Alþýðublaðið - 20.03.1971, Side 4

EFTIR
JÓN ÖGMUND
ÞORMÓDSSON
FAST BÆTUR?
Morðmálið svonefnda. —
/ t'unmtudaginn 11. marz síð-
astliðinn sýknuðu 4 af 5
hasstaréttardómurum msnn
nokkurin af ákæru um mann-
dráp af ásetningi eða hlut-
deild í slíku broti, eins og
. öllum er í fersku miínni. Hinn
ákærði hafði við rannisófen
mtálsins setið í gæzluvarð-
haldi um óvenjulangt sfeeið
— frá 8. maxz 1869 til 13.
fébrúar 1970 eða í l!l mán-
uði samfleytt.
Sígild spurning'. — Það
hefur komið fyrir oftar dn.
eimu sinni áður hér á landi,
að sakborningur hefur sætt
. gæzluvarðhaldi um lengri eða
ákiemmri tíma, en síðan hef-
uir ramnsökin verið hætt,
ákæra ekki Verið gefin út
eða sýknudómur verið kVeð-
inn upp. Þegar svo fer, að
sýknað er, einls og í ofan-
greindu máli, brennur sú
spuming jafnan á margra vör-
um, hvort hin.n sýknaði eigi
bótarétt á handur hinu opin-
bera. Verður nú leitazt við
að leysa úr þeiirri spui'ningu.
Lagaákvæði. — í 18. kafla
laga nr. 82 frá 1961 um
meðferð opinberra mála er
fjallað um bætur til handa
sökuðum mönnum o. fl. Þar
eru m. a. ákvæði um bóta-
rétt manna vegna gæzluvalrð-
halds að ósekju.
Um bótaréttinn kemur eink-
um til athugunar ,150. gr. Má
þá einkum benda á, að í
þeirri grein segir: „Ki’öfu
um bætur samkvæmt þessum
kafla má, nema öðruvísi sé
sérstaklega mælt, því aðeins
taka til greina, að: ... 2.
Rannsókn hatfi verið hætt eða
ákæra ekki hafin vegna þess,
að sú háttsemi, sem hann var
borinn. hafi talizt ósaknæm,
eða sönnun hafi ekki fengizt
um hana eða hanm hafi verið
sýkn dæmdur með óáfirýjuð-
um eða óáfrýjanlegum dómi
af sömu ástæðum, (ósak'næmi,
sönnunarskoi'ti; innskot mitt),
enda megi fremur telja hann
líklegan til að vera sýknan
af henni en sekan.“ Rýmri
leið til bóta vegna óleyfi-
legs gæzluvarðhalds er hins
vegar í 152. gr. veitt söku-
mautum inmain 16 ára aldurs
o. fl., en um slík tilvik er
þó ekki að ræða hér.
Fer hinn sýknaði í framan-
greindu máli í bótamál? —
Það er ekki vitað á þeíssu
stigi málsins, en er eflaust í
athugun. Skv. 1'57. gr. þarf
þá að höfða mál innan 6
mánaða frá uppkvaðningu
hæstaréttardómsins. Skv. 154.
gr. skal sýknuðum mam.ni
veitt gjafsókn fyrir hériaðb-
dómi og hæstarétti, en dæma
mætti hann til greiðs'lu sak-
arkostnaðar, ef hann tapaði
málinu, eftir almennum regl-
um.
Fær hinn sýknað'i bætur?
— Það eitt, að sýknudómur
er kveðinn upp, leiðir ekki
sjálfkrafa t.il þess, að upp-
fyllt sé það þungamiðjufkil-
yrði 150. gr. fyrir réttfi manlns
til bóta fyrir fjárhagslegt og
ófjárhagslegt tjón, .að hann
megi fremtir telja líklegan
fyllt sé það þungamiSj uskil-
an. Þetta hefur komið fram
í dómum. Ekki þykir rétt
að gera hér opinherfega
grein fyrir líklegustu úrslit-
um í hugsanlegu bótamáli.
Hins vegar má benda á, að
dómairi mundi þá m. a. hafa
í huga við bótaskyldumatið
sératkvæði minnihlutans í
héraði og í hæstarétti um
sakfellingu fyrir hlutdieildar-
brot, og segir í því sambandi
í sératkvæði hæstairéttardóm-
aa-ans: „Líkurnar gegn á-
kærða eru því svo sterkar, að
fullnægt er söonuTiarskilyrð-
um 108. og 109. gr. laga nr.
82/1961.“ Hins vegar skiptir
msstu máli, hvernig foraeind-
ur meirihluta hæ'taréttsir og
saikadóms verða skýrðar með
tilliti til bótaréttar. í for-
sendum 4 hæstaréttardómara
af 5 segir í þessu sambandi:
„ . . . með skírslcotun til for-
Se.ndna héraðsdóms þykja
ekki framkomnar alveg
fullnægj'andi sannanir fyrir
því, að ákaeicði hafi oirðið
Gunnari Si'gurði að bana eða
átt þátt í þeim verknaði msð
saknæmum hætti.“ í forsend-
um 2 sakadcmara atf 3 se'gði
áðu.r um manndráprlið ákæ!r-
unniar: „Þegar mietin eru í
heild at.riði þau. sem nú hafa
Verið talin, verður að vísu að
telja, að verulegar likur hafi
Verið lieiddar að þvi, að á-
kærði hafi orðið Gunnari
Sigurði Tryggvasyini að bana1,
en þó varhugavert að teilja í
refsimáli, að það sé sannað
með fullnægjandi hætti.“ Þar
sagði og um hlutdeildarlið á-
kærunnar: . yrði ákærða
ekki refsað, nema ssnnað
þætti, að huglæg refV: ki!yr<V
væru fyri-r hendi, þ. ‘e. að
han.n hefði látið byssuna í té
til þess að hún yrði notuð í
þessu skyni, eða að hann
hefði að minnstia kosti vitað
eða mátt búaRt við, a'ð svo
yrði. Um þessi atriði er hiinfi
vegar allt á huldu, og verð-
ur ekkert um þau fullyrt,
Þykir ákærði því ekki verða
sakfelldur fyrir hlutdieild í
því, að Gunnar Sigurðui’
Tryiggvason var sviptur lífi.“
Get.a menn að fiengnum
þies-um upplýsi'ngum velt fyr-
ir sér bessu lögfræðilega við-
fangsttfni. þar til dómui'
gengi í hugsanlegu bótamáli í
héraði, en hans yrði vart að
vænta, fyr.r en eítir 2—3 ár,
Slíkur er (sleimajganigur
vissra dómi'imála á íslandi á
ofsmverðri 20. öld.
Bandaríkjamaðurinn fékk
bætur. — Þess má að lokum
geta, að Baindaríkjiama'Súr,
er látinn var sætfa gæzlu-
varðhaldi tæpa 4 sólarhriinga
í upphafi rannsóknar, fékk
sér tildæmdar 60.000 kr. í
bætur í hærtarétti, enda vai’
ekki talið, að nokkuð hefði
komið fram í málinu, er
styddi það, að hann hefði
gerzt sskur um hið hrvggi-
lega morð.
Ræða Eggerts um tryggingarnar [úr epna)
aðra manna, bæði fyrst eftir
slys og síðar. Flestar breyting
ar í greininni eru ný ákvæði
um ýmsar greiðslur, sem
tryggingaráð hefur myndað
Sér regiur um á undanförn-
um árum og ástæða þótti til
að binda í lög.
4. SJÚKRA-
TRYG6INGAR
Um sjúkratrygginigar sagði
ráðheri’a m.a.:
Það eir meginbreyting sj úkra
tryggingarákvæða eitns og
fyrr hefur verið bent á, að í
37. gr. ©r liagt til að sjúkrasam'
lög hreppanna verði samein-
uð innan hvers sýslutfélags í
éitt sjúkrasamliaig. Þá er einn-
!g 1-agt til að ráðherra fái
heimild til frekari sameining-
ar eða breytingar á samlags-
svæðum, að fengnum tillög-
um tryggingaráðs. Það er ekki
gsrt ráð fyrir að þessai' breyt-
ingar séu háðar samþykki
hlutaðeigandi sjúkrasamlaga.
Þá er það nýmæli, að tekin
er upp heimild til greiðslu
sjúkrati’yggingadeildar af
kostnaðarsömum sjúkraflutn-
ingi eða læknishjálp, se’m sam
la-gsmaður verður fyrtr utam
samlagssvæði's síns, t.d. er-
lendis.
í 67. grein laganna ér sú
breyting og viðbót, að lagt er
til að rikissjóður annist eða
ábyrgist framvegis iðgjalda-
greiðslur fanga. Þessi breyt-
ing er tilkomin vegna þeirrar
staðreyndar, að flestir fangai'
hafa ekki tök á að greiða
sjúkrasamlagsiðgjöld m'eðan
þeir eru að afplána fangelsis-
vist og eru því réttindalausir
er þeir koma úr fangelsi og
torveldar það þeim mjög að
viðhalda rétti sínum í sjúkra-
samlagi og getur það bæði
komið niður á þeim og fjöl-
skyldum þeirra.
79. grein er ný, en sam-
kvæmt henni getur ráðberra
að fengnum tillögum tiygg-
ingaráðs komið á fót deild í
Tryggingastofnun ríkisins,
sem hafi það hlutveric að ainn
ast velferðarmál aldraðra og
annarra bótaþega. Ætlunin
með þeasu heimildaxákvæði
ea-, að gert sé kleift að koma
á fót við Tryggingastofnunina
annars vegar stofnun, sem
hafi líkt hlutverk og ætlað er
þeirri velferðarstofnun »ld-
raðra, sem frumvarp til laga
hefur verið lagt fra'm um á
Alþingi og hins vegar að heim
ila að komið veirði upp sér-
S'taklegri rannsóknaraðstöðu
um félagsl'eg málefni aldraðra
og annai-ra bótaþega, ein'kum
öryrkja, við stofnunina. Hins
vegar þótti eðlilegt að öll á-
kvæði um slík,a stofnun ytrðu
sett með reglugerð og er heim
ild til þess.
5. VILDIFRESTA
MÁLINU
í lok ræðu sinnai* fjaillað:
Eggei’t m.a. um athu fesemd-
ir, sem einn nefndarmannla,
Guðjón Hansen, gerði við
frumvarpið. Benti Eggert
m.a. á, að meðan neflndiin sat
að störfum hefðu engar slíkar
tiilögur komið fram frá Guð-
jóni og um getur í athuga-
semdum hans. Hefðu þær ekki
fram komið fyrr en nefndar-
störfunum vai' lokið.
Þessar athugasiÐmdir Guð-
jóns Hansiein komu ekki fram
fyrr en á síðasta fundi nefnd-
arinnar, sagði Eggertf. Hinir
nefindarmienniimir höfðu mis-
jafnar skoðanir á því, siem þar
var lagt fram, en töldu mál
þetfta svo mikilvægt að ekki
væri unnt að hindra að frum-
varp það, sem hér liggur fyr-
ir, væri lagt fram og af þeim
sökum vildu þeir ékki spilla
afgreiðslu málsins með at-
hugasemdum ,ai sinni háltfu,
sagði ráðherrarin að lokum.
C’VU.RARI5I____________(1)
Fyrstu fornleifafundimir voru
gerðir á Vesturhluta Spitsberg-
en áiið 1955. Síðan liafa fundizt
ltifar af hyggð þarna og sá stein-
aldarmenning, sem fundirnir
benda til er á margan hátt tilin
eiga sameiginleg einkenni með'
fornleifafundum, sm gerðir hafa
j verið í Norður Rússlandi. —
wwwwwwwwwwmwwwmmwwmmwww
H Á T í Ð
ALÞÝÐUFLOKKSFÉLAGANNA
í REYKJANESKJÖRDÆMI
til heiðurs Emil Jónssyni utgnríkisráSherra og frú,
verSur toslilinn í skíphóli í HafnarfirSi í kvöld, laug-
ardaginn 20. marz og hefst meS borShaídi kl. 19.
Skemnitiatriði:
Þi jú á nalli
>V Gurmar og Bessi.
D >a n s.
Þrir, spxt ?i!;a tryggja sér miSa, snái sér nú þegar ti!
formzRná fél?pnna út um kjördæmin, í HafnarfHi
eru mioai seldir á lögfræSiskrifstofu Hrafukells Ás
" geirssoii»rí sími 50318 og hjá Þór3i ÞórSarsyni fram-
færslufulltrúa. — BorSpantanir í síma 5 2 502.
NEFNDIN
1
4 LAUGARDAGUR 20. MARZ 1971