Alþýðublaðið - 28.02.1973, Qupperneq 3

12 af 15 bátum
gáfust upp á
skelfiskveiðum
15 bátar hófu veiðarnar upp úr
áramótum.
Orsakirnar eru fremur dræmur
afli, og svo það að vertið er nú að
hefjast af fullum krafti, og er
reyndar viða löngu hafin.
Um áramótin veitti sjávarút-
vegsráðuneytið leyfi til að veiða
1500 lestir af hörpudiski fram i
miðjan febrúar. Veiði reynist
minni en reiknað var með, og er
heildarveiðin ekki orðin nema
700-800 lestir. Meðan ekki hefur.
veiðzt meira, og fleiri bátar
stunda ekki veiðarnar en raun ber
vitni, sér ráðuneytið ekki ástæðu
til að takmarka veiðarnar að
sinni.
Hitt er svo annað mál, að veið-
arnar leggjast liklega niður af
sjálfu sér á næstunni, þvi afli
hefur verið tregur og nýting
skeljarinnar hefur verið einstak-
lega léleg.
Nú eru aðeins þrir bátar eftir á
skelfiskveiðum i Breiðafirði, en
ÁFHENDING
FANGANNA
í ÓLESTRI
Bandarikjastjórn krafðist þess
i gær, að Norður-Vietnamar létu
þegar i stað lausan næsta hóp
bandariskra striðsfanga, og
krafðist jafnframt skýringa á þvi,
hvers vegna afhending fanganna
hafi verið hætt.
Norður-Vietnamar hafa hins
vegar lýst yfir, að fleiri banda-
riskir striðsfangar verði ekki
látnir lausir i bili, eða ekki fyrr en
Bandarikjamenn og Suður-Viet-
namar tryggi að staðið verði við
Parisar-samninginn um
Vietnam.
Bandarískt NEI við
lægri flugfargjöldum
Bandarisk flugmálayfirvöld
neituðu i gær að samþykkja ný
flugfargjöld á flugleiðunum yfir
Atlantshafið, sem f jögur
evrópsk flugfélög hafa lagt til,
að samþvkkt verði. Flugfélögin
eru: British Overseas Airways
Corporation, Lufthansa, Alitalia
og Olympic Airlines.
Bandarisk flugmálayfirvöld
telja hin nýju fargjöld of lág.
Bandarisk og evrópsk flugfélög
hafa átt viðræður um ný far-
gjöld á flugleiðunum yfir
Atlantshafið, siðan i desember,
en ekki komizt að samkomulagi
enn.
Tvö bandarisku flugfélag-
anna, PAN AM og TWA, eiga i
fjárhagslegum erfiðleikum og
krefjast hærri flugfargjalda en
evrópsku flugfélögin. Hin siðar-
nefndu rökstyðja kröfur sinar
um lækkun með sifellt aukinni
samkeppni við leiguflugfélögin.
' *' i
VANTAR
SKAUTAHÖLL
Listhlaup á skautum er nánast óþekkt fyrirbrigði hérlendis,
nema þá úrsjónvarpi og blöðum erlendis frá. Enda er þess ekki
að vænta, að tslendingar nái árangri i þessari fallegu iþrótt,
meðan engin finnst skautahöllin i landinu.
DOLLARAKREPPAN
BRASKARARNIR STANDA FYRIR
KREPPUNNI 06 6RÆDA A HENNI
Það voru fyrst og fremst alþjóðlegir
gjaldeyrisbraskarar, sem ollu gengis-
lækkun bandariska dollarans á dögun-
um og þá um ieið islenzku krónunnar,
þótt þeir hafi sennilega vart af þvi vit-
að þar eð þeim myndi aldrei til hugar
koma að reyna að braska með fslenzk-
an gjaldmiðil. Á tiltækinu græddu
gjaldey risbraskararnir jafnvirði
um 40 þúsund milljóna isl. króna að þvi
er talið er. Dagurinn 13. febrúar árið
1973 er þvi stór dagur i dagbókarfærsl-
um þeirra alþjóðlegu peningafursta,
sem lifa á þvi að braska meö gjald-
miðla heilla þjóða — og þar með heill
og hamingju milljóna. Og nú gera þeir
aðra hrið að gengi dollarans.
Það er ekki svo einfalt fyrir hinn al-
menna borgara að gera sér grein fyrir
öllum þeim flóknu atburðum, öllum
þeim klækjum og refsbrögðum, sem
áttu sér stað i f jármálaheiminum áöur
en tilkynnt var opinberlega um 10%
verðlækkun dollarans gagnvart gulli.
Maðurinn á götunni leggur ekki i vana
sinn að fljúga á milli gjaldeyrismark-
aða i stærstu borgum heims til þess að
skrá hreyfingar einstakra gjaldmiðla
upp eða niður. Og þótt svo óliklega
vildi til, að manninum á götunni væri
boðið i slika ferð, þá myndi hann
sennilega fátt skilja af þvi, sem fyrir
augu bæri. Flestir láta sér nægja að
segja svo: gengismálin eru fyrir
bankastjóra, auðmenn og stjórnmála-
menn að fjalla um. Ég hef þar engin
áhrif til né frá þar sem ég sit við ritvél-
ina mina eða stend með hamarinn
minn i hendinni. en þó gætir tortryggni
i garð hinna alþjóðlegu auðmanna og
peningaforusta og „manipúlasjóna”
þeirra með peningana, sem venjulegt
fólk notar til þess að greiða fyrir lifs-
nauðsynjar sinar.
Og tortryggnin er vissulega á rökum
reist. Hún á fullkominn rétt á sér.
Staðreyndin er nefnilega sú, að þessir
auðmenn, sem braska með gjaldeyri,
eiga iöulega beina sök á gengisbreyt-
ingum gjaldmiðla og græða á þvi
stórar fjárfúlgur. Þeir beinlinis neyða
stjórnvöld voldugra rikja, nú siðast
sjálfra Bandarikja Noröur-Ameriku,
til þess að gera fjármálaráðstafanir,
sem stjórnvöldin vildu I lengstu lög
forðast, og græða svo offjár á öllu
saman.
Ef gjaldeyrisbraskari telur sig
finna, að gjaldmiðill ákveðins lands
standi völtum fótum, en að gjaldmiðill
annars lands sé óvanalega traustur i
sessi, þá selur hann veika gjaldmiðil-
inn i skiptum fyrir hinn sterka. Afleið-
ingarnar verða þær, að veiki gjald-
miðillinn verður ennþá veikari og hinn
sterki enn sterkari. Slái margir gjald-
eyrisbraskarar sér saman og hafi þeir
yfir miklum fjármunum að ráöa —
sem flestir þeirra munu a.m.k. nú orö-
ið hafa eins og dæmin sýna — þá verð-
ur loks ekki hægt að standa gegn
þrýstingnum. Breyta verður genginu
opinberlega i samræmi við þann
„raunveruleika” í gjaldeyrismálun-
um, sem framferöi braskaranna hefur
skapað. Þá geta þeir skipt peningum
sinum aftur yfir til hins fyrri gjald-
miðils — sem nú hefur verið felldur —
og þéna stórfé á öllu saman. Svo leggj-
ast þeir i leyni og biða unz þeir finna
lyktina af næsta tækifæri til þess að
grafa undan efnahagsmálum heillar
þjóðar.
Siöasta kreppa i gjaldeyrisheimin-
um er mjög gott dæmi um gengisfell-
ingu af þessu tagi. Braskararnir fundu
„slæma lykt” af dollarnum hans
Nixons, en markið hans Brandts iim-
aði þeim mun betur. Þeir flýttu sér þvi
að skipta á öllum dollurum, sem þeir
gátu komið höndum yfir, og mörkum.
Þetta má ekki misskiljast svo, að
skipzt hafi veriö á nokkrum seðla-
bunkum yfir afgreiðsluborð gjald-
eyrismarkaðanna. Ekki aldeilis. Hér
var um þúsundir og aftur þúsundir
milljóna að ræöa. Dollaraflóðbylgja
féll á Þýzkaland. Þjóðverjar voru að
drukkna i dollurum. Og það sem mikið
er af fellur sjálfkrafa i verði. Jafnvel
götustelpurnar i Frankfurt gripu til
sinna ráða. Þær hækkuðu verðið á
„þjónustu” sinni i dollurum, en verðið
i mörkum hélt áfram að vera það
sama.
Schmidt, þýzki fjármálaráðherrann,
barðist örvæntingarfullri baráttu gegn
þvi, að dollarinn færði efnahagskerfi
lands hans i kaf. Hann vildi ekki
hækka verðið á mörkuðunum sinum
miðað við dollar. Það hefði haft i för
með sér auknar byrðar á samlanda
hans og rýrnun á samkeppnisaðstöðu
þýzkra framleiðenda.
En þrátt fyrir hið mikla pólitiska
vald fjármálaráðherrans i einu auðug-
asta riki heims gat hann ekki séð við
gjaldeyrisbröskurunum. Hann gat ein-
faldlega ekki byggt nægilega háan og
traustan varnarmúr utan um markiö
sitt. Dollarinn flæddi yfir og brauzt i
gegn. Braskararnir sprengdu sér leið.
Innan skamms töldu menn vist, að
Schmidt yrði að gefast upp og gripa til
þess ráðs að láta markið „fljóta” upp
fyrir áður skráð gengi gagnvart doll-
ara i þeirri von, að þannig myndi aftur
komast ró á. Stormviðri gat ekki geis-
að endalaust i gjaldeyrismálunum.
Sem fyrst varð eðlilegt ástand að kom-
ast á viðskipti þjóða i milli.
En svo var það Nixon, sem lægði
öldurnar. Það var hann, sem með
gengisfellingu sinni stillti loftvogina á
logn á ný. Það kom mörgum á óvart.
Þetta gerði Nixon með þvi að láta fjár-
málaráðherra sinn tilkynna, að verðið
á gulli myndi nú hækka um 10% gagn-
vart dollar. Það gullmagn, sem áður
kostaði 100 dollara, kostaöi eftirleiðis
110 dollara.
Nú er það svo, að almenningur geng-
ur ekki um og kaupir gull upp á hvern
dag — eins og t.d mjólk og brauð. Séð
eitt út af fyrir sigætti verðið á gulli þvi
ekki að hafa meiri áhrif á efnahags-
mál heimsins en t.d. verðið á kaffi
ellegar sykri. En við lifum jú enn öll i
þeirri fjarstæðutrú, að gengi gjald-
miðla okkar sé reist á gulli. Þess
vegna eru tilkynningar um breytingar
á skráðu gullverði af allt annarri og
meiri þýðingu en tilkynningar um aðr-
ar verðbreytingar. Að hver únsa gulls
kosti nú i dollurum 10% meira en áður
er þvi einn stærsti atburður, sem orðið
hefur i heimsmálunum árið 1973 — við
hliðina á endalyktum striðsins i Viet-
nam, svo dæmi sé nefnt.
Þessi breyting táknar nefnilega, að
forystugjaldmiðill heimsviðskiptanna
hefur fallið í verði um 10%. Allir utan
Bandarikjanna, sem skulda i dollur-
um, hafa losnað við 10% skuldarinnar
á einni nóttu hafi gengi þeirra heima-
gjaldmiðils haldizt óbreytt. Allir, sem
eiga útistandandi skuldir, er greiöa á i
dollurum, hafa á sama hátt verið
„snuðaðir” um 10% af skuldinni. Og
Schmidt fjármálaráðherra i Bonn get-
ur brosað breitt. Nixon leysti vanda-
málið fyrir hann. Schmidt þurfti ekki
að hækka gengi marksins sins gagn-
vart dollar. Nixon lækkaði fyrir hann
dollarinn. Það kom út á eitt.
Miðvikudagur 28. febr. 1973
©