Alþýðublaðið - 06.01.1972, Blaðsíða 7

Útg. Alþýffuflokkurinn
Ritstjóri:
Sighvatur Björgvinsson
Þjóðviljinn
rýfur þögnina
Strax og skattamálafrumvörp ríkis-
. stjórnarinnar komu fram á Alþingi kom
Alþýðublaðið auga á, að eitt af megin-
atriðum í þessum tillögum ríkisstjórn-
arinnar var að samhliða því, sem auka
átti stórlega skattbyrðina á öllum al-
menningu í landinu, áttu hálaunamenn-
imir að sleppa. Hvað eftir annað benti
Alþýðublaðið á þessar fráleitu hug-
myndir ríkisstjórnarinnar og mótmælti
þeim harðlega. Loks neyddist Þjóðvilj-
inn til þess að viðurkenna, að gagnrýni
Alþýðublaðsins væri á rökum reist og
sagði: þessu verður að breyta.
Alþýðublaðið vakti einnig athygli á
því í sambandi við skattamálatillögur
ríkisstjórnarinnar, að þar væru uppi
ráðagerðir um að svipta launþega allri
þeirri kauphækkim, sem um var sam
fyrir skömmu. Þetta á að gera með því
að fella niður nefskatta, sem reiknaðir
eru til útgjalda í vísitölu, en hækka í
staðinn tekjuskatta, sem ekki eru reikn-
aðir með í vísitölunni. Þannig skapar
ríkisstjórnin sér svigrúm til að geta
hækkað landbúnaðarvörur stórlega án
þess að þurfa að svara þeirri hækkun
nauðsynjavara með kauphækkun. Þann-
ig rænir ríkisstjórnin verkalýðshreyfing
una nær allri umsaminni kauphækkun
frá í desember.
Þessar ráðagerðir hefur Alþýðublaðið
harðlega gagnrýnt hvað eftir annað síð-
harkalega á Alþýðublaðið og Álþýðu-
flokkinn fyrir að vilja verja þann rétt
verkafólks, að það fái að halda því kaupi
fyrir ríkisstjórninni, sem um hefur ver-
ið samið.
Þannig rauf þá Þjóðviljinn þögnina!
Alþýðublaðið spyr hann umbúðalaust.
Er hann svona innilega sammála þessum
•kftupránsaðgerðum? Sér hann ekkert at-
hugavert við, að einungis nokkrum dög-
um eftir að verkalýðshreyfingin hefur
samið um það, sem fjármálaráðherra
nefnir nú „óverulega kauphækkun“ þá
ræni ríkisstjórnin þeirri kauphækkun
allri með vísitöluskollaleik af allra
ómerkilegasta tagi og fyrirvaralausri
verðhækkun á þýðingarmestu nauð-
synjavörum heimilanna, sem ætlunin er
að verkafólk fái aldrei bætta þrátt fyrir
verðbindingu launa? Þykir Þjóðviljan-
um slíkt kauprán svo sjálfsagt að hann
fái ekki skilið, að nokkuð sé þar við að
athuga? Er ríkisstjórnin honum svona
margfalt meira virði, en verkafólkið í
landinu?
RÆÐA SIGURÐAR GUÐMU NDSSONAR A
ALÞINGI ER HANN MÆLTI FYRIR ÞINGS-
ÁLYKTUNARTILL. GEGN HÚSALEIGUOKRI
Herra for&eti.
Ég hief leyít 'mér að ílyíja
á þingskjali nr. 131 ályktunar
tiilögu 'þeís efnii, að rikis-
stjórninni vérði íaiið að láta
fram fara könnun á því með
hverjum hætti tryggja megi að
leigugjaldi fyrir íbúðir verði
í hóf stillt og komið í veg
fyrir húsaleiguokur. Um þörf-
ina fyrir þessa könnun o. fl.
vil ég því leyfa mér að fara
nokkmm orðum.
10—11 þúsund leiguíbúðir
Ekki li’ggur ljóst fýrir, svo'
•að óyggjandi sé, hve margar
íbúðir eru nú fyrir hendi í
landinu, Er könnunin á þvi
jafnan gerð á 10 ára fresti o@
;er hin sí'ðasta, miðuð við skatt
framtöl fyrir árið 1970, enn
ekki tiibúin. Fróðustu menn um
þessi rná'l haía þó tjáð mér, að
gera m'egi eindregið ráð fyrir
því, að íbúðafjöldinn í land-
inu sé samtals u. þ. b. 53—54
þús. íbúðir nú. Þeir sömu vísu
menn telja, að þar af séu því
sem næts.t 80% eignaríbúðir
eða 43 þúsund talsins, en 20
% séu leiguíbúðir, eða um þaAý
bil 10—1:1 þús. talsins. Ekki
er vitað hve stór hluti leigu-
íbúðanna er í opinberri eða
félagslegri eigu en ólíklegt
þykir mér, að þær séu öllu
flteiri en eitt þúsund samtals.
Á Þar langstærstan 'hlut að
máli Borgarsjóður Reykjavík-
arborgar, sem átti um sl. ára-
mót 536 íbúðir. Virðist mér,
að við þá tölu þurfi að bæta
a. m. k. 140 íbúffum, er full-
gerðar haf,a orðið á árinu við
göturnar Yrsufell og Nörður-
brún í Reykjavík. Enn er einn
ig nokkuð um það, að önnur
sveitaxfélög eigi íbúðir, sem
leigðar eru, þótt eigi munu
vera mikil brögð að því. Þá
mun ríkið einnig eiga leigu-
íbúðir, einkum embættisbú-
staði og loks eiga ýmsar stofn-
anir og félagasamtök íbúðir,
sem leigðar enu. Méðal þeirra
eru lelliheimili og Öryrkj a -
bandalag íslands, svo að dænii
iséu tekin. Síðast en ekki sízt
eru leiguíbúðir í eigu einstak-
linga og er það sýnilega lang-
stæi-sti hluti þeirra. Fáir ein-
staklingar munu þó eiga marg
ar íbúðir, sem eru leigðar með
samfelldum hætti, þótt dæmi
séu þeiis. Reglan er sú, að mik
iíl fjöldi manna á íbúðir, sem
þeir þurfa ekki að nota í eig-
in þágu og eru því leigðar
öðrum. Ekki veit ég hvort það
kemur mönnum á óvart hve
fjöldi a'lmennra leiguíbúða.
virðist vera mikiH, það er um
10—11 þúsund íbúðir, fimmt-
ungur allra íbúða í landinu.
Hins vegar kemur það á ó-
vart, hvernig samfélagið hefur
langtum of lengi látið næstum
sem það tsæi ekki vanda
þeirra, sem þarna eiga hlut að
máli. Mikið vantar á að hann
hafi verið tíðræddm- í sölum
Alþingis á umliðnum árum og
ler svo enn. Það er því fyllsta
ástæða til aS gefa því máli
nokkurn gaum nú og verja
nokkrum mínútum af dýrmæt-
um tím,a háttvirts Alþingio í
því skyni.
Hinir efnaminnstu búa í verstu
íbúðunum
Vafalaust munu allir sam-
sinna þeirri skoðun, að yfir-
leitt geri menn vel við eigin
íbúðir, haldi þeim vel við og'
láti fram fara nauðsyniegar
viðgerðir svo fljótt sem við
verður komið. Þetta kemur
vissulega fram í því, að eftir
því sem bezt er vitað eru eign-
arfbúðir yfirleitt í góðu ásig-
komulagi. Á hinn bóginn get
ég ekki neitað því, >að með miér
býr gi-unur um, að eigi sé lögð
á það jafn mikii áherzla af
bálfu eigenda leiguíbúða, að
h'glda þeim í betra ásigkomiu-
lagi en nauðsyn krefur, oft og
tíðum a. m. k. Væri máiið
iskoðað niður í kjölinn er ég
sannfærður um, að leiguifoúðix
eru, upp tif hópa,' í laiiara
ástandi en eignarífoúðir eru ai
mennt. Ég er líka sannfærður
um, að í hópi • leiguíbúðanna
eru hlutfallslega mun fieiri
íbúðir, sem hvorki hafa vetrið
byggðar með samþykki hlut-
aðeigandi byggingaryfirvalda
né heilbrigðisyfirvalda. Og
í framhaldi af þessu þykist ég
þess einnig fullviss, að lélegar
og heilsuspill>andi íbúðir séu
mun fleiri meðal leiguíbúðanna
en meðal eignaríbúða. Á
bóginn tel ég svo vfst, að menn
muni verða sammála því, að
þeir, s,em eiga fleiri en eina
íbúð, búi sjálfir í þeim beztu en
leigi hinar lakari. Lélegar íbúð-
ir taka hins vegar ekki þeir á
leigu, sem hafa efni á öðru
betra. Á þessu sviffi sem svo
mörgum öffrum verffur þvi
reyndin sú, aff, þeir, sem eru
verst efnum búnir, neyffast íil
aff lúta aff því, sem Iakast er.
í fiestum tilfelllum er þar um. að
ræða lág!iau;nafölk, oft með stór
ar fjölskyldur, aldrað fólk meö
lágar tetojur, ungt fól'k við nám
með stórar fjölskyildur, sjúkt
fólk ojfll'. Fæst þessa fóKfcs á þess
kost á að fá leigðar íbúðir, sem
ætlaðar eru sérstaklega handa
því. Þvert á móti verður það
flest að sæta því að leita á náð-
ir hinna, sem eiga flleiri eina
íbúð og leigja út í ábataskyni.
Það er hinn almenni maiikaður.
Þar er barizt hai-t á báða bóga
og í fæstum tilfellum miskunn
sýnd. Að vísu gildir jjar ekki
löigmálið um peningana eða líf-
ið — þótt á stundum sé að vísu
mjótt á þeim munum — hieldur
lögmál einlcafiamtak.sins i allri
sinnd dýrð: lögmálið um pen-
ingana eða húsnæðið. Sá, sem
efcki getur boðið nógu hátt leigu
gjald, sk>al ekkert húsnæði fá,
sama hvað fjölskyldan er stór;
þess í stað skal hinn fá íbúðína
leigða, sem bezt býður, sama
hvað h>ans fjölskylda er lítil.
<
Ean mikii húsnæðisvandræði
Öll þessi mál bafa verið
óvenjumikið í isviðsljósinu í
haust, einkum hér á Reykja-
víkur-svæðinu. Stafar það af
þvi, >a'ð er hausta tók komu í
ljós mikil dulin húsnœðisvand-
ræði, er menn höfðu ekki vitað
af. Síðan hefur margt komið
fram, er sýnir hvíiíkt ófremd-
arástand ríkir í þehsum málum.
Hesfur það einkumi Verið í
Rteykjavík og næsta nágrenni,
en raunar er einnig viflað um
mikil húsnæðisvandræði í mörg
um kaupstöðum og öðmm sveit
arfélögum annars staðar í land-
inu. Engin almenn eða opinber
iskýrslugerð er til um þetta
'ástand, svo að mér sé kunnugt,
þegai’ undan er talin skýrslu-
gerð Félagsmálastofnunar
Reykjavíkurborgar. Samkvæmt
upplýsingum, sem ég hef aflað
mér, hafa henni á þessu ári, þa'ð
er frá síðustu áramótum fram
til 1. desember, borizt 409 um-
sóknir um leiguíbúðii’. Mjög
margar þeirra hafa fengið af-
greiðslu, með ýmlsum hætti.
Enginn vafi er þó á því, að
húsnæðisvandræðin í Reykja-
vík og byggðarlögunum í ná-
grenninu hafa verið miklum
mun meiri í haust heldur en
þessi tala s>egír tii um, því >að
eflaust hafa ekki aðrir látið
skrá sig eða leitað ti'l Félags-
málastofnunarinnar en þeir,
sem við mest vandræðin hafa
búið. Er því ljóst, að vandinn
hefur verið gífurlegur og er enn
að nokkru fyrir hendi. Ég skal
ekki fara út í að skýra orsakir
hans, þótt ljóist sé, að meðal
þeirra er mikil fjölgun ungs
fólks á giftingaraildri svo og ó-
venjugóð efni áHs álmennings.
En ég vil ekki láta hjá líða að
rekja nokkur dæmi þess, hvílík
um koistum menn hafa mátt
sæta, því að cinmitt þau sýna
betur og sanna en flest rök hve
mikil þörf er á, að hafa uppi
nokkrar aðgerðir á þessu sviði,
til að þar sé verði og öðru í
hóf sti'llt og forðað okurLeigu.
Fyrsta dæmið og hið skapleg-
asta segir frá 5 manna fjöl-
skyldu er leigir 4ra herbergja
íbúð í Fellsmúla í Reykjavík.
Leigugjaldið er 9 þúsund krón-
ur á mánuði og voru 50 þúsund
krónur greiddar fyrirfram. —
Ekki er mér kunnugt um hvort
einhver hluti leigugjaldsins er
svikinn undan skatti eður ei.
Næsta dæmi segir frá 5 manna
fjölskyldu er leigir 3ja her-
bergja íbúðl í Breiðbolti í
Reykjavík. Hún greiðir 8500
krónur á mánuði í leigugjald,
gerir það mánaðarlega og þurfti
ekki að greiða nieitt fyrir-
fram. Samið var um, að leigu-
takinn gefi upp til skatts að
hann greiði aðeins 4 þúisund
krónur á mánuði í húsal'eigu.
Þriðja dæmið og hið versta, seg-
ir frá einstæðri móður með
bam, s'em leigir tveggja her-
bergja íbúð í mdðborg Reykja-
víkur, Fyrir hana greiðir hún
10 þúsund krónur á mánuði,
70 þúsxmd krónur mátti hún
greiða fyrirfram og varð jafn-
framt að undirgangaist að gefa
ekki upp til skatts einn eyri af
þessu leigugjaldi, að því er
heimildarmaður minn sagði
mér. AuðVitað eru til fjölda
mörg dæmi þessum lík. Þetta
er ekki skemmtilegt til fráisagn
ar en er samt nauðsynlegt að
rekja, slikt ófremdarástand sem
þetta á fullt erindi inní hina
virðulegu sali Alþingis.
Margar íbúðir ieigðar alltof dýru
verði
í framhaldi af þeissu vil ég
ekki láta hjá líða að rekja
nokkrum, orðum könnun, er
fram fór fyrir um það bil 3 — 4
vikurn síðan á Vegum áreiðan-
fegs opinfoers aðila á leigu-
gjaldi þvi, er 86 láglaunafjöl-
Iskyldur í Reykjavík greiða
fyrir íbúðir. Könnunin l'eiddi
það í Ijós, er nú skal greina:
Fyrir 1 herbergi og eldhúis
voru greiddar að meðaltali 36
þús. kr. á ári auk rafmagns og
hita. 1
Fyrir 2 herbergi og eldhús
voru greiddar að meðaltali
59.788,00 kr. á ári, auk raif-
magns og hita,
Fyrir 3 herb. og eldh. voru
greiddar að meða'ltali 73.004,00
kr. á ári auk rafmagns og hita.
Fjnir 4 herb. og eldh. voru
greiddar að meðaltali 87.680,00
kr. á ári auk rafmaigns og hita.
Fyrir 5 herb. og eldh. voru
greiddar að meðaltali 117,-
000,00 kr. á ári auk raflmagns
og hita.
Verðið reyndist Kokkru
lægra þegar í hlut áttu íbúðir,
sem ekki voru á hæð, þ.e. í kjall
ara, rishæð eða öðrum slíkum
stöðum. í slikum tilfellum yar
árs leigugjald fyrir 2ja herb.
íbúð kr 41.300,00 að meðal-
tali; fyrir 3ja herb. íbúð kr.
55.333,00 að meðaltali og fyrir
4ra herb. íbúðir reyndist árs-
lei.gan kr. 54.000,00. í sí'ðaista
tilfellinu náði könnunin aðeiins
til tveggja íbúða og niðurstað-
an þvi ekki byggð á nógu víð-
um grundvelli.
Nú er skemmst frá þvi að
segja, að áðurgreindar meðai-
talstölur bera -em slíkar ekki
keim af húsateiguokri, þótt
sumum kunni jafnvel að þykj>a
OLÍUMILLJÓNARI FRÁ TEXAS SEM
SENDIHERRA BANDARÍKJA NNA HJÁ
ER
SÞ
D 'Sivo er sagt að Nixon for-
seti hafi reiðst ilila, þegar hann
fylgdist með sjónvarpssendingu
frá alls'herjarþingi Sameinuðu
þjóðanna á dögunum og sá
iMkvittnislegt glott sumra full
trúanna, er Bandarikjamenn
biðu ósigur í átökunum um
spurninguna hvort Taivan eða
Alþýðulýðveldið kínverska
skyldi fara með umboð Kína
hjá þeim samtökum. Eigi að
sí'ður er sennilegt að enginn
hafi tekið þann ósigur jafn
nærri sér og Georg Bush, am-
bassador Bandaríkjanna hjá
Sameimiðu þjóð'unum. Hiann
halði barizt fyrir því með oddi
o-g egg ásamt bandariska ut-
anríkismálaráðherranum, —
Rogers, að það yrðd þjóð-
ernissinnastjórnin kinivtersik'a,
sem færi framvegiisi með um-
boð Kína á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna eins og áður.
Þeim var það báðum mikil-
vægt stetfnuatriði.
Ósigurinn. varð Bush því
s'árari, að hann hafði sætt
hairðri gagnrýni, þegar hann
var útnefndur til að geigna am
bassadorflembættinu. i desem-
ber í fyrra. Þá var þessum
oMumiIljónara frá Texas lýst
þannig í bandariska stórblað-
inu New York Tjm'ies, að hann
viæri hvorki g’aeddur diploimat-
iáfcum hæfileikuim né rlíynslu 1
uitainríkismálum. Þvií var bætt
við þ'á lýtsdngu í iblaðinu, að ekfci
yrði s.éð að hanri. hiefði nieitt það
ti-1 að 'bera, siem rétlælt.ti að hann
skýildi vera vaílinn tilL' að giegna
þessari mjög &vo mikiilivægu og
vándasömu sitiöðu. Og slíkt er
ekki unnt að kalla glæsileg misð
mæli með aðila, sem á að koma
tfram sem fuHtrúi jafn J’oldugs
stórveldis og Bandavíkj'anina á
■\jettvangi jafn. þýðingarmiki'lla
alþjóðlegra samtaka og Samein
uðu þjóð'anna. ■
Á það b’er og að líta að for-
verar hains í þessu embætti, —
msinn eins og Adlai Stevenson
og Arthur J. Goldbefg, hafa
reynzt þess umkomnir að sel.ja
svipmót sitt á starfsemi Sam-
einuðu þjóðanna. Jafnvel þótt
Bush væri eklci gœddur viðiíka
diplomatiskri reynslu. og þeir,
var ekki þar með sag.t að hann
væri úhæfur til að gegná em-
bættinu. Það ér og iíklegt að
ósigurintn fúi enn meira'á foann
vegna þess að hann hefur haft
óbilandi trú á mifcilvægi Sam-
einuðu þjóðanna. Þ'eii- sem hiið
hoHastir voru útnefningu hans
gerðu sér yóiná'r um. að hann
mundi flytja með sér nýjan, og
hriessandi gust inn á málþing
stoifnu'narininar. Og en-n, er ekki
að vita nema svo verði.
George Bush er nú kominn
fást áð fiinmtugú, fæddur í
Massaschusetts 12. júní, 1924.
Hann komst í vhsa snertingu
við stjórnmálin þegar á barns
a'ldri, því að faðir hans var
öldun gadeildarþ i ngm aður f y r-
ir Connecticut í 10 ár. Sem
ungur maður fylgidi Bush rep-
blikönum að málum, en var
þó ófeiminn við að segja eins
og honum bjó í brjósti, þegar
hamn ta'ldi að flokkurinn nálg
aðist „kyrrstöðu og afturha!d“
i íhaldsemi, eins og hann orð-
Framh. á bls. 8.
þær fuHháár. En þá m ;
að líta, að hér er aðeins um
meðalt'alstölur að ræða, sýni-
lega eru fjöldamargar íbúðir
leigðar á mjög skaplegu og hóf-
legu verði og er sannarlega
gott til þess að vita. En sýni-
lega eru líka nijög margar ífoúff-
ir lejgffar alltof tlýru verði. í
nmræddri könnun reyndist t.d.
leigugjaldiff fyrir 3ja herb. íbúð
irnar vera á bilinu 42 þús. krón
ur — 100 þúsund krónur.
En meðaltalið fyrir þá iibúða-
stærð reyndist, eins og áður s’eg
ir, kr. 73.004,00. í könnun þesls-
ari kom einhig fr-am, að sáralít-
ill rnunur er á lei'gU'gjaldi í
Kópavogi og Reykjavík. Þar
kom líka fram, að leigu'gja'ld ,
hefur sterka tilhneigingu til að
fara hlutfailslega lækkandi því
Itengur s:em leigutaikinn leigir
íbúðina. Aðrar athuganir ásamt
þessari benda til þess, að sölu
verð íbúffa hafi á tímabilinu frá
1870 hækkaff aff meðaltali um
20%, en á sama tíma hafí leigu
verff, samkvæmt nýjum leigu-
samningum, hækkaff um 8—
10%. Og talið er, aff leigtigjald
sé nú, almennt séff, um þaff bil
6% af samningsbundnu sölu-
verði íbúffa.
Þessi könnun, er ég hef nú
greint háttvirtu Alþingi fhá. er
mjög svo ný af nálinni og gerð
af traustum aðila eftir eins á-
reiðanl. heimildum og fáan -
legar voru. í framhaldi af þvf
vil ég leyfa mér að spyrjast
fyrir um það hjá hæstrfrtum
félagsmálaráðherra, hvort verð
stöðvunar'lögin hafi ekki átt að
ná til íbúðaverðs og leigugjalds
fyrir íbúðahúsnæði og hvort
því hafi þá verið framfylgt.
íbúffaeigendur njóta mikilla
hlunninda
i
Þeir, sem um húsnæðiismál
'hafa fjaHað á undangengnum
áratugum hljóta að viðurktenna,
að þar hefur verið lögð yfir-
gnæfandi áherzla á sjá'lfseignar
stefnuna í húsnæðism álunum
og það svo rækilega, að leigu-
íbúðirnar og íbúðaleigj endur
hafa orðið nær algjör hornreka,
gteymd böirn tröllum gefin. —
Samt s.em áður er hér um mjög
í'jölmennan hóp að ræða. Áðúr
hefur komið íram, að telja má
víst. að Iteiguíbúðirnar séu um
það bil 10—11 þús. t'alste.
Búi 3 — 4 manns í hverri eiga
hér hiut aff máli um 30—40
þúsund m£*nnS, Það er ekki lít-
ill fjöldi. Samt nýtur hann engr
ar verndar og engra lögvend-
aðra réttinda gagnvart leigu-
isölum, sem í fl’estum tilfellum
eru eignamenn, sem leitast við
að varðveita gildi fjármuna
sinna með því að hafa Þá
fólgna í íbúðarhúsnæði. Þeim
er vteittur allur réttur gaginvart
hinum, sem eftir leiguíbúðum
leita. Þar gildir réttur hins
sterka gagnvart hinum veika.
En þaff er ekki affeins, aff eig-
endur leigníbúffa eigi þar verff-
tryggffa fjármuni, heldur selja
þeir afnotaréttinn einnig að
jafnaffi hæstbjóðanda, sem jafn
iramt verffur aff skuldbinda sig
til aff veita leigusalanum um-
talsverff skattfriðindi, ef al-
mannarómur segir satt. —
Framh. á bls. 11.
6 Fimmtudagur 6. janúar 1972
Fimmtudagur 6. janúar 1972 7