Alþýðublaðið - 17.04.1973, Qupperneq 5

Alþyðublaðsútgáfan hf. Stjórnmálaritstjóri Sighvatur Björgvinsson.
Fréttastjóri Sigtryggur Sigtryggsson. Ristjórnarfulltrúi Bjarni Sig-
tryggsson. Ritstjóri og ábyrgðarmaður Freysteinn Jóhannsson. Aðset-
ur ritstjórnar Hverfisgötu 8—10. Sími 86666. Blaðaprent hf.
NEYTANDINN ER HUNDELTUR
Viðtökur þær, sem reykviskar
húsmæður hafa fengið er þær
dirfðust að mótmæla stór-
hækkandi verði á lifsnauð-
synjum, hafa vonandi vakið
marga tii utnhugsunar um það,
hversu gersamlega réttur neyt-
andans er fyrir borð borinn i is-
lenzku þjóðfélagi. Húsmæður —
fulltrúar neytenda, sem eru
mikill meginþorri þjóðarinnar
— risa upp til þess að mótmæla
hækkandi vöruverði, sem er á
góðri leið með að gera ráð-
stöfunartekjur heimilanna að
engu. A sömu stundu risa
kolbitar úr öskustóm sinum i
hverju horni og hella sér yfir
húsmæðurnar með óbóta-
skömmum og svigurmæium og
reyna að draga aðgerðir þeirra
niður i forað forheimsku, for-
dónta og haturs. Þær eru
sakaðar um bændahatur — hið
gamla skammaryrði um
Alþýðuflokkinn. Unt heimsku.
Unt skilningsleysi. Um þjónkun
við pólitiska flokka. Um óbil-
girni, ruddaskap og annað þar
fram eftir götunum. Slikar og
þviiikar skammir hafa dunið
yfir reykviskum húsmæðrum á
morgnana, þegar lesið er úr
forystugreinum dagblaða og
landsmáiablaða. Svo að segja
hvert eitt og einasta blað að
Alþýðublaðinu undanteknu
hefur tekið þátt'I árásinni á
reykvisku húsmæðurnar og
hafa þau keppzt um að velja
þeim sem hæðilegust heiti.
Þannig hafa f jölmiðlarnir
hópazt sarnan til þess að verja
aðstöðu framleiðenda, miliiliða
og þeirra, sem verðhækkunum
valda. Neytendurnir hins vegar
eiga málsvarana fáa. Þeir
standa óstuddir, verða fyrir að-
kasti og sæta hæðnisyrðum.
Það er engin tilviljun, að enn
skuli engin neytendalöggjöf
vera til á islandi, þótt slikar
lagasetningar séu lengi búnar
að vera i gildi i nálægum
löndum og teljist þannig til al-
mennra mannréttinda. Það er
ekkert undarlegt, þótt islenzki
neytandinn sé réttlaus. Hús-
mæðurnar I Reykjavík og
annars staðar, sem hafa leyft
sér að mótmæla óðaverð-
hækkunum á þýðingarmestu
lifsnauðsynjum heimilanna, fá
nú óþyrmilega að finna fyrir
óréttinum, — jafnvel ofsóknun-
um — sem þeir eru beittir, er
vilja vernda rétt neytenda á ls-
landi. Alþýðuflokkurinn og
Alþýðuflokksmen hafa lengi
mátt finna fyrir þvi. Margir
landsmenn þekkja þá ekki undir
öðru nafni, en „óvinir bænd-
anna" — sama nafni og nú er
verið að reyna að klina á reyk-
viskar húsmæður. Og Alþýðu-
flokksmenn hafa öðlazt þetta
heiti á sama hátt og hús-
mæðurnar — mcð þvi að halda
fram rétti neytandans, ekki
gagnvart bændum, heldur
gagnvart milliliðum og rangt
skipulögðu framleiðslu- og
dreif ingakerf i þessarar at-
vinnugreinar.
Mesta fyrirlitningin á reyk-
viskum húsmæðrum og baráttu
þeirra fyrir hagsmunum neyt-
endanna sýnir þó rikisstjórn
Ólafs Jóhannessonar. Daginn
eftir að húsmæðurnar mót-
mæitu landbúnaðarvöruverðs-
hækkuninni lagði rikisstjórnin
fram á Alþingi frumvarp um
Stofnlánadeild landhúnaöarins,
sem ma. gerir ráð fyrir enn
einni hækkuninni á land-
búnaðarvörunum. Þær á að
hækka um nokkuð á annan tug
milljóna á ársgrundveili til þess
að útvega meiri peninga I lána-
sjóð fyrir bændur.
Þetta framferði er algerlega
dæmaiaust. Með valdboði á að
láta neytendur fjármagna lána-
sjóð til framkvæmda I þágu
ákveðinnar atvinnugreinar.
Með þvi að hækka mjólk, kjöt og
smjör ennþá einu sinni á að
skylda neytendur til þess að
GEFA peninga, sem á siðan að
nota til að fjármagna fram-
kvæmdir i sveitum. Þetta er til-
kynnt beint ofan I mótmæli hús-
mæðra við þessum verðhækk-
unum á þessum afurðum.
Þannig er staða neytandans i
islenzku þjóðfélagi. Réttur hans
er nákvæmlega enginn. Það er
ckki einu sinni á hann hiustað.
llann er haföur að háði og
spotti, hataöur og hundeltur, ai
svo til öllum, þegar hann vogar
að láta á sér kræla.
MÁL ALÞÝÐUFLOKKSINS
Siðari ræðumaður Alþýðu-
flokksins i útvarpsumræðunum
s.l. fimmtudagskvöld var Pétur
Pétursson, alþm. 1 upphafi fór
Pétur nokkrum orðum um van-
efndir stjórnarinnar á loforðum
hennar, eins og þau komu m.a.
fram i málefnasamningnum, og
ósamlyndi stjórnarsinna. Siðan
vék Pétur að aðalefni ræðu sinn-
ar, að málefnum þeim, sem þing-
menn Alþýðuflokksins hafa sett á
oddinn i störfum sinum f vetur.
Pétur sagði.
En nú ætla ég að láta útrætt um
ólán og ólánsathafnir rikis-
stjórnarinnar. Ég mun hins vegar
segja háttvirtum hlustendum frá
nokkrum þeirra þingmála, sem
við, þingmenn Alþýðuflokksins,
höfum flutt á yfirstandandi vetri.
Þegar sleppir dægurmálunum, þá
finnst mér, að þingmenn, eins og
aðrir landsmenn, séu skyldugir
til þess að hugsa til framtiðar-
innar. Það er áreiðanlega ekki
erfiðast að stjórna þjóðfélaginu
frá degi til dags með skulda-
söfnun og tilheyrandi. En allir
hugsandi menn hljóta að sjá og
viðurkenna, að það sé eðlilegt og
rétt, að vinnubrögð á Alþingi séu
umfram annað miðuð við það
þjóðfélag, sem vcrður á Islandi
eftir tuttugu — þrjátiu ár. Það er
þvi, að minu ihati, skylda þing-
manna, að gera sér grein fyrir
þvi, hvaða ráðstafanir þarf að
gera i tilteknum málum til þess
að sú kynslóð, sem næst tekur við,
taki ekki bara við skuldaböggum
og niðurbrotnu efnahagskerfi,
heldur sé fyrir þvi hugsað, að
fólki á tslandi næstu áratugi geti
liðið eins vel, og helzt betur, en
okkur hefur liðið á undanförnum
áratugum.
Þjóðareign á landinu
Við þingmenn Alþýðuflokksins,
að frumkvæði Braga Sigur-
jónssonar á Akureyri, höfum nú
enn á ný fiutt tillögu um það, að
rikisstjórnin láti sérfróða menn
semja frumvörp um eignarráð og
eignarréttindi yfir byggðu landi,
sem óbyggðu, stöðuvötnum i
byggð og óbyggðum, fallvötnum,
jarðhita og hvers konar vinnslu
verðmæta úr jörðu.
Við litum svo á, að allt þetta
hljóti i framtiðinni að verða sam-
eign allrar þjóðarinnar.
Megin efni og tilgangur þess-
arar tillögu er að fá það sett i lög,
að undangenginni vandlegri
athugun, að forða þvi, að ein-
stakir peningamenn eða brask-
arar, geti komizt yfir svo og svo
stór lapdssvæði, hvort sem er i
byggð eða óbyggð. Við teljum, að
óbyggt land eigi i reynd að vera i
eign allrar þjóðarinnar. Við
teljum óeðlilegt og óréttlátt, að
peningamenn geti eignazt fall-
vötn eða aðgang að fallvötnum,
sem eru mikils virði. Við erum
ennfremur á móti þvi, að þó svo
hafi viljað til, að tiltekin fallvötn
renni fram hjá eða i gegnum
landareign einstaklings, þá sé
það sjálfgefið, að hann geti rakað
saman milljónum króna, t.d.
vegna virkjana i almanna þágu.
Út yfir tekur þó, þegar braskarar
láta jarðirnar fara i eyði, en hirða
gróðann. Þá teljum við einnig, að
jarðvarmi, sem dylst langt niðri i
jarðskorpunni, þannig að ekki
gæti orðið um vinnslu þeirrar
orku að ræða, nema fyrir atbeina
hins opinbera, að þá eigi hann að
vera alþjóðareign. Hitt vil ég taka
fram gagnvart bændum, að gert
er ráð fyrir þvi i okkar tillögum,
að þeir eigi sinar jarðir, þangað
til og ef þeir vilja selja þær til
annars en búskapar, en að öðrum
kosti hafi rikið forkaupsrétt, en
ekki einhverjir braskarar.
tsland er stórt land, en hér býr
fátt fólk. Við Alþýðuflokksmenn
teljum, að það sé stórhættulegt, ef
einstaklingar komast yfir stór
landssvæði eða stórverðmæti i
sambandi við eignaraðild að
landinu sjálfu, svo að ekki sé
talað um, ef útlendingar skyldu
vera á bak við einhverja þessara
manna. Má ég ennfremur benda
á, að þessi mál verða erfiðari og
erfiðari viðfangs eftir þvi sem
timar liða. Þetta er eitt af þeim
málum, sem verður að leysa á
næstu áratugum, þvi þjóðin
hlýtur að viðurkenna, að i þessum
efnum á að rikja jafnrétti þegn-
anna en ekki braskara sjónarmið.
tslenzkt land ereign allra Islend-
inga. Ég vil ekki ganga á eignar-
rétt einstaklinganna, en ég vil
segja hitt ákveðið, að þegar farið
er að misnota þennan eignarrétt,
þá á rikissvaldið að taka i
taumana og fyrirbyggja slíka
misnotkun. Hér er fyrsta dæmið
um það, sem ég skil ekki, að svo-
kölluð vinstri stjórn, skuli ekki
geta fallizt á, að þetta mál sé
athugað af sérfróðum mönnum
eins og við höfum iagt til. Athug-
unin ætti ekki að þurfa að kosta
svo mikið. Það yrði hvort eð er
ákvörðun Alþingis á sinum tima,
hvort rétt sé að taka alvarlega á
þessum málum, En svokölluð
„vinstri stjórn” treystir sér ekki
einu sinni til að láta athuga málið.
Við hvað er hæstvirt rikisstjórn
hrædd?
Atvinnulýðræði
Mig langar i annan stað að
minnast á tillögu, sem við, þing-
menn Alþýðuflokksins, höfum
flutt um atvinnulýðræði. Það er
nú að verða almennara i
nálægum löndum, að verkamenn
i fyrirtækjum fái tiltekna aðild að
stjórn fyrirtækja. 1 Danmörku
hefur þessi þróun orðið sérstak-
lega athyglisverð. Þar hafa
komið fram tillögur um, að
verkafólk fyrirtækja fái tiltekinn
eignarrétt i atvinnufyrirtækj-
unum eftir ákveðnum reglum,
sem i reynd þýðir sparnað verka-
fólksins. Ef islenzka þjóðin þarf
einhvers við nú á dögum, þá er
það svo sannarlega sparnaður
hjá almenningi. Við Alþýðufl.
nienn teljum, að hér sé um meiri
háttar mál að ræða, fyrir
uppbyggingu og stjórn atvinnu-
fyrirtækja á næstu áratugum.
Tillagan gerir ráð fyrir þvi að fela
rikisstjórninni að skipa nefnd til
að semja frumvarp til laga um
atvinnulýðræði, þar sem laun-
þegum yrði tryggð áhrif á stjórn
fyrirtækja og hlutdeild i arði af
rekstri þeirra. Það er næsta ótrú-
legt, að þingmenn stjórnar-
flokkanna og Sjálfstæðisflokksins
skuli ekki þora að láta samþykkja
þessa tillögu, heldur visa henni til
hæstvirtrar rikisstjórnar, sem
þýðir auðvitað i raun, að ekkert
verður gert. Af hverju má ekki
athuga þetta mál? Hvaða skaða
myndi það valda? Hvar er nú
áhugi Alþýðubandalagsmanna og
Samtaka frjálslyndra fyrir vel-
ferð vinnandi fóíks?
Oliuverzlun
Þá vil ég minnast á eitt mál,
sem hefur verið mikið áhugamáí
Alþýðubandalajsins siðustu tiu —
tólf árin, en það er þjóðnýting
oliuverzlunar á Islandi. Alþýðu-
flokkurinn hefur i marga áratugi
verið þess sinnis, að innflutning
og sölu á oliuvörum i landinu eigi
að þjóðnýta, meðal annars vegna
þess, að mest af oliuvörum, sem
til landsins koma eru i reynd
fluttar inn af rikinu. Þegar
Alþýðuflokkurinn var i stjórn
fékk hann þessu ekki ráðið. En nú
er komin „vinstri stjórn” i
landinu og i sjálfu „Ólafskveri”
segir: „Að taka skuli skipulag
oliusölunnar til endurskoðunar”.
Við, þingmenn Alþýðuflokksins
höfum flutt tillögu um að kjósa
skuli 7 manna nefnd til að gera
tillögur um endurskipulagningu á
innflutningi á oliuvörum og dreif-
ingu þeirra i landinu, i þvi augna-
miði að tryggja fyllstu hag-
kvæmni i innkaupum, sölu og
dreifingu oliuvara. Hér er aðeins
um að ræða tillögu um að gera
athugun á þessum málum. Hátt-
virtir þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hafa nátturlega haldið
þvi fram, að hér væri um þjóð-
nýtingu að ræða, en þessi tillaga
gerir alls ekki ráð íyrir neinni
þjóðnýtingu, heidur aðeins
athugun á þessum málum i heild.
Nú skyldi maður halda, að
þegar „vinstri stjórn” er við völd
i landinu, þá hlyti hún að vera þvi
sammála að slik athugun yrði
gerð. Alveg sérstaklega má
minna á það, að þingmenn
Alþýöubandalagsins, allir með
tölu, hafa lagt á það þunga
áherzlu siðustu tólf ár, að þjóð-
nýting oliuverzlunar kæmist i
framkvæmd. Talsmenn hins
frjálsa framtaks segja, að dreif-
ingarkerfið geti ekki verið betra
heldur en það er nú. Ekki skal ég
dæma um það. Hins vegar þykist
ég hafa rétt til að efast um, að svo
sé. Þessi tillaga kom til afgreiðslu
i Atvinnumálanefnd sameinaðs
þings fyrir nokkrum dögum. Ég
satt að segja hélt, að annað hvort
myndu talsmenn hins frjálsa
framtaks vilja samþykkja til-
löguna til að fá það staðfest, að
þeirra skoðun væri rétt, eða þá að
talsmenn stjórnarflokkanna vildu
ganga úr skugga um, að þeirra
skoðun sem þeir sögðu i „Ólafs-
kveri”, að þeir ætluðu að fram-
kvæma, væri rétt, sem hefði þá
fariðsaman við okkar skoðun. En
hvorugt skeði. I Atvinnumála-
nefnd urðu fulltrúar stjórnar-
flokkanna og Sjálfstæðisflokksins
sammála um það, að visa þessu
máli til rfkisstjórnarinnar. Málið
snýst aðeins um það, á hvern hátt
islenzk þjóð geti hagað innkaup-
um, sölu og dreifingu oliuvara á
Islandi þannig, að það verði sem
hagkvæmast fyrir þjóðina. Það
vita allir, að viða á landinu er
þrefalt dreifingarkerfi. Og það
vita lika allir, að það er sama
verð á oliu frá hvaða oliufélagi,
sem keypt er. Alveg finnst mér
það sérstaklega átakanlegt, og
hörmulegur atburður, þegar
sjálfur formaður Alþýðubanda-
lagsins, Ragnar Arnalds, skrifar
undir nefndarálit meiri hluta
Atvinnumálanefndar með Sjálf-
: stæðismönnum og öllum öðrum
' fulltrúum úr stjórnarflokkunum
Pctur Pétursson
um það, að það megi ekki sam-
þykkja svona tillögu, heldur skuli
visa henni til rikisstjórnarinnar.
Samtök lrjálslyndra eltu í þessu
máli, eins og i mörgum öðrum.
Ég verð að segja, að það hefur
ekki legið mikið á bak við áskor
anir Alþýðubandalagsmanna um
tólf ára skeið, þegar þeir heimt-
uðu, að oliuverzlunin yrði öll
þjóðnýtt. En svo neita þeir að láta
fara fram athugun á þvi, með
hvaða hætti landsmenn geti
lengið oliuvörur með hag-
kvæmustum hætti. Er aldrei hægt
að taka mark á þessum mönnum?
Sama hvaða málefni er um að
ræða.
Ég hef aðeins nefnt hér örfá af
þeim málum, sem Alþýiuflokk-
urinn hefur viljað berjast sér-
staklega fyrir. Auðvitað fáum við
engin mál samþykkt, oftast
vegna þess, að bæði stjórnar-
flokkarnir aliir — og Sjálfstæðis-
flokkurinn eru á móti þeim.
Rikisstjórnin hlýtur þó að viður
kenna, að við höfum staðið með
ýmsum málum, sem hún hefur
íagt fram. Við höfum samþykkt
þau mál rikisstjórnarinnar, sem
okkur hefur þótt vera til bóta
fyrir islenzkt þjóðfélag, en barizt
gegn hinum, sem þvi miður eru
fleiri sem við teljum að sé óráð að
framkvæma.
Það veit enginn i dag, hvað
langt verður til næstu kosninga.
Kannski hanga þeir saman til
1975. En ég þori að segja það, að
ef þróunin i efnahagsmálum
verður með svipuðum hætti, og
hún hefur verið þessi siðustu tæp
tvö ár, þá er ég að minnstakosti
óhræddur við að ganga til
kosninga fyrir Alþýðuflokkinn.
Flokkurinn gengur ótrauður til
næstu orrustu, hvort sem hún
verður fyrr eða siðar, Hann mun
nú eins og alltaf áður treysta á
dómgreind fólksins i landinu og
láta málefnin ráða hverju sinni.
Við munum halda áfram að
berjast fyrir stefnu jafnaðar-
manna á Islandi.
KAFLAR ÚR ÚTVARPSRÆÐU PÉTURS PÉTURSSONAR ALÞINGISAAANNS
Þriöjudagur 17. april 1973.
o