Alþýðublaðið - 02.03.1971, Síða 7

a\tLKY-01|
(HKSKD
Útgr.: Alþýðuflokkurinn
Bitstjóri:
Sigliv. Björgvinsson (áb.)
Velmegun og
velgengni
rnmmmm
Eggert G. jborsteinsson rádherra, um a Imannatryggingar
FREKARIHÆKKANIR FYRIRHUGAÐAR
. „Ef litið er á árið 1970 í heild, er ljóst, að
j; það reyndist eitt hagstæðasta ár, sem Is-
i'lendingar hafa lifað“. Þetta sagði við-
skiptamálaráðherra, Gylfi Þ. Gíslason,
m. a. í ræðu er hann flutti s. 1. föstudag.
í ræðu sinni gerði ráðherra úttekt á
árinu í fyrra og kom fram með ýmsar
athyglisverðar upplýsingar, sem leiða
það í ljós, að árið 1970 er eitt bezta ár,
. sem íslenzka þjóðin hefur átt að fagna.
Framfarirnar frá erfiðleikaárunum 1967
og 1968 hafa því orðið bæði miklar og
örar, og þær sanna það, að ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar er gerðar voru til þess
að mæta efnahagserfiðleikunum voru
ekki aðeins réttar heldur jafnframt svo
hagkvæmar þjóðarbúinu, að uppbygging
ín hefur orðið örari en nokkru sinni fyrr.
Til þess að varpa nokkru ljósi á hversu
hagkvæmt árið 1970 reyndist vera skulu
hér tilfærð nokkur dæmi af þeim, er ráð
herra nefndi í ræðu sinni.
Þjódarframleiðslan jókst frá árinu áð-
ur um 6% og þjóðartekjur um i 11%. í\
kjölfar stórbættrar afkomu alls almenn-*
ings óx einkaneyzlan um 13%,'en það er
tálin mjög mikil aukning á aðeins einu
’árl og ber vott um ört batnandi lífsaf-
komu.
Tekjur fólksins í landinu jukust mjög
árið 1970 bæði sem afleiðing verulegra
kauphœkkana og vegna mjög hækkaðra
bðtagreiðslna trygginga. Beinir skattar
hœkkuðu hins vegar lítið þannig að ráð-
stöfunarfé heimilanna í landinu jókst á
þessu eina ári um hvorki meira né rrýnna
en 30%.____________________________■
Gylfi gerði einnig í ræðu sinni saman-
burð á atvinnutekjum launastéttanna ár
ið 1960 og áætluðum atvinnutekjum á
s. 1. ári.
Sá samanburður leiddi í Ijós, að á s. I.
ári voru atvinnutekjur launastéttanna
47% meiri í raunverulegum verðmætum
en árið 1960.
Árið 1970 var því sérlega gott á í sögu
þjóðarbúskaparins og áratugurinn frá
1960 til 1970 í heild tímabil mikilla fram
fara fyrir landsmenn alla, enda þótt við
mikla erfiðleika hafi verið að etja hluta
þess tímabils. Sá áratugur hefur þó verið
áratugur þeirra mestu framfara, sem átt
hafa sér stað í sögu þjóðarinnar og það
er sérstakt ánægjuefni fyrir Alþýðu
flokksmenn hversu ríkan þátt Alþýðu-
flokkurinn, þingmenn hans og ráðherrar
hafa átt í þeim framförum.
Það er einnig staðfastur ásetningur
'Alþýðuflokksins, að þessu framfara-
skeiði verði fram haldið og mun flokk^
. urinn starfa að því að svo geti orðið méð
sama ábyrga hættinum og hingað til
UNDANFARNAR vikur
hefur mikill áhugi vafcnað
fyrir lagfæringu og endurbót-
um á gildandi löggjöf um al-
mannatryggingar á undarleg-
ustu stöðum, sem annars hafa
lítt eða aldrei látið til sín
heyra um þau mál, hvað þá
léð þeim hinn minnsta stuðn-
ing.
Fylgjendum almannatrygg-
inga, hlýtur hins vegar að
vera það gleðiefni að fá slík-
an liðsauka, sem vonandi
stendur fram yfir júnímán-
uð n.k.
Stjómskipuð nefnd hefur
undanfarna mánuði unnið að
endurskoðun laganna um
Almannatryggingar og mun
væntanlega ljúka störfum
innan skammg tíma, þannig
að unnt verði að leggja fram
nýtt og endurskoðað frum-
varp að nýjum lögum fyrir
yfirstandandi Alþingi.
Vitneskjan um þessi nefnd-
arstörf á e.t.v. þátt í þeim
mikla áhuga, sem fyrrverandi
andstæðingaa’ og eða hlutleys-
ingjar hafa nú allt í einu far-
ið að sýna þessari löggjöf, á-
samt væntanlegum kosning-
um til Alþingis í júní næst-k.
en svo sem fyrr er sagt, þá
endist þessi gtuðningur von-
andi lengur. Það er það, sem
skiptir bótaþega máli, en ekki
augnabliktestuðningur, rétt
fyrir kosnin-gar.
Nokkuð hefur verið um
það deilt hvert hlutfall sé
milli bótahækkana og hækk-
ana launa undanfarin ár. Hér
verður stuttlega gerð grein
fyrir því hvernig sambandi
milli launahækkana og bóta-
hækkana hiefur verið farið,
síðan viðreisnarráðstafanir
hófust árið 1960.
★ Um almennar launa-
hækkanir og bætur
almannatrygginga.
A. Ákvarðanir um hækkun
bóta.
Til ársloka 1964 voru ekki
í gildi nein lagaáfcvæði um
verðlagsuppbót á bœtur al-
mannatrygginga, en 1. marz
1966 hófst greiðsla verðlags-
uppbötar samfcvæmt lölgum
nr. 63 1964 um verðtrygg-
ingu launa. Þau lög voru
felld úr gildi með lögum nr.
70 1967, og síðan hafa ekki
verið í gildi ákvæði um verð-
lagsuppbót á bætur almanna-
trygginga.
Með lögum nr. 20 1965 var
ráðherra veitt heimild til að
breyta bótafjárhæðum til
samræmis við breytingar á
grunnkaupstaxta verkamanna
við almenna fiskvinnu (áður
hafði ráðlierra fengið
svipaða heimild til hækfcun-
ar á bótum slysatrygginga).
í des. 1970 var þessi heim-
ild ráðherra aukin og nú er
miðað við launabreytingar.
Samkvæmt framanrituðu
má ákveða með reglugerð
hækfcun bóta til samræmis
við launabi'eytingar verka-
mannakaups.
B. Yfirlit um almennar kaup-
hækkanir og áhrif þeirra á
bótafjárhæðir.
★ Kauphækkun sumarið
1961.
Seint á árinu eru sett lög
nr. 95 1961 um 13,8% hækk-
un á öllum bótum lífeyris-
trygginga frá 1. júlí 1961 að
telja. i
★ Kaupliækkun sumarið
1962.
Að nokkru leyti hafði Ver-
ið gert ráð fyrir hækkun í
samningum ársins á undan
og lö-gum nr. 95 1961. Vegna
umframhækkunar var í árs-
lok 1962 með lögum nr. 89
1962 ákveðin 7% viðbótar-
hækkun, er eingöngu tók til
elli- og örorkulífeyris.
★ Kauphækkun fyrri
hluta árs 1963.
Seint á árinu er með lög-
um nr. 72 1963 ákveðin 15
% hækkun bóta annarra en
fjölskyldubóta, frá 1. júlí
1963 að telja.
★ Kauphækkun í desem-
ber 1963.
í ársbyrjun 1964 er með
lögum nr. 2, 1964 15% hækk-
un bóta, annarra en fjöl-
skyldubóta. (Sú röskun hlut-
falla milli bótategunda, sem
átt hafði sér stað 1962 og á-
stæða þótti til að lagfæra,
var lagfærð með lögum nr.
40 1963, sem öðluðust gildi
1. janúar 1964.
★ Kauphækkun sumarið
1964.
Með lögum nr. 20 1965
fékk ráðherra auk þeii’rar al-
mennu heimildar, sem áður
er getið, heimild til að hækfca
elli- og örorrkulifeyri um 5
% frá 1. júli 1964 að telja,
og var þessi heimild notuð.
★ Kauphækkun sumarið
1965.
Samkvæmt ■ áðurnefndri
heimild setti ráðherrá regiu-
gerð um 8,9% hæfckun bóta,
annarra en fjölskyidubótn,
frá 1. júlí 1965 að telja.
★ Kauphækkun sumarið
1966.
Ráðherra setti reglugerð
um 5,2% hækkun bóta, ann-
arra en fjölskyldubóta. (Síð-
ar á árinu var sett reglu-
gerð um hækkun fjöiskyldu
bóta með skírskotun til
kauphækfcana 1965 og 1966,
— en þar komu einnig önnur
sjónarmið til greina.
★ Kauphækkanir síðan
1968.
Á árunum 1968 til 1971
hafa átt sér stað bótaihækk-
anir, sem rfeynt hefur verið
að taka tillit til fyrirfram við
ákvörðun iðgjalda og fraim-
laga. Þannig voru hækkanir
bóta ákveðnar með hliðsjón
af kauphæbkunum sam-
kvæmt samningum frá 18.
marz 1968 og 19. maí 1969
og samningum og vísitölu-
töluhækkunum á árinu 1970.
★ Bótafjárhæðir al-
mannatrygginga og
kaupmáttur þeirra
samanborið við laun.
Ef litið er á stæi’stu bóta-
flokka lífeyristryggingar al-
mannatrygginga og borið sam
an bótaupphæðir frá 1959 og
tíl janúar 1961, þá hafa bæt-
ur hækkað þannig:
l
Elli- og örorkulífeyrir
einstaklings
Barnalífeyrir
Ekkjubætm- þriggja mán.
— níu mánaða
Fullur eklcjulífeyrir
I
Þess ber og að geta eins
og fram kemur á þessari
töflu, að það hefur kömið fyr
ir á þessu tímabili, að elli-
og örorkulífeyrir hefur verið
látinn ganga fyrir hækkun
annarra bóta og þesg vegna á
sama hundraðshluta hækkun
ekki við um aliar bætur al-
mannatrygginga á þessu
tímabili og ef litið er til ein-
stakra bótaflokka, að þá kem-
ur í ljós að barnalífeyrir hef-
ur hækkað minna. En þá ber
einnig að taka tillit til þess,
að til árlsloka 1963, voru fjöl
skyldubætur ekki greiddar
samtímis með barrtalífeyri
og sé tekið tillit til þess,
þannig að fjölsk.bótum sé bætt
ig að fjölskyidubótum sé baett
við barnalífeyri, þá verður
hækkun á þessum liðum sam-
an nokkru meiii en hækkun
á elli- og örorkulífeyri ein-
staklinga á þessu tímabili.
★ Kaupmáttur bóta,
Til þess að gera sér grein
fyrir kaupmætti bóta, er
eðlilegast að bera bótabróyt-
ingar saman við visitölubreyt
ingar neyzluvöriuverðlags
annars vegar og visitölu
fi-amf ærslukostn a ðar hins
vegar, eins og þær eru gefin-
ar upp af Hagstofunni og
Efnahagsstofnuniníni, ef mið-
að er við að vísitala neyzlu-
vöru og verðlags sé 190 í
apríl 1959, þá eru sömu vísi-
töluupphæðir 1. janúar 1970
þannig að vísitala neyzluvöru
Verðlags var 342,3 og vísi-
tala framfæo’slukotetnaðar
vair 284,3, en eru nú 395.8
og 324.9.
Sé litið á þessa þætti, þá
kemur í ljós að kaupmáttur
eili- og örorfculífeyris og
reyndar allra bóta, hefur orð
ið mestur á árinu 1967, hvor
vísitalan sem lögð er til
gnmdvallar. Þannig varð
kaupmáttur bótanna í apríl
1967 miðað við vísitöluna
100 í apríl 1969, 146,9 mið-
að við neyzluvöruverölag og
171,5 miðað við framfærslu
Des. 1959 Jan. 1971 Hækk-
kr. kr. un %
829.54 4.900.00 486
425.41 2.149.00 404
1.165.50 6.140.00 426
874.13 4.604.00 426
829.54 4.667.00 462
kostnað. Hins vegar var
kaupmáttur bótanna í nóv-
ember 1969 126,4, miðað við
neyzluvöruverðlag og 152.1,
miðað við framfæa’slukostnað.
Athugun var gerð á kaup-
mætti bótanna í nóvember
1969 og þá komizt að þeirri
niðurstöðu, að til þess að ná
þeim kaupmætti, sem bætur
höfðu rhastar haft, þ.'e.a.s.
eins og hann var í apríl 1967,
þá þyrftu bætur þá að hækka
um 16.2% miðað við neyzlu-
vöruverðlag, en 12,8%, mið-
að við framfærslukostnað.
Þetta bil var síðan brúað
á árinu 1970, fyrst með 5.2%
hækkun bóta frá 1. j anúar
1970, síðan með 20% hækk-
un bóta frá 1. júlí 1970 og
loks með 8,2% hækkun bóta
frá 1. janúar 1971, eða sam-
tals frá því að athugunin var
gerð í nóv. 1969 og til árs-
byrjunar 1971, 36.6% hækk-
un bóta Og er þá gert ráð
fyrir að kaupmáttur bótanna
sé í janúar 1971 jafnmikill
og sennilega aðeins meiri en
hann var á þessu 10 ára tíma
bili þegar hann var hæstur,
þ.e.a.s. á árinu 1967.
★ Samband launahækk-
ana og bóta.
Það er einnig hægt að reyna
að gera sér grein fvrir sam-
bandinu á milli launahækk-
ana almennt og hækkana
bóta og verður þá að minna
á, að á árunum 1965—1967,
þá var greidd verðlagsupp-
bót á bætur almannatrygg-
inga eftir sömu reglum og
giltu á Verðlagsuppbætur á
laun. Þetta samband á milli
bóta og launa var rofið í árs-
lok 1967, en síðan þá hefur
verðlagsuppbót á laun ver-
ið greidd í samræmi við samn
inga milli verkalýðsfélaga og
samtaka vinnuveitenda, sem
gildi tóku 18. marz 1968 og
19. maí 1969, en bætur al-
mannatrygginga voru tvíveg-
is hækkaðar á þvi timabili
með lögum.
Til þess að reyna að athuga
hvernig þessi tilhögun hfefur
reynst bótaþegunum, þá er
Framh. á bls. 8.
I afgreiðslusa! a!mannatryg?inganna.
KAUPMÁTTUR BÓTA HEFUR ALDREI VERIÐ MEIRI EN NÚ
ÞANKASTRIK
„MÉR SÝNIST KLASKAN FARA í 200 KRÓNUR"
EKKI „YFIRSKIL
VITLEGT"
□ Eins og kom fram í erindi
því, sem Karl Sigurðsson kenn-
ai’i flutti í útvarp þann 3. de3.
síðastl. þá eru útlendir vís-
índamenn farnir að nálgast
þann skilning á eðli drauma,
sem íslenzkur vísindamaður
var farinn að halda fram fyrir
nálega 60 árum. Er það sá
skilningur, að fjai’hrif milli
manna komi þar til greina, en
hinn frægasti sálfræðingur ald-
arinnar, Sigmund Freud, full-
yrti afdráttarlaust að svo væri
ekki. „Die Telepathie hat mit
dem Wesen des Traumes nichts
zu tun,“ voru eitt sinn hans
orð. En þó að loks sé nú farið
að nálgast þessa íslenzku nið-
urstöðu, þá vlerður ekki anmað
sagt en að hægt gangi, — og
sýnir það takmarkanir þessara
útlendu athugana, að því skuti
þar vera haldið fram, að hinn
sofandi mann dreymi efcki nema'
stund og stund og alls ebki fyrr
en nokkuð löngu eftir að hann
er sofnaður. Hefðu þessir á-
gætu athugarar gætt nógu vel
að eigin svefni og draumum
og ekki aðeins einblínt á sof-
enduma, sem þeir höfðu til at-
hugunar, þá hlytu þeir þegar
að hafa komizt að því sem er,
að draumur hefst undir eins
og manni fer að renna í brjóst.
Og þetta, sem hér ræðir urn,
er fjarri þvi að vera neitt „yf-
irskilvitlegt," eins og mörgum
hættir yið að telja, því að þar
liggur t'il grundvallar, þó að á
öðru stigi sé, nákvæmlega hið
sama og þar sem eru fjarflutn-
ingar útvarps á máli og mynd-
um. Eins og þar er hér að
sjálfsögðu um geislan að ræðá,
sem því aðeins kemur fram
hjá viðtakanda, að hann sé
stilltur til sama ástands og er
hjá sendanda. Eru til mörg
dæmi, sem sýna þetta Ijóslega
eins og t. d. það, hve fjarhrif
eiga sér auðveldlega stað milli
eineggjatvíbura, sem eins og
vænta má eru jafnan sérstak-
lega eðlisástæðir.
Mig dreymir en efcki ég
dreymi er hin íslenzka málvenja
að segja, og er það í góðu sam-
rærni við, að á íslandi skyldi
það fyrst vera vitað, að hinnl
sofandi maður er ekki höfund-
ur tlrauma sinna. Á íislandi var
það fyrst vitað, að draumur
eins er ævinlega að undirrót
vökulif annars, og að sofand-
inn er því fyrst og frlemlst þol-
andi og þiggjandi. Og ief til vill
hefur það mest verið vegna
þess, hve mikla og furðulega
útsýn þessi íslenzka niðurstaða
veitir, að menn, og þá vitan-
lega fyrst og fremst íslending-
ar, hafa verið svo tregir til
að fallast á hana. En þar Sem
nú af mikilsvirtum, útlendum
fi’æðimönnum er verið að mj-ak-
ast í átt til hennar, þá kynni
svo að fara, að íslenzkir fræði-
menn sæju sér ekki annað fært
en að gera hið samáw |
, lír yri þ
Þorsteinn Jónsson
á Úlfsstöðum.
6 ÞRIÐJUDAGUR 2 MARZ 1971
ÞRIÐJUDAGUR 2. MARZ 1971 7