Alþýðublaðið - 15.06.1972, Blaðsíða 5

Utgáfufélag Alþýðublaðsins h.f. Ritstjóri
Sighvatur Björgvinsson (áb.). Aösetur rit-
stjómar Hverfisgötu 8-10. Simar 86666.
VID LOK SKÖIA
Hvergi kemur efnahagslegt misræmi eins berlega i
Ijósog hjá aðstöðu barna til náms, þar, sem svo stend-
ur á/ að báðir foreldrar verða að vinna utan heimilis til
að sjá þvi farborða. í slikum tilfellum er það þvi miður
allt of aigengt, að börnin eru í eigin forsjá eða eldri
systkina. Það segir sig sjálft, að barn, sem ekki hefur
aðhald að námi, má vera sérlega sterkt, til að það sinni
því, svo nokkru nemi. Tíðast er það svo, að börn i þeirri
aðstöðu koma ólæs eða litt læs í skóla í fyrsta sinn. Og
þar rekur barnið sig á fyrsta misréttið i skólakerfinu.
Það er dregið i dilk eftir lestrargetunni. Dregið i dilk,
sem reynslan sýnir, að það á ákaflega erfitt með að
losna úr, a.m.k. ef hreyfingin ætti að vera í dilk til betri
nemenda.
Þannig gerast hinir stærri skólartil þess, beinlínis, að
veita ekki nemendum sínum jafna möguleika til náms.
i minni skólum aftur á móti, eru árgangarnir ekki
stærri en það, að þeir komast fyrir i einum bekk, eða
jafnvel að fleiri árgöngum er kennt saman í smæstu
skólum. Þeir skólar hafa þurft að búa við flesta ókosti
þessa fyrirkomulags, en fáa kosti. Það fyrirkomulag
að raða i bekki eftir getu, hefur gengið sér til húðar hér
eins og annars staðar. Flestar þær þjóðir, sem við höf-
um sótt fyrirmyndir til, hafa hætt þessari röðun. Hér á
landi hafa einnig opnast augu margra skólamanna
fyrir þessu, en breytingin gengur hægt.
Meginröksemdir þessarar breytingar má telja:
Skóli má ekki ýta undirþann félagslega aðstöðumun,
sem nemendur hafa til að ná þroska, áður en að skóla-
göngu kemur. Miklu frekar ætti það að vera verkefni
skólans að jafna hann.
Rannsóknir erlendis og þar, sem þetta fyrirkomulag
hefur verið reynt hérlendis, hafa sýnt að námsárangur
beztu nemendanna erekki lakari en þar, sem raðað er i
bekki eftir getu. Miðlungs- og slakari nemendur skila
betri árangri. Það er því ekki um að ræða það, sem
margir hafa á móti þessari breytingu, að lakari nem-
endur dragi þá betri niður heldur hið gagnstæða.
Nemanda, sem tregt er um nám, hleypur kapp í kinn
viðveru með þeim betri, en séu þeirallir saman ibekk
fá þeir á sig hinn niðurdrepandi tossastimpil.
Blandaðir bekkir auðvelda færslur nemenda milli
árganga, ef þroski þeirra gefur tilefni til. Þannig er
hægt að flýta duglegum nemendum um eitt ár, en
seinka þeim, sem hafa dregist aftur úr.
Heppilegra hlýtur að teljast, að nemendur alist í
skólum upp við þverskurð þjóðfélagsins í blönduðum
hópi nemenda, heldur en ákveðnu úrtaki, sem
óafmáanlega stimplar hann góðan eða slæman.
Þessi skipting nemenda eftir getu, sem hér hefur
verið gerð að umtalsefni, fylgir nemendanum áfram
úr barnaskóla upp i gagnfræðaskóla og hefur því bein
áhrif á lif hans og starf í a.m.k. átta til tíu ár skóla-
göngunnar auk óbeinna áhrifa það, sem eftir er æfinn-
ar.
En leysir afnám þessarar skiptingar þá allan vanda?
Nei, fjarri því. Þarþarf meira til. Það þarf að jafna
aðstöðu nemenda til þess, sem í dag er kallað heima-
nám. Það gerist ekki nema með þvi að leggja heima-
nám niður að mestu eða öllu leyti. Skóiarnir eiga og
verða aö leggja ofurkapp á, að jafna þá mismunandi
aðstöðu, sem heimilin geta búið börnum sinum, til
náms heima fyrir. Það gerist með því að koma þeim i
það horf að þeir séu allir einsetnir og að öll vinna
nemenda fari fram innan veggja skólanna, svo af
verði létt því misræmi, sem fylgir mikilli heimavinnu.
Það þarf að koma á þvi skipulagi, að nemendur vinni
allt sitt starf i skólunum undir stjórn kennara sinna,
sem menntaðir eru til að veita þeim forsjá og geta þá
látiö jafnt yfir alla ganga, aflétta því að yngstu
borgararnir eigi undir högg að sækja með mismunandi
næði heimafyrir og mismunandi aðstoðarmöguleika
auk mismunandi getu.
Því er ekki að neita að mikið hefur áunnizt i þessa átt
á undanförnum árum, en betur má, mikið betur, ef
duga skal. I skólamálum mega íslendingar aldrei
leggjast í doða. Þar verður merkið ávallt að vera á
lofti. Þarverðum viðalltaf að vera á hreyfingu í fram-
faraátt.
Skólar okkar mega ekki, undir neinum kringum-
stæðum, stuðla að misrétti eða stéttaskiptingu í
þjóðfélaginu.
lalþýðuj
imm
UM LANAMAL
IÐNAÐARINS
Ég hef margoft á sl. þingi mælt
sterklega með ýmsum málefnum
iðnaðarins, sem iðnaðarmálaráð-
herra, Magnús Kjartansson hefur
flutt. Mér finnst að það eigi
almennt að viðurkenna jtað, sem
vel er gert, þótt það komi frá póli-
tiskum andstæðingum.
Ég hef lika margoft bent á, að
það sé eitt að fá samþykkt l'óg og
tillögur og annað að sjá til þess að
framkvæmdir séu i samræmi við
vilja og óskir alþingis.
Ég ætla að þessu sinni aðeins að
ræða nokkuð um lánamál iðn
aðarins almennt. Seinna ræði ég
e.t.v. eitthvað um málefni út-
flutningsiðnaðarins sérstaklega.
bað er auðvitað áróður af allra
ómerkilegast tagi, þegar blöð
stjórnarflokkanna halda þvi fram
að eiginlega hafi ekkert verið gert
i lánamálum iðnaðarins fyrr en
nú.
f fyrsta lagi hlutaðist fyrrver-
andi rikisstjórn til um beina fjár-
hagsaðstoð við iðnaðinn á erfið-
leikaárunum 1967-68. 1 öðru lagi
hefur sérstök fyrirgreiðsla verið
veitt fyrirtækjum, sem vinna að
iðnaðarframleiðslu til útflutn-
ings.
Hitt er svo rétt að fyrri rikis-
stjórn hlutaðist ekki til um laga-
setningu varðandi veðhæfni iðn-
aðarvara og hráefnis til þeirra.
Ég veit ekki hvers vegna, en bezt
gæti ég trúað, að það hafi verið
vegna þess, að viðskiptabank-
arnir og e.t.v. Seðlabankinn, hafi
ekki verið tilbúnir til að viður-
kenna þessi veð, sem nægjanlega
góða tryggingu.
Nú veit ég, að Seðlabanki
Islands tók þátt i samningu frum-
varps um veöhæfni iðnaðarvara
og hráefnis, þar sem honum er
uppálagt að endurkaupa slika
iðanaðarvixla af viðskiptabönk-
unum. En minar stóru spurningar
eru þessar:
Eru viðskiptabankarnir til-
búnir til að ábyrgjast slika vixla?
Eru tilbúnar almennar iðn-
aðarvörur og hráefni til þeirra
næg trygging fyrir þá?
betta er raunar algjörlega
kjarni málsins. Við þessum
spurningum verður iðnaðurinn að
fá afdráttarlaus svör. Að visu
sagði iðnaðarráðherra á þingi i
vetur, að hann teldi að þetta yrði
gert, þar sem Seðlabankinn hefði
unnið að samningu frumvarpsins,
ásamt fleirum. Ég sagði þá —■ og
segi enn — að ég dragi þessa full-
yrðingu mjög i efa, a.m.k. geri ég
það, þar til ég sé þær reglur, sem
lánað verður eftir.
begar iðnaðurinn hefur fengið
nákvæmlega sömu aðstöðu til að
fá afurðalán og sjávarútvegur og
landbúnaður, þá skal ég ekki
segja eitt orð i viðbót um það
óréttlæti, sem mér finnst að iðn-
aðurinn verði nú og hafi orðið að
fást við á undanförnum árum.
Ástæðan getur ekki vérið önnur
en stjórnvöld og lánastofnanir liti
á þennan atvinnuveg sem
nokkurs konar annars flokks
atvinnuveg. bessu verður að
breyta nú þegar.
Iðnaðurinn getur ekki sætt sig
við neitt minna en að fá fullkomin
afurðalán út á fullunnar vörur og
hráefni gegn veðum i þeim vörum
einum. Hér skiptir vissulega ekki
máli, hvort viðkomandi iðnaður
er vegna innanlandsneyzlu —
gjaldeyrissparandi — eða til út-
flutnings, a.m.k. ekki eftir að
tollalækkun hefur átt sér stað að
fullu.
Framsókn með bórarin
bórarinsson i forystu hefur um
langt bil lagt til, að iðnfyrir-
tækjum væri veittur sérstakur
vixlakvóti og hlaupareiknings-
yfirdráttur. Viðmiðunin átti að
vera þriggja mánaða framleiðsla
annars vegar og þriggja mánaða
launagreiðslur hins vegar.
Ég hef dregiö mjög i efa, að
nokkur lánastofnun muni taka
þessa viðmiðun gilda, til að lána
út á hana. bvi var ekki mótmælt i
þinginu i vetur, að svo væri. Engu
að siður var þessi tillaga sam-
þykkt i vor, augljóslega til að full-
nægja þeim óskum Framsóknar-
manna, að geta haldið þvi fram,
að þeir séu lika talsmenn iðn-
aðarins, jafnvel þó ljóst sé að til-
lagan sé óframkvæmanleg, og
öldungis ófullnægjandi. bessi
vinnubrögð verð ég að kalla
sýndarmennsku og ekkert annað.
bað er ekki þetta, sem iðnaðurinn
þarf, heldur raunhæfar aðgerðir.
Eftir þeim biða allir, sem reka
iðnfyrirtæki i dag. Eftir þeim að-
gerðum biður lika allt það fólk,
sem vill sjá islenzkan iðnað vaxa
og dafna á næstu áratugum, til
þess að þessi atvinnugrein geti
veitt fleiri og fleiri landsmönnum
atvinnu, sem landsmenn þurfa á
að halda.
Að lánamál iðnaðarins komist i
viðunandi horf er forsenda fyrir
eflingu iðnaðarins.
Égskal taka ofan fyrir iðnaðar-
ráðherra, þegar hann hefur leyst
þetta mál að fullu.
RÁÐ TIL ÚRBÓTA
Kaupábyrgðasjóður
Hvað gerist, ef fyrirtæki greiðir
ekki vinnulaun starfsmanna
sinna?
Fyrsta skrefið er venjulega, að
viökomandi verkalýðsfélag tek
ur upp hanzkann fyrir þá og gerir
tilraunir til að fá launin greidd.
En ef það tekst ekki?
bá kemur til vinnustöðvun, og
greiði fyrirtækið ekki vinnulaun-
in, þrátt fyrir þær aðgerðir, er
kröfunni visað til lögfræðings til
innheimtu. Komi þá i ljós að ekki
séu fyrir hendi eignir, sem vinnu-
laununum nemur,þá eru þau glöt-
uð að einhverju eða öllu leyti.
Hvað tekur þetta umstang svo
langan tima?
Oft geta liðið vikur þar til gripið
er til fyrsta úrræðisins að leita til
verkalýösfélagsins.
Forystumenn þess eru oftast
þannig skapi farnir, að þeir gripa
ekki til vinnustöðvunar fyrr en i
siðustu lög, enda oft erfitt um vik.
Tökum sem dæmi sjávarþorp,
þar sem um er að ræða eitt fisk-
vinnslufyrirtæki, sem tekur við
afla nokkurra báta. bað er þeim
ekki ljúft, þó nauðsyn sé að stöðva
rekstur bátanna að ósekju vegna
vanskila f iskkaupandans við
verkafólk sitt i landi. Að fáum
dögum liðnum i sliku verkfalli, er
þó þrautreynt, hvernig ganga
muni að fá endanlega lausn. 1
versta falli lýsir atvinnurekandi
sig gjaldþrota, og skuldareigend-
ur verða að fara i mál fyrir
skiptarétti.
Á þrautastigi málsins getur
borið við að atvinnurekandi grip
ur til ávisanaheftisins og greiðir
launin þannig. Að litlum tima
liðnum fær viðkomandi launþegi
kröfu um að innleysa ávisun, sem
„ekki reyndist næg innistæða fyr-
ir”. bar var verr farið en heima
setið. Forgangskrafa á atvinnu-
rekanda fyrir laun horfin, en i
staðinn komin skuldarkrafa, sem
næst seint eða aldrei. Skipting
þrotabús tekur langan tima i aug-
um þess, sem biður verkalauna
sinna.
bað, sem hér hefur verið rætt,
er dökk hlið samskipta atvinnu-
rekenda og launþega. Ef til vill sú
dekksta i augum launþegans
a.m.k.
Hvað er þá til úrbóta?
Svariö er að finna, að nokkru, i
málefnasamningi rikisstjórnar
Ölafs Jóhannessonar. bar stend-
ur: (Rikisstjórnin hefur sett sér
það mark m.a.) „Að tryggja með
löggjöf, að vinnulaun fáist greidd
þrátt fyrir gjaldþrot atvinnu-
rekanda”.
bar er drepið á gott mál og
þarft einsog raunar viðar i þvi
plaggi.
En þvi miður brennur við hjá
stjórninni, að ekki fara saraan orð
og efndir.
Siðastliðið haust var flutt á al-
þingi frumvarp til laga um kaup-
ábyrgðasjóð. Tilgangur hans átti
að að vera aö tryggja greiðslu
launa, orlofsfjár og annarra
greiðslna fyrir framlagða vinnu,
sem ógreiddar hafa verið þrjá
mánuði eða lengur, ef atvinnu-
rekandi verður gjaldþrota, kemst
i greiðsluþrot eða greiðir ekki
laun af öðrum ástæðum. Tekjur
sjóðsins voru áætlaðar sem við-
auki við iðgjald atvinnurekenda
til atvinnuleysistryggingasjóðs
auk þess sem sjóðurinn eignaðist
kröfurétt launþega á atvinnurek-
anda.
betta þarfa frumvarp var
væntanlega flutt af rikisstjórninni
i samræmi við málefnasamning
hennar ?
Nei, aldeilis ekki, enda fór þá
mestur timi þeirra herra i að
finna botn i furðu þá sem lögð var
fram undir nafninu fjárlög. Nei,
það voru ekki einu sinni stjórnar-
þingmenn, sem lögðu málið fram.
baö voru tveir þingmenn Alþýðu-
flokksins, þeir Eggert G. bor-
steinsson og Jón Ármann Héðins-
son, sem það gerðu.
Og móttökurnar. Varla hafa
þær verið dónalegar.
bær eru fljótfrásagðar. Frum-
varpinu var visað til nefndar og
skilaði sér ekki þaðan.
betta er þvi ennþá mál framtið-
arinnar.
BÓKMENNTKVÖLD
ÍSLENZK-SÆNSKA
Islenzk-sænska félagið stofnar
til bókmenntakvölds i samvinnu
við Norræna húsið (þar i húsinu)
á föstudagskvöld klukkan 20.30.
bar segir sænski bókmennta-
fræðingurinn Ulf örnkloo frá ný-
útkomnum sænskum bókum og
fluttur verður af segulbandi Iest-
ur nokkurra sænskra skálda úr
verkum sinum. —
----------------------o
Fimmtudagur 15. júní 1972