Alþýðublaðið - 20.12.1972, Blaðsíða 9

HELGI SÆMUNDSSON UM
bækar
HIN LHINA TÍB
Ingólfur Kristjánsson:
Dægur og ár. Ljóö. Ai-
menna bókaféiagið.
Prentsmið jan Oddi.
Reykjavik 1972.
LANGT er siðan við Ingólfur
Kristjánsson vorum ungir.
Hann gaf út fyrstu bók sina 1941.
Hún hét Dagmálog flutti æsku-
ljóð höfundar. Ingðlfur gaf svo
út aðra kvæðabók sina Birkilauf
1948, en helgaði sig brátt sagna-
gerð og ævisagnaritun jafnhliða
blaðamennsku. Mun Ingólfur
sennilega hafa orðið fyrir von-
brigðum af ljóðagerð sinni.
Hlutur hans á þeim vettvangi
gat ekki heldur talizt nein upp-
grip. Hann var reyndar hag-
mæltur vel, dró stundum
skemmtilegar svipmyndir fáum
dráttum og hafði i frammi
glettna ádeilu, en áferð kvæð-
anna var áfátt. Ingólfur lagði þó
aldrei ljóðagerð alveg á hilluna,
og i þriöju kvæðabók sinni Og
jörðin snýst ...frá 1957 freistaði
hann nýjungar. Þar reyndi hann
að losa sig úr rimfjötrunum,
sem háðu mörgum fyrri kvæð-
um hans, en tókst ekki sem
skyldi að ná tökum á hinni nýju
aðferö. Nú eru liðin fimmtán ár
siðan, en Ingólfur hefur engan
veginn gefizt upp. Dægur og ár
ermun veigameiri ljóðabók hin-
um fyrri. Órimuðu ljóðin bera af
hefðbundnu kvæðunum, og
vinnubrögð skáldsins eru sýnu
hnitmiöaðri og listrænni en áð-
ur. Bókin telst varla rishá, en
samfelld og geðþekk. Ingólfur
temur sér hófsemi, en orðaval
hans skortir fjölbreytni, og ljóð-
still hans er enn helzt til svip-
daufur. Samt er hann sjálfstæð-
ur og persónulegur, en málfarið
ljær ekki alltaf hugmyndunum
vængi. Hins vegar vitna kvæðin
um einlægni, sem minnir jafn-'
vel á trúnaðartraust. Ingólfur
litur gjarnan til baka og ihugar
liðna tið. Þar felst og 'reynsla
hans sem skálds. Mér finnst
hann vaxa af þessari bók og
vera á réttri Ieið.
Kvæði eins og „Gróin eru spor
þin” er athyglisverð tilraun, en
skáldið ofhleður það myndum.
Svona hughrif verða helzt túlk-
ub með hugkvæmnislegri sam-
likingu, en Ingólfur reynir eins
konar stallagang:
Gróin eru spor þin
og gata minninganna,
sem liggur um hjarta mitt.
Hemuð eru vötnin
á heiðum frammi,
sem spegla augu þin.
Hrimguð eru sóllönd
sumarbjartra daga
— dimm nótt hylur þig.
Ljóðið „Keisarinn og klæð-
skerinn” byggist hins vegar á
samlikingu, sem ber uppi laun-
drjúga ádeilu þess, svo að úr
verður myndræn hugvekja. Þar
er um að ræða sérstöðu, sem
Ingólfur ætti að leggja rækt við:
Enginn er betur klæddur
i rikinu
en sjálfur keisarinn.
Sjáið nýju fötin,
hvað þau fara honum vel!
En hvort eru það
hirðvefararnir
og klæðskeri keisarans
eða keisarinn sjálfur,
sem lýðurinn dáir?
Litla barnið úr ævintýrinu
er löngu fullorðið
og enginn ljóstrar þvi upp
framar
að hann sé nakinn.
Sama aðferð er höfð i frammi
i kvæðinu „Litbrigði”, þó að ort
sé af allt öðru tilefni. Það lætur
ekki mikið yfir sér, en er harla
snotur skáldskapur og glöggt
dæmi um hin nýju vinnubrögð:
Blátt haf — og himinn yfir
blágrár með möskva smáa
til að fanga stjörnurnar,
sem gægjast fram
að spegla sig i bláu hafinu.
Bjartur himinn — og hafið undir
eins og þanið net
til að fanga skýin,
sem sigla um loftið
og skyggja á blátt hvel,
svo að blikandi stjörnur
sjá ekki mynd sina
i silfurspegli hafsins.
En netið er veiðið
það glitrar af litbrigðum
og senn er ekkert ský
eftir á himninum.
Sumum mun þykja kvæði eins
og ,,ókunn eru höfin” álitlegra,
en mér er þetta ljóð hugstæð-
ara. Lifsskoðun Ingólfs felst ef
til vill fremur i boðskap hans
um ferðina miklu á farkostinum
smáa, er fram streyma dægur
og ár, en hin myndin er einlæg-
ari og listrænni, þrátt fyrir
hæversku skáldsins. Ingólfi
Kristjánssyni tekst betur, þegar
hann reynir að gera smátt stórt,
en ef hann hættir á, að stórt
verði smátt.
Laust embætti,
er forseti íslands veitir
Héraðslæknisembætti i Flateyrarhéraði
er laust til umsóknar. Laun samkvæmt
launakerfi starfsmanna rikisins.
Umsóknarfrestur er til 20. janúar 1973.
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytið,
18. desember 1972.
UMHVERFISAAORÐIÐ í VÍETNAM
HEFUR
ÞRIÐJUNGI
SVEITANNA
VERIÐ BREYTT
GRODURLEYSI
Slikt er umhverfisstrið
Bandarikjanna í Indókína,
sem ekki var rætt á ráð-
stefnu Sameinuðu þjóð-
anna um umhverfisvernd.
Nokkrar afleiðingar af
umhverfismorði Banda-
rikjanna i Vietnam eru
þessar:
• 20 milljón sprengjugígir i'
Suður-Víetnam.
• Rís, sem nægir 900 þús-
undum manna til matar í
meira en ár, hefur verið
eyðilagður með öllu.
•30 prósentum sveitanna í
Suður-Víetnam hefur verið
breytt í gróðurleysu eins og
er á tunglinu.
Alþjóðlega nefndin til að rann-
saka striðsglæpi Bandarikjanna i
Indókina stóð fyrir miklum kynn-
ingarfundi dagana áður en ráð-
stefna Sameinuðu þjóðanna um
umhverfisvernd kom saman.
Margir heimskunnir sérfræðing-
ar lögðu þar fram nýjar skýrslur
um hernaðarrekstur Bandarikj
anna.
Þar var sendinefnd frá Norður-
Vietnam, og hét oddvitinn Mai
Lam hersir. En mesta eftirtekt
vakti skýrsla bandarisku prófess-
oranna Berts Pfeiffers og Arthurs
Westings. Þeir sýndu með kvik-
myndum hvernig hernaðurinn
gegn umhverfinu fer fram i
Suður-Vietnam.
Þessir prófessorar hafa hvað
eftir annað komið til Indókina —
bæði til Suður- og Norður-Viet-
nam. Siðast voru þeir þar haustið
1971.
Þeir skiptu skýrslunni um um-
hverfismorð Bandarikjanna,
árásum þeirra á land og lýð i
Indókina, i þrjá þætti: eiturefna-
styrjöld, tröllslega jarðýtuáætlun
og sprengjuvarp.
Sprengjuvarpið, segja þeir, er
að sjálfsögðu sá þátturinn sem
viðtækastar og alvarlegastar af-
leiðingar hefur fyrir fólk og um-
hverfi.
Þrenns konar stríð
Bert Pfeiffer lýsir þessum
þremur þáttum styrjaldarinnar á
þennan veg:
— Eiturefnastriðið hefur verið
stöðvað i bili að undirlagi Nixons,
eftir að það hefur geisað tillits-
laust i sex eða sjö ár. Eiturdreif-
ingunni hefur verið beint gegn
einhverju einu, sem máli gat
skipt. Meira en 30 prósent af
sveitunum i Vietnam hefur beðið
alvarlegt tjón. Skógarviður, sem
átti að nægja handa Suður-
Vietnam i þrjá áratugi, hefur ver-
ið eyðilagður með öllu. Helming-
ur allra mangrove-skóga i land-
inu hefur farið sömu leið. Timbur
er mikilvægasta byggingarefni i
Indókina. Eldsneyti fæst einkum
úr mangrove-skógunum, þvi að
úr þeim eru trjákol unnin.
Hrisgrjón sem nægt hefðu 900
þúsund manna til fæðis i meira
en ár, hafa verið eyðilögð með
öllu. Eitrið hefur einnig valdið
erfðabreytingum, og mikið er um
fæðingar vanskapaðra barna á
þeim svæðum, sem orðið hafa
fyrir eitrinu.
t staðinn fyrir eiturefnastriðið
hafa Bandarikin nú tekið til við
yfirgripsmikla notkun jarðýtu-
frá
<1J1
umsjónarmaður Ólafur Þ. Harðarson

plóga. Þeir eru tröllslegir að
stærð, blöðin á þeim ein vega
þálft þriðja tonn og eru 6 til 7
metrar á lengd. Þeir plægja nú
upp alla jörð á þeim svæðum, sem
Bandarikjamenn hafa grun um,
að hermenn þjóðfrelsisfylkingar-
innar séu á. Þetta er raunar
skefjalaus árás á fólkið sem ekki
er undir vopnum.
Þegar ég kom til Suður-Viet-
nam i naust er leið, voru 150 slikir
plógar i gangi. Þeir hafa lokið við
að plægja fullkomlega i sundur
landsvæði, sem er stærra en
Luxemburg að flatarmáli. Engin
lifandi vera er finnanleg, þar sem
plógarnirhafa farið um. Plæging-
in hefur enn háskalegri eftirköst
en eiturdreifingin, enginn veit,
hvort þar vex nokkur tima gróð-
ur.
Þriðja og versta tegundin af
umhverfishernaðinum eru
sprengjurnar. Bandarikin hafa
sem stendur þúsund hernaðar-
flugvélar i loftflota sinum, og er
það met i styrjöldinni i Indókina.
I
6,5milljónum tonna af sprengj-
um hefur verið varpað, og er það
mörgum sinnum meira en i allri
siðari heimsstyrjöldinni. Og
þessu hefur verið fleygt á svæði,
sem er svipað Texas að stærð og
með 49 milljónum ibúa.
Hinar stórvöxnu sprengjuflug-
vélar af gerðinni B-52 fara 30
sprengjuferðir á dag til árásar.
Þær fara sex eða sjö saman, og
hver flugvél varpar 108 250-kiló-
gramma sprengjum. Hver
sprengja býr til gig, sem er tiu
metrar að þvermáli og fjórir til
fimm metrar á dýpt.
★ Víetnömsk börn á flótta undan napalm-sprengjum bandaríska
NATO-hersins. Þennan sama her hýsum við hér suður á Miðnesheiði.
Gigarnir fyllast af vatni og eru
tilvalin gróðurstiga fyrir smit-
berandi skordýr, t.d. malariu-
fluguna. Gróður er enginn i gig-
unum, og þeir gera litt eða ekki
fært að rækta ris á landinu, svo að
eitthvað sé nefnt.
— Hver er þá tilgangurinn með
umhverfisstriðinu? spyr Frihet
Pfeiffer prófessor.
Tilgangurinn er tvenns konar.
Sumpart er ætlunin að gera með
öllu ólift á þeim svæðum, sem
leyst hafa verið úr ánauð, og i
Norður-Vietnam er markmiðið að
koma i veg fyrir, að þar geti
nokkurt menningarlif eða nokk-
urt lif átt sér stað. Það á að út-
rýma bæði fólkinu og lifsbjörg
þess. En sumpart er þetta gert til
þess að einangra ibúana frá
frelsishreyfingunni i Suður-Viet-
nam, Laos og Kambodiu. Þar er
árásunum beint gegn svæðum,
sem enn hafa ekki verið frelsuð.
Með umhverfisstriðinu reyna
Bandarikin að neyða landsfólkið
til þess að yfirgefa sveit sina og
leita til risavaxinna flóttamanna-
búða, sem herinn hefur umsjón
með og eru i grennd við stórborg-
ir, þar sem Bandarikjamenn ráða
lögum og lofum. í þessum flótta-
mannabúðum búa nú milljónir
manna i Indókina við hin verstu
félagslegu kjör, þvi að þar má
segja að ekkert skipulag sé á
neinu.
Styrjöldin neyðir landsmenn
lika tilaðhverfa til borganna, þar
sem margmenni er þegar langt
um of og lifshættir gagnsósa af
spillingu. Og eymdarhverfunum
þar verður ekki lýst. Saigon er
þéttbýlasti staður i veröldinni.
Umhverfisstrið Bandarikjanna
hefur hrakið nálægt tiu milljónir
af þeim 38 milljónum manna, sem
byggja Suður-Vietnam, Laos og
Kambodiu, á flótta undan
sprengjuregninu. Fjórði hver
maður i Indókina er þannig
flóttamaður i sjálfs sins landi.
óbugandi fólk.
— Hvað virðist yður um
frel sishreyfinguna og Norður-
Vietnam?
— Norður-Vietnam er samfé-
lag, sem starfar á allt annan hátt
en á sér stað i þeim hlutum Suður-
Vietnams, sem herforingja-
stjórnin i Saigon ræður yfir. Menn
starfa þar saman og finna sterk-
lega til samábyrgðar i baráttu
sinni.
Þjóðin tekur öll þátt i hinni
sósialisku uppbyggingu þar og
Norður-Vietnam er miðstöð bar-
áttunnar. Frelsishreyfingin
stefnir að fyllilega réttlætanlegu
marki með baráttu sinni, og þvi
fleiri sprengjum sem Bandarikin
varpa úr lofti, þvi ötullegar styðja
landsmenn frelsishreyfinguna.
Baráttuhugur og þrek fólksins i
Indókina er óbugandi, og það mun
sigra að lokum. En ég geri mér
vonir um, eins og fólkið þar, að
friðsamleg stjórnmálalausn náist
á styrjöldinni. Hún næst ekki
nema með þvi móti, að Bandarik-
in undirriti friðarsamningana en
Bandarikin hafa til þessa svarað
sérhverri friðarum leitan frá
Norður-Vietnam eða bráða-
birgða-byltingarstjórninni með
auknu sprengjukasti.
■A VÍETNAM-FUNDUR í DAG
'K' Víetnamnefndin boðar til fundar í dag,
miðvikudaginn 20. desember í tilefni 12
M ára afmælis Þjóðfrelsisfylkingarinnar í
Víetnam. Fundurinn hefst klukkan 8.00 í
Stúdentaheimilinu við Hringbraut. Á
fundinum flytur Ólafur Gfslason stutt á-
varpog þarverður skipulögð sala á nýút-
komnu blaði Vietnamnefndarinnar,
SAMSTAÐA MEÐ VIETNAM. Einnig er
ætlunin að skipuleggja fjársöfnun til
Þjóðfrelsisfylkingarinnar.
ÞÚ ERT EKKIEDLILEGUR EFTIR AD HAFA DRUKKID KAFFI
Þegar þú drekkur bolla af sterku
kaffi fer ákveðin atburðarás af stað
i likama þinum.
Starfsemi lungnanna eykst um
13%, hjartað slær 15% hraðar, hit-
inn i maganum ris snögglega um 10
til 15 gráöur á Fahrenheit, munn-
vatnskirtlarnir auka framleiðslu
sina um hclming, nýrun starfa tvö-
falt á við venjulega, sýrustig
magavökvans eykst um 400%,
blóöæöarnar i heiianum dragast
saman og æðarnar i kringum hjart-
að vikka töluvert út.
Uppgötvanir
Hraði efnaskiptanna i likama yð-
ar, þ.e.a.s. hve hratt likaminn
breytir næringu i orku, eykst um
a.m.k. 25%.
Þetta eru nokkrar þær niðurstöð-
ur, sem hópur bandariskra vis-
indamanna og lækna hafa fengið
eftir meira en árs langar rannsókn-
ir á áhrifum kaffineyzlu.
En hafðu engar áhyggjur — jafn-
vel þótt enn meiri áhrif séu finnan-
leg af neyzlu þriggja eða fjögurra
kaffibolla en eins. Kaffið sleppur
„heilskinna” i gegn um prófraun-
ina.
En samt sem áður segir fólk, sem
er andvigt kaffi — og það eru vissu-
lega nokkrir — að koffein, sem er
þýðingarmikið efni bæði i kaffi og
te og einnig i mörgum gosdrykkj-
um, sé mjög eitrað efni. Én koff-
einið er einmitt það efni, sem
„lyftir undir okkur”, þegar við
neytum þessara drykkja.
Lifshættulegur skammtur
Það er nóg, að örsmáum dropa af
koffeini sé sprautað undir skinnið á
mús til þess að dýrið deyi áður en
fyrsta minútan er liðin. Ef svipuðu
magni af efninu væri sprautað i
vöðva á manni myndi afleiðingin
verða lömun vöðvans, jafnvel
heilaskemmdir.
En við ættum samt engar
áhyggjur að þurfa að hafa,að þvi er
sérfræðingarnir segja. Jafnvel
þegar við drekkum svartasta kaffi
hendir ekki neitt skaðvænlegt.
Astæðan er að mestu leyti sú, að
nær þvi allt koffeinið i kaffinu er
hreinsað umsvifalaust burtu fyrir
tilverknað nýrnanna.
Miðað við eðlilega neyzlu kaffis
— svo sem eins og fimm bolla á dag
— er ekki hægt að merkja nein
slæm áhrif hjá 99 af 100 kaffineyt-
endum.
Þessi eini hundraðshluti eru þeir,
sem „sýna óhagstæða svörun við
áhrifum koffeins og geta þess
vegna ekki neytt kaffis án óæski-
legra afleiðinga”. Þeir eru þvi ekki
liklegir að vera miklir kaffisvelgir
eða að hafa sérstakt uppáhald á
þeim drykk.
Fyrir flest okkar, sem njótum
hressingarinnar af þvi að drekka
vorn daglega kaffibolla, er kaffið
„sennilega það meinlausasta af
þeim fjölmörgu lyfjum, sem mann-
kynið hefur bundizt”.
Og þaö er likast til jafn gott, þvi
með degi hverjum neytum við
meira af kaffi.
1 flestum siðmenntuðum löndum
heims er nú drukkið u.þ.b. 50%
meira kaffi, en fyrir 10 árum. Það
samsvarar meira en tvöföldu þvi
magni mjólkur, sem neytt er, f jór-
um sinnum þvi magni af bjór, sem
drukkinn er, þreföldu þvi magni af
gosdrykkjum, sem notaðir eru og
fimmtugföldu þvi magni af sterku
áfengi, sem neytt er i þessum lönd-
um.
Og sem viðbótarupplýsingar til
kaffisvelgjanna: Miðað við að
drukknir séu færri en fjórir bollar
af kaffi i einu, þá hverfa áhrifin á
likama neytandans mjög fljótt, —
venjulega innan fárra minútna.
0
Kaffidrykkjan orsakar aukið starfsálag á hjarta þitt, nýru og eitla að sögn vísindamanna. En fyrir flest okkar er það vel þess virði.
---------------------------- ------------------------------------------------------------------------------------Q