hefur skilað áfrani
með undraverðum hraða á
síðustu áratugum og efnahags
leg aflooma landsmanna er nú
svipuð því sem er í hinum
mleiri háttair velfarðarríkjum,
mun ekki þaa- fyrir skorta um
ræðuefni á vettvangi þjóð-
félhgsmála í víðasta skilningi
á þessu og komandi árum.
Margt bendir miklu heldur til
þess, að í hönd fari tími mieiri
könnuhar og umræðu um alla
þætti velferðarríkisins. Þjóð-
'félagsrýni laetur þegar mikið
til sín taka, og hún mun áneið
anlega færast í aukana, og
það ekkert síður fyrir því þótt
allir hafi nóg að bíta og
brenna, svo að notað sé Orð-
tak frá frumbúskaparöldum.
Sú lágmarkskrafa til lífsins
er fynr löngu orðin söguleg
minining ein.
Engu að síður er það þó
og verður frumskilyrði alls
annars að haf'a nóg til hnífs
og Skeiðar. Og þvi er þá ek'ki
að leyna, að mitt í sæmilegu
veraldíirgengi vorra tíma ber
talsvert á óróleika, svo að
ekki sé sagt kvíða, að því er
varðar þessi fruniskilyrði. —
Mönnum er spurn, og jaínvel
til efs, hvort grundvöllurinn,
Sem afkomia þjóðarinnar bygg
ist á, sé nógu traustur, hvort
vér munum fá haldið því sem
vér höfum og þar við aukið.
Slíkt á sjálfsagt sínar eðlilegu
orsakir. íslendingar hatfa það
á tiifiningunni að tetflt sé á
tæpt vað um margt það sem
þjóðin vill og ætlar sér, liðfá
Og fjármiagnslítil í hörðu
landi, og engum dylst að
stundum hiefur verið velting-
ur á skútunni á vorri öld. En
hér á móti kemur það gleði-
’lega tínranna tákn að ísienzka
þjóðin hetfur líld;ega aldrei
vérið jafnvakandi fyrir því og
einmitt nú, að efla og nýta þá
lífsbjiargarmöguleika, sem
hún hefur yfir að ráða í landi
sínu. Þjóð sem hefur stundað
landbúnað frá upphafi vega
sinna, gerir sér nú Ijóst, að
,i hún getur ræktað fleira en
-gras, kýr og kindur, þjóð sem
hefur dregið fisk úr sjó frá
10 MÁNUDAGUR 4. JANÚAR 1971
alda öðli, er nú sem óðast að
átta sig á, að auðsuppspriettur
sjávar eru fleiri en hún hugði
til skamms tírna og verða hag-
nýttar á fleiri og betri vegu,
þjóð sem löngum var því vön-
ust að líta á útlendinga eins
og sjaldséða furðufugla, vill
nú greiða götu þeirra sem
fleatra hingað til landsins,
þeim til ánægju og landinu
til hagsbótar, og síðast en
ekki sírt, þjóð sem stóð ógn
af fallvötnum og taldi jarð-
hita til landspjalla, veit nú að
þama á hún orkulindir, sem
ekki þrýtur og vieitt geta þús-
undum manna skilyrði til lífs
og starfs í landinu. Vitaskuld
er ekki svo að skilja, að augu
manna hafi skyndilega lokizt
upp fyrir þessu öllu, en um-
ræður um það hafa aldrei
verið lifl'egri en nú, menn
leita fyrir sér með opnari
huga og skyggnari á úrræði
en nokkru sinni fyrr. Hér á
það hlut að máli, að sífellt
koma til starfa fteiri og fleiri
menn, sem hlofið hafa vís-
indalega menntun, menn méð
réttmæta trú á beitimgu tækni
og vísinda í þágu atvinnuVeg-
anna. Það mætti vetra önnur
nýjársósk á þessum degi, að
gott fnamhald yrði á almenn-
um umræðum um þessi mál,
sem varða sjálfan lífsgrund-
völl þjóðarinnar, og að þær
mættu bera mikinn og skjót-
an árangur í athöfn og fram-
taki.
Sú verður þó umræðan for-
vitnilegust, sem víkur að þjóð
félaginu sjálfu, hvernig það
er gert og hvernig það vinn-
ur. í þeirri umræðu mun eink
um hin fjölmenna unga kyn-
slóð láta mikið að sér kveða.
Ég nefndi áður orðið þjóð-
félagsrýni. Það er einkenni á
þleirri tíð sem vér lifum, að
ungt fólk vill ganga fram fyr-
ir skjöldu og hafa forustu um
könnun og mat á ýmsum fyr-
irbærum þjóðfélagsins, taka
það hispurslaust tii athugun-
ar, ræða og reifa og gagnrýna,
meðal annars sitt af hverju,
sem hingað til hefur verið
talið gott og gi'lt, ja'fnvel í.
velferðarríki. Ungt fólk vill
mleta að nýju raunverulegt
gildi hlutanna, óblindað af
vanabundinni hugsun, hafa á
sér vara, þangað til rannsókn
hefur farið fram. Hér mun
vera úr mörgu að moða, og
ekki nemia gieðilegt lífsmark,
að menn taki sem flesta þætti
samfélagsins til prófunar, —
hefji umræður um þjóðfélags
mál, ekki aðeins stjórnmál,
heldur um þjóðfélagsmál á
isiem breiðustum grundvlelli.
Og það fer vel á þvi, að æsk-
an, sem áður en hún sjálf veit
mun fimna heill og forráð
þessa lands hvíla á herðum
sér, láti mikið til sín taka, —■
Þetta þjóðfélag er arfur sem
hún tekur við, og henhi er
frjálst að spyrja, hve mikill
hann sé og hve góðvír hiann
sé, hvort velferðamkið1 sé
það sem það þó vill vera,
hvemig því tekst að færa sem
fiestum hamingju með hag-
sæld. Því verður að trúa að
frjáls og skynsamleg umræða
og endurskoðun ýmissa félags
'legra sambúðarhátta, stofn-
ana þjóðfélagsins, veiraldlegra
og andlegra, jafnvel siða og
ungengnishátta ýmiss konar,
eigi á sér fullan rétt og geti
leitt til lagfæringa og breyt-
inga, sem horfa til mieiri far-
sældar, itteiri lífsfyllingar fyr
ir einstaka menn og stæirri
heildir, sem þjóðfélagið hefur
ef til vill ekki enn komið til
“ móts við, svo sem þó væri
skyldugt samkvæmt mark-
miði farsældarríkisins.
Enginn þarf að ganga að
því gruflandi, að í þeirri þjóð-
félagsrýni, sem einkum Ungt
fólk mun eiga mikinn þátt í
á komandi tíð, mun sitthvað
Verða vegið og léttvægt fund-
ið, sem vér eigum nú við að
búa. Ungt fólk hefur víst al-
dhei verið fjær því en á vor-
um dögum að kalla allt ömmu
sína. fslenzk æáka er þar eng-
in undantekning, og sízt á-
stæða til að harma það. Hitt
má minna á, að það er engin
frægð, hvorki fyrir ungan né
gamlan, að reyna að komast
sem rtéyðarllegast að órði um
það mannfélag, sem vér ís-
lendingar búum við. Sá sem
eitthvað vill vega eða mæla,
hann gái sem grandgæfilegast
að stiku sinni og vog. Heil-
brigt verðmætaskyn er for-
senda þess, að þjóðféla'gsrýni
Verði ekki einhliða neikvæð.
Ef ungt fólk á íslandi hugsar
sig um, mun það skilja, að
það hefur hlotið dýrmætan
arf, bæði fornian og nýjan.
Hinn forni arfur er menn-
ingararfleifð vor frá öllum öld
um, grunnur sem vér munum
ætíð hyggja þjóðmienningu
vora á, hver kynslóð með sín-
um hætti, hinn nýi er allt það
sem gert hefur verið á síðustu
árum til þess að búa í haginn
fyrir þá sem landið eiga að
erfa. Það má ekki vanmeta,
að véf lifum í mennskara þjóð
félagi en flestir aðrir, þrátt
fyrir ýmsan ófullkomleik, vér
búum við meiri jöfnuð, minni
stéttaskiptingu og manngrein-
aráli't. Þessar eigindir ís-
lenzks mannlifs má ekki láta
sér sjást yfir, ekiki heldur
hitt, að vér erurrl bliessunar-
lega laus við sitthvað ó-
skeimmtilegt, sem þegnar stór
þjóða verða að sætta sig við.
Þær geta boðið margt betra
og fullkomnara, en þar á móti
koma kostir fámennisþjóðfé-
- lagsins, sem vissuiega eni
margir, þótt annmarkar þess
liggi í augum uppi.
Á vorum dögum er víða um
heim talað um uppreisn æsk-
unnar. Ég hef; lítill'egai'vjkí?
aij’ þessu fyrirbæri hér, en þó
yildi ég heldur kjósa að kalla
-'liað uppgjör æskunnar, eins
og það kemur fyrir sjónir hér
á landr. Þegar nú ungir menn
halda áfram umræðum sinum
um málefni lands og þjóðar í
nútíð og framtíð, þá óska ég
þeim þess öðru fremur að þeir
ger-i það með jákvæðum huga,
geri sér grein fyrir þvi sem
gott er og nýtilegt af því sem
þeim hefur verið í hendur
fengið, um leið og þeir gagn-
rýna og koma á framfæri nýj-
um hugmyndum, sem kunna
að bera í sér frjókorn meira
réttlætis og hamingjuvæn-
légra lífs á ■ ýmsum sviðum
nægtasamfélagsins. — Ungir
menn hafa miklár skyldur
við samfélag sitt engu síður
en þeir sem hitinn og. þung-
inn hvílir á um sinn. Allir
vilja landi sínu Og þjóð vel,
hver eftir sínum skilningi, og
öll orðaskipti um þjóðfélags-
mál ættu að einkenn’ast af
þeirri vissu, þrátt fyrir allan
skoðanaági'eining, en að visu
skortir allmikið á að svo sé í
opinberum umræðum oft og
tíðum.
Áður en ég lýk máli mínu
I dag vil ég minnast þeirra
mörgu samferðamanna, sem
með oss fögnuðu nýju ári í
‘fyrra, en nú hafa horfið úr
hópi vorum, sumir að loknu
dagsverki eins og lífsins lög-
mál segir fyrir um, aðrir fyrir
aldur fram, meðal annai'S
vegna slysfara, sem voru ó-
:yenjulega miklar á árinu og
öll þjóðin harmar. Þá vil ég
ekki heldur láta hjá líða að
þakka þjóðinni alla vinsemd
í garð okkar hjónanna. Það
hafði verið ætlun okkar að
fara í kynnisför um einn fjórð
ung landsins eins og í fyrra.
Það fórst fyrir vegna svip-
legs andláts forsætisráðherra,
eins og alþjóð er í fersku
minni. En aftur verður sá
þráður upp tekinn. Með þakk
læti til dönsku konúngshjón-
anná Og ríkisstjórnar Dan-
merkúr vil ég minnast heim-
sóknar ökkar þar í landi í
haust er leið. Sú vinsemd sem
dkkur var hvarvetna sýnd
var vinarkveðja til íslenzku
þjóðarinnar, og hefur verið
rétt skilin svo. Það er styrkur
og uppörvun- að búa við gott
nágrenni, og vináttu við
grannþjóðir vorar er ljúft og
skylt að rækja, mieðal annars
með heimsóknum opinberra
fulltrúa, eftir því sem efni
standa til og gott hóf er á.
Góðir landsmenn. Ég vitn-
aði fyrr í 125 ána gamalt
kvæði Jónasar. Svo rís um
aldir árið hvert um sig, eilífð-
ar lítið blóm. Mætti hið
hreina skin, sem skáldið talar
um, lýsa þjóð vorri á .nýbyrj-
uðu ári. Ég óska yður öllu'rii
árs og friðar og að blessun
fylgi allri góðri viðleitni í
orðum og athöfn. Gleðilegt
nýjár. —
BURSTAFELL
RÉTTARHOLTSVEGl 3 - SÍMl 38840
PfPUR
HITA- OG VATNSLAGNA.
sanifaraHSi
Tðkum að okkur
breytingar, viðgerðir og húsbyggingar.
Vönduð vinna
Upplýsingar í síma 18892.
t
BRÓÐIR OKKAR
AGNAR HÁKON JÓNSSON
NESVEG 37
ANDADIST 1 BORGARSPlTALANUM SUNNUDAG-
INN 3. JANÚAR.
■•■■■ FYRIR HÓND SYSTKINA OG ANNARA AÐSTANDENDA, .
IIILMAR JÓNSSON