Alþýðublaðið - 16.02.1971, Blaðsíða 7

taKSOD
Úts.: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri:
Signv. ÍJjörgvinsson <áb.)
----------------—nrminii—
Fjármál borgarinnar
Á síðasta fundi borgarstjórnar Reykja-
víkur var samþykkt að heimila Reykja-
víkurborg að taka rúmlega 30 m. kr. lán
í Bretlandi. Var sagt, að lánsfénu yrði
m. a. varið til byggingar verkstæðis fyr-
ir Strætisvagna Reykjavíkur. Hið rétta
í málinu mun þó vera það, að aðalástæða
lántökunnar hafi verið almennir fjár-
hagserfiðleikar Reykjavíkurborgar.
Lántaka þessi væri þó ekki í frásögur
færandi, ef ekki hefði verið ritað í Morg
unblaðið um traustan fjárhag Reykja-
víkurborgar og örugga fjármálastjórn
meirihlutans einmitt sömu dagana og
borgarstjóri kvartaði sem mest yfir fjár-
hagserfiðleikum höfuðborgarinnar.
Fyrir nokkrum vikum birtist í Morg-
unblaðinu grein eflir Birgi ísleif Gunn-
arsson, borgarfulltrúa Sjálfstæðisfiokks-
ins, þar sem f jallað var um það er hann
nefndi traustan fjárhag Reykjavíkur og'
örugga fjármálastjórn Sjálfstæðisflokks
ins. Hinum unga íhaldsmanni fórujt i
upphafi greinarinnar orð eitthvað á
þessa leið:
Andstæðingar Sjálfstæðisflokksins í
borgarstjórn Reykjavíkur virðast telja
það eitthvert náttúrulögmál, að fjár-
málastjórn Reykjavíkur sé í góðu lagi.
En það er ekkert náttúrulögmál. Fjár-
mál borgarinnar eru í góðu lagi vegna
traustrar fjármálastjórnar Sjálfstæðis-
flokksins. Og síðan bætti hinn ungi
íhaldsmaður hreykinn við: „Veldur,
hver á heldur“.
Um sama leyti og þessi gi’ein birtist í
Morgunblaðinu lágu nokkrir nýir strætis
vagnar fyrir SVR á hafnai'bakkanum ó-
tollafgreiddir, — og höfðu legið þar um
skeið — veg’ná þess, að ekki voru til pen
ingar til þess að leysa þá út! Og um
sama leyti talaði borgarstjóri fjálglega
um mikla fjárhagserfiðleika borgarinn-
ar og hafði raunar nokkru áður gefið
borgarstjórn skýrslu um það, að á árinu
1970 hefði borgin orðið að safna enn
auknum skuldum og auka lántökur mjög
vegna fjárhagserfiðleika. Vissi Birgir
fsleifur þetta ekki er hann reit sína
grein, eða var hann vísvitandi að reyna
að slá ryki í augu lesenda Moi'gunblaðs-
ins?
Sannleikurinn er sá, að fjárhagur
Reykjavíkur er alls ekki traustur. Og
fjármálastjórn Sjálfstæðisflokksins á
borginni er ekki góð, — heldur þvert á
móti mjög handahófskennd. Fyrst er
eytt og síðan slegin ný lán! Slíkt er ekki
góð fjármálastjórn!
Lántakan, sem vikið var að hér í upp-
hafi er í rauninni heldur ekkei’t annað
en dulbúið rekstrarlán fyrir borgina
vegna almennra fjárhagserfiðleika
hennar. Það hefur ekki þótt góð fjár-
málapólitík hingað til, að taka eyðslulán
erlendis. Og sennilega mun ekkert ann-
að bæjarfélag hér á landi en Reykjavík-
urborg fá leyfi til slíkrar lántöku.
□ Hvernig er SVTongólía?
Brúnieit hástétta, iþakin þurru
grasi. Menn á ihestum út við
sjóndeiidai'hringinn. Reykur
rís upp frá tjáldi. Þannig er
mestur hluti Mongólíu. Starfs-
menn kommúnistaflokiksins
vildu gjarnan, að minningam-
ar, sem sætu eftir i huga ferða
mannsins væru um fyrirmynd-
ar ríkisbú eða nútiíma skóla-
stofur. En svoleiðis lagað er
ekikert 'einstakt, hefur engin
sérkenni. Sú Mongólfa, sem sit
ur eftir í huga ferðamannsins,
er sú sarna mynd og fiestir
vesturlandabúar gera sér á
skóladögum.
Hvaða mainnsnafn iklemur
ykkur í hug, þegar minnzt er
á Mongólíu? E-f ykílrur fcemur
nokkurt nafn í hug er það lxk-
lega Genghis Khan.
Og Mongólamir sjáitSr hafa
ekikert við það að athuga. Þeir
Mta á Genghis sem mestai leið-
toga sinn fyrir byltingu, en
í'eyna þó að leyna aðdáun
sinni, vegna þess, að kariinn er
fremur óvinsæll í Rússlandi og
Kínverjar viija eigna sér hann.
Vesturlandtybúinn, sem iærði
um villta Húna og Tartara sem
krakki, áMtur Mongxúa harð-
snúna og drambsama. Þeir
voru það, einu sinni. Núorðið
eru þeir yfirieitt viðmótsþýðir,
jafnvel sinnulaAisir. í fari sínu
sameina þeir örlæti hirðingj-
ans og afskiptaleysi austur-
iaodamannsins.
Ulan Bator, sem þýðir
„rauða hetjan“, er :eins og iborg
út úr geimferðaf.cvikmynd, með
kornlyftur og rafoiikustöðvar
miili teyðilsgra hæðanna. TVær
gamlar byggingar, ihaliarsafnið
og munkaklaustrið eru einú
ieifarnar áif borginni Urga, s'enp
var aðsetur hinna liifandi
Búdda, allt frá sautjándu öld
til andláts síðasf^ Búddans ár
ið 1924.
Aðrar byggingar þairna 'eru
verksmiðjur, íbúðarblokkir í
sovézkum stíl, opinberar bygg-
ingar í stíl Stalíns, gríðarmikið
torg og á því riddarastytta,
kringlótt fílttjöld, sem eru hi-
býlá Mongóla.
'Mongólskt þjóðfélag hefur
tekið miklum stakkaskiptum
síðustu áratuginp. Það hefur
horfið fró lénsskipulagi og tek
ið upp nútíma þjóðfélagsháttu.
í utanrfkisráðuneytinun segir
leiðsögumaðui'inn okkur:
„Þetta er mjög gamalt hús.
Það var byggt órið 1940“.
Nú í júM munu Mongólar
halda upp á fimmtíu ára exf-
mæli lýðveldisins. Fyrstu „rík-
isstjóm fólksins“ var komið á
fót árið 1921, en mestu fram-
farirnar hafa þó orðið síðustu
tvo áratugina.
Hirðingjaættbálkar, kallaðir
Mongólteir, eru fyrst nefndir í
kínverskum annálum, sem
skrifaðir voru á tímum Karia-
magn-úsar. Ef til vill voru þeár
afkomtendur Húnanna, sem
fóru svo illa með Rómaveldi
undir forystu Attiila konungs.
Og Húnarnir sjálfir voru að öll
um IMkindum Hsiung-Nu þjóð-
flokkurinn, sem var svo skS-
gangsfrekur, að Kínverjar sóu
sig neydda til að byggja Kín-
værska múrinn, tveimur eða
þremur öldum fyiiir Krist.
Genghis Khan, sem fæddist
árið 1162; sameinaði. ættbálk-
ana og réðst inn í Norður-
Kíriaj, Indlanid, Rússiland og
Mið-Austurlönd. Hermenn.
hans voru ekki eingöngu Mong
ólar þeldur voru þeir af mörg
um þjóðernum. Tyi'kir vom
lika í liði hans, en iþeir voru
einnig hirðingjar og fjarsikyld-
ir Mongólum.
Það var barnabarn Genghis,
Kublai Klian, sem lagði undir
sig 'afllt Kína og varð fyrsti
keisari af Mongól kJeisaraætt-
inni árið 1260. Marco Polo
kynnti sér ríki Mongólættarinn
ar mjög gaumgætfilega áður en
henni vár bolað Ærá af Ming-
ættinni árið 1368.
Rústir þeirrar frægu borgar
Karíjkorum, sem Marco Polo
heímsótti forðum daga, eru
enn að sjá í mongólska alþýðu
lýðvældinu, þótt lítt haíi þær
verið rannsakaðar.
Aðrir afkomendur Genghis
Khan fóru um Austur-Evrópu,
kúguðu Rússa og stofnuðu
Mógúlkieisaráidæmið í Ind-
r
ÞANKASTRIK
„HÆRRA, MAÐUR! HÆRRA!“
landi. Einn þeirra, Tambur-
laine, byggði borgina Samar-
kand og varð enska leiikrita-
slkiáldiniu Christoph'er Marlovve
efni í mi'kið leikrit.
Þegar veldið var mest, náði
ríki Mongól!a(nna til Póllands
og Ungverjadands í vestri, til
Tlbet og Víetnam í austri.
Eftir að þteir voru reknir
burtu frá Kína og Rússar tóku
að efliast, hrakaði veldi Mon-
góla mjög.
Tíbeykur Búddismi nóði tök
um meðal Mongóla á sextándu
og sautjándu öld.
ÞnS er í rauninni furðulegt,
að „trúarbrögð hinna gulu
lama“ skyttdu ná svo sterikum
tökum í Mongólíu. því að þau
voru í beinni andstöðu við svo
margt í lí-fi Mongóla. í lama
t>úarbrögðun u m var gert ráð
fyrir munkaklsiustrum, en Mon
gólar höfðu vierið hirðingjar
um aldaraðir. Þau kenndu
hflvðní, bænagjörð og íhugun
þjóð riddara og bardaga-
manna. En trúafþrögðin blönd
uðust frumstæðm hjótrú og
urðu að þjakandi arðranskerfi.
Enda þótt lamarnir slunduðu
lækningar, höggmyndag'erð,
mólaraVst, tónlist og ýmsar iðn
greinar og gerðu hvmaklaustr-
in að miklum menningarmið-
stöðvum, voru þeir sem sníkju
dýr á þjóðinni. Þegar komiið er
fram á nítjándu öfld, er taltð,
að.aillt að því helmingur allra
karlmanna í landinu hbyfi verið
lamar og voru þieir mikil efna
hagsleg -byrði á öðrum ’hlutiun
þjóðarinnar.
Árið 1644 komst Kína undir
stjórn hinna kraftmiiklu Man-
chumanriai, og Mongólar voru
undirokaðir af. Manchuættinni
i tvær og hálía. öld. í innri
Mongólíu, þeim hlutanum, sem
næstur er Kína, tóku kínversk
ir smábændur að setjast að.
Innflutningur þeirra hélt á-
fram og hefur aukizt á valda-
tíma kommúnista.
Þótt meirihilutá Mongóla, lík
lega tvær milljónir, búi nú í
Innri Mongólíu og Sinkiang,
má vera, að eftir noltkra ára-
tugi hafi þeir algjörlega bland
azt KínVerjunum.
Ytri Mongólía, sem nú er
mongólska silþýðulýðveldið,
komst hjá því að verða ný-
lenda Kínverja á keisaratím.'-
unum.. Keisarinn stjórnaði
henni með hjáip innlendra
lénshöfðingja og háttsettra
pfesta, sem lutu yfirstjórn
hins „Lifandi Búdc(cv“ í Urga.
Viðskiptin við kínverska
kaupmenn og þarfir höfðingj-
anna og lamanna voru þungar
byrðar á herðum mongólskra
hjarðmanna. Farsóttir, sýfilis
og berklar veiktu þrekið og við
námsþróttinn og litla sem enga
þekkingu höfðu menn á dýra-
lækningum. Þegar komið var
fram á sautjándu öld, fóru kó-
sa'kkar og síðan rússneskir
sendimenn og kaupsýslumenn
að leggja leið sína til Austur-
Síberíu, Mongólíu og Kína.
Bui-yat Mongólarnir, &em
bjuggu austan við Baikalvatn
urðu að lúta Rússum eftir
harða bardaga. Á nítjándu öld
fékk rlkisstjórnin í St. Pétui-s-
borg meiri óhuga ó þessum
vanrækta heimshluta. Ytri
Mongól-ía, sem þá var undir
stjórn „Lifandi Búdda“, not-
aði sér byltinguna í Kína ár-
ið 1911 til þess að lýsa yfir
sjálfstæðl. Voru Iþeir hvattir
til þessa af Rússum.
Lýst ’Vai' yflir stofnun lýð-
veldás i Ytri Mongólíu árið
1921 og var það gert undir for
ystu herforingja, sem Suhe
Bator Ihét og þjólfaður hafði
verið i Rússlandi. Lenin, sem
var sagður hafa Mongólablóð
í æðum, gaf lýðveldinu blessun
sína. Síðasti „Lifaindi Búdd-
ann“ lézt árið 1924 og félagi
Suhe Bators, Choibalsan nóði
völdum í ríkinu.
Á öðrum og þriðja tugi ald-
arinnar fór Choibalsan og rak
þjóð sína í vesöld kommúnískr
ar byltingar. Lamaklaustrin og
lénshöfðingjarnir liðu undir
lok. Reynt var að sameina all-
ar hjarðir, en árangurinn var
hörmulegur. Tryggir byltingar
menn og foríngjar í hernum
lentu í hreinsunum og voru
skotnir. Alilir stjórnmálasiðir
voru eftir sovézkri fyrirmynd.
Mongólia tók þátt í velheppn-
uðum herferðum sovéinrainna
gegn Japönum árín 1939 og
1945. Annars var þátttaka
þeirra í styrjöldinm fólgin í
því að birgja Rússa að vistum,
þegar þeir börðust við Þjóð-
verja í vestri.
Það afrekaði Choib'aflsan
helzt, að hann eyðilagði virka
andstöðu við Alþýðubyltingar-
filokkinn og einaugraði landið
gegn öllum erlendum áhrifum,
nema rússneskum. ; Þetta.
.tvennt var gniridv.öllur „upp,-
byggingáir sósíaMsmans“ eftir
stríð. Einræðisherrann lézt í
Moskvu árið 1952.
Núverandi stjórnandi ríkis-
ins ier Yumzhagin Tsedenbal,
litlaus ptersónufleikii. í hans tíð
hafa stjómarvöldin orðið nokk
uð frjálslyndai-i og iðnaði ver-
ið komið á i landinu með hjálp
Rússa.
Kommúnismi í Mongólíu
byrjaði sem stefria í utanríkis-
málum. Hann veitti vörn gegn
Manchumönnum, Kínverjum,
Japönum og rússneskum keis-
arasinnum. En kommúnisminn
var einnig efnahagsstefna,
leið til þess að afriema hjarð-
mannaMíshætti. Og hann er
menningarstefna, sem beinist
að innflutningii sovézks hug&-
unarháttar, áróðui-s og tælkni-
stefnu.
Hjarðmennirnir flafcka ekki
eins mikið, þeir eru heilsu-
betri og ekki eins hjátrúarfull
ir og fyrir byltingu. Líld'ega
vinna þeir minna og láta
minna af hendi i'ajkna til yfir-
boðara sinna.
Annars fæfckar hjarðmönn-
um óðfluga. Ríkisbýli og sam-
yrkjubú þurfa ó fólki að halda
tál komræktar og bókh^lds, til
að keyra vörubíla, kenna
börnum, stjórna 'hveitimyllum
og kaiffistofum. Borgirnar
þarfnast verkamanna, ilögi'eglu
þjóna og stúdenta. Ríkisstjórn
in þarf ó hermönnum að
halda. Og úr hópi hjarðmann-
anna verður fól'kið að koma.
Mongólsk kvikfjárrækt hcf-
ur aldrei orðið söm og áður
eftir tilkomu samyrkjubúanna.
Þótt æt húsdýr séu um það
bil tuttugu sinnum fleiri en
fólk í Mongólíu, stendur kvik-
fjárrækt ekki undir sér. Iðn-
reksturinn nýi er rétt að koma
undir sig fótunum.
Fjármagnið kemur mest-
megnis frá Sovétrílkjunum, en
önnur lönd í Austur-Evrópu
sikulu einnig leggja fram sinn
skerf. Austur-þýzikir og búlg-
arskiir verkfræðingar 'koma til
Ulan Bator til þess að byggja
kjötvinnslustöðvar. A hótelinu
eru pólskir glímumenn og
rússneskir blaðamenn, sem
skrifa um ferðamál. Mongóiía
.gæti eins verið á Bajkanskaga,
væri það ekki fyrir ameríska
vaiðimienn, sem borga hóar
Fraxnh. á bis. 2.
MONGÓLAR ERU LÍTIL ÞJÓÐ í STÓRU LANDI. KLEMMDIR Á MILLI
KÍNA OG RÚSSLANDS GERA ÞEIR SÉR LITLAR VONIR UM VERULEGT
SJÁLFSTÆÐI. FRAMTÍÐIN BER VARLA ANNAÐ í SKAUTI SÉR EN
SAMRUNA VIÐ ANNAÐHVORT STÓRVELDIÐ. AÐ ÖLLUM LÍKINDUM
RÚSSLAND. ÞÁ VERÐUR EINNI SMÁÞJÓÐINNI FÆRRA.
6 ÞRIÐJUÐAGUR 16. FEBRÚAR 1971
ÞRIDJUOAGUR 16. febRÚAR 1971 7