Alþýðublaðið - 23.05.1975, Qupperneq 5

Útgefandi: Blaö hf.
Framkvæmdastjóri: Ingólfur P. Steinsson
Ritstjóri: Sighvatur Björgvinsson
Fréttastjóri: Helgi E. Helgason
Auglýsingastjóri: Fanney Kristjánsdóttir
Afgreiöslustjóri: örn Halldórsson
Ritstjórn: Siöumúla 11, simi 81866
Auglýsingar: Hverfisgötu 8-10, simar 28660 og 14906
Afgreiösla: Hverfisgötu 8-10, simi 14900
Prentun: Blaöaprent hf.
Áskriftarverö kr. 700.00 á mánuöi.
Verö i lausasölu kr. 40. •
MIKIL MISTfiK
í gær kom hin svonefnda „baknefnd”
samninganefndar Alþýðusambands fslands
saman til fundar i Reykjavik til þess að leggja
linurnar i kjarabaráttu verkalýðsins, en nú eru
aðeins nokkrir dagar þar til bráðabirgðasam-
komulagið, sem gert var i vetur, fellur úr gildi.
Þegar þetta er ritað er fundinum ekki lokið og
ekki er vitað um, hverjar niðurstöður hans
verða. Hitt er ljóst, að verkalýðshreyfingin
hefur horft með vaxandi óánægju upp á þróun
mála að undanförnu og hafi menn átt von á þvi
að gildistimi bráðabirgðasamkomulagsins yrði
notaður af stjórnvöldum til þess að reyna að
setja einhverjar hömlur á stöðugt hækkandi
framfærslukostnað, þá hafa þær vonir brugðist.
Langlundargeð verkalýðshreyfingarinnar
hlýtur þvi senn hvað liður að vera á þrotum.
Þrátt fyrir mikla þolinmæði hennar og sam-
starfsvilja hefur hún engum skilningi átt að
mæta frá þeim, sem með völdin fara i landinu.
Þeir hafa neitað að hafa hana með i ráðum og
orðið berir að algeru skilningsleysi á högum
vinnandi fólks. Eins og stjórnvöld hafa sáð
verða þau nú að uppskera.
Auðvitað fer það ekkert á milli mála, að við
mikla erfiðleika hefur verið að etja i efnahags-
málum að undanförnu. Ytri aðstaeður eiga sinn
þátt i þvi, en mestu munu samt innlendar
orsakir valda — samfellt stjórnleysistimabil,
sem hófst um miðbik valdatima rikisstjórnar
Ólafs Jóhannessonar, magnaðist um allan
helming á siðasta vetri hennar, og stendur enn.
Núverandi rikisstjórn hefur ekki getað snúið af
þeirri braut, heldur reynst ráðvillt og hikandi
eins og glöggt kom fram hjá málsvörum hennar
i sjónvarpinu i fyrrakvöld. Eru sjálfsagt fá
dæmi um jafn slaka og auma frammistöðu
islensku þjóðarinnar og hjá þeim Geir Hall-
grimssyni og Einari Ágústssyni það kvöld.
Alþýðublaðið hélt þvi fram strax i kosninga-
baráttunni s.l. vor, að mjög erfitt — jafnvel
ómögulegt — myndi reynast að leysa efnahags-
vandræði þjóðarbúsins nema i nánu og traustu
samstarfi við verkalýðshreyfinguna. Þegar það
var orðað við Alþýðuflokkinn að taka þátt i
stjórnarmyndun var það látið koma fram skýrt
og skorinort af flokksins hálfu, að flokkurinn
teldi það með öllu útilokað að reyna að fást við
efnahagsvandann nema i fyllsta samráði við
aðila vinnumarkaðarins, fyrst og fremst verka-
lýðshreyfinguna, og að flokkurinn myndi ekki
taka sæti i rikisstjórn, sem ekki tjáði sig reiðu-
búna til þess.
Enginn stjórnmálaflokkanna vildi hlusta á
þessi rök Alþýðuflokksins. En nú er það komið á
daginn, að hann hafði rétt fyrir sér. Hversu
mikið hefði ekki verið hægt að gera á þvi tæpa
ári, sem liðið hefur frá kosningum, ef rikis-
stjorninni hefði tekist að tryggja sér samvinnu
verkalýðshreyfingarinnar? Hversu miklu meira
öryggi myndi þá ekki rikja i samfélaginu og hve
öruggari vissu hefði verkafólk þá ekki fyrir þvi,
að það, sem gert hefði verið, væri rétt?
Með þvi að virða verkalýðshreyfinguna að
vettugi gerði núverandi rikisstjórn alvarlegustu
mistök sin. í stað þess að taka samstarfsboði
verkalýðshreyfingarinnar hefur rikisstjórnin
gert hana andsnúna sér. Það voru óþörf en
afdrifarik mistök.
alþýðu
I K I I
ER OLÍUSTRÍÐ
í VÆNDUM?
James Schlesinger, varnarmálaráöherra Bandarlkjanna.
Ýmislegt bendir nú til þess, aö
mikilla tiðinda sé að vænta i oliu-
málum heimsins og málum þeim
tengdum. Með hinum miklu verð-
hækkunum á oliu að undanförnu
hafa oliuframleiðslulöndin mjög
reynt á þolrif oliuneyslulandanna
og þá fyrst og fremst iðnaðar-
landanna, þótt þróunarrikin hafi
sennilega orðið einna verst úti.
Um langa hrið hafa Bandarikin
reynt að fá iðnaðarrikin i Vestur-
Evrópu, Ameriku og i Asiu til
þessað móta sameiginlega stefnu
i oliumálum — og þá fyrst og
fremst i þvi skyni að þau kæmu
fram sem ein heild gagnvart
sambandi oliuframleiðslurikja
(OPEC). Þessar tilraunir Banda-
rikjamanna hafa þó ekki borið
umtalsverðan árangur. Rikin i
Vestur-Evrópu til dæmis hafa á-
lika margar stefnur i oliukaupa-
málum og samskiptum við oliu-
framleiðsluriki og þau eru mörg.
Hver hugsar um eigin hag og að
koma sér vel við oliuframleiðslu-
rikin, einkum Arabarikin, en
Arabarnir hafa öðlast mjög aukin
pólitisk áhrif i heiminum vegna
oliumálanna.
Eins og sakir stóðu fyrir u.þ.b.
einum mánuði virtist, sem ró
væri loksins komin á. Oliuverðið
virtist hafa staðnæmst. Banda-
rikin höfðu að mestu hætt tilraun-
um sinum til þess að mynda sam-
tök oliukauparikja gegn oliu-
framleiðslurikjunum en höfðu
þess i stað snúið sér að þvi aö
auka oliuleit og oliuvinnslu á
heimaslóðum. En þá fór skyndi-
lega aftur að syrta i lofti og nú er
allt útlit fyrir alvarlegan ágrein-
ing um oliuna — jafnvel alvar-
legri en nokkru sinni fyrr.
Bandaríkin ríða
á vaðið
Fyrstu merki þess, að eitthvað
væri i aðsigi, komu frá Banda-
rikjunum — nánar til tekið
bandarisku stjórninni. Hún hóf
skyndilega að vara oliufram-
leiðslurikin mjög eindregið við
nýjum oliuverðshækkunum og
varnarmálaráðherra Bandarikj-
anna, James Schlesinger, lét i
það skina, að Bandarikin kynnu
að beita vopnavaldi til þess að
tryggja oliuhagsmuni sina.
Þessi viðbrögð Bandarikja-
stjórnarkomu almenningi mjög á
óvart vegna þess, að menn vissu
ekki annað þá, en að oliuverðið
væri orðið nokkuð stöðugt. En
Bandarikjastjórn virðist hafa
haft pata af ráðagerðum oliu-
framleiðslurikja. Og nú hefur
transkeisari staðfest I viðtali við
bandariskar fréttastofur aö
vænta megi nýrrar hækkunar á
oliu i septembermánuði nk. —
hækkunar, sem gæti numið allt að
þriöjungi þess oliuverðs, sem nú
er i gildi. Að þeim upplýsingum
fengnum fara ummæli Banda-
rikjastjórnar að skýrast — og
menn fer að renna grun i, að i
vændum kunni að vera alvarleg
átök um oliuna.
Aðvaranir Schles-
ingers
Það var i viðtali við timaritið
,,USA News and World Report”,
sem James Schlesinger, varnar-
málaráðherra Bandarikjanna,
kom fram með aðvörun sina um
nýtt oliusölubann. Hann sagði, aö
ef til sliks úrræðis yrði gripiö,
myndu Bandarikin bregöast
harkalegar við, en áður. Þau
myndu svara þvi með efnahags-
legum,. pólitiskum og e.t.v. lika
hernaðarlegum aðgerðum.
Mjög hörð viðbrögð komu strax
frá Kairó. Sagt var, að þessi yfir-
lýsing varnarmálaráðherrans
kynni að geta haft alvarlegar af-
leiðingar i för með sér i sambandi
við ráðgerðan fund þeirra Fords
Bandarikjaforseta og Sadats,
sem fram á að fara i Salzburg
dagana 1. og 2. júni nk.
Þess er vænst, að á þeim fundi
muni Sadat leggja mikla áherslu
á, að Arabarikin muni ekki þola
til lengdar óbreytt ástand i lönd-
unum fyrir botni Miðjarðarhafs-
ins, þar sem hvorki er friður né
strið milli þeirra og Israel.
Þótt fram hafi komið, að oliu-
framleiðslulöndin hyggja á nýjar
hækkanir á oliuverði hefur hitt
hins vegar ekki verið sagt aö þau
ráðgeri nýtt oliusölubann, Hins
vegar er vitað, að þau hafa bann-
ið i bakhöndinni sem pólitiskt
vopn gegn Israel og stuðnings-
rikjum þess og Arabarikin hafa
sagt, að þau hafi fullt leyfi til þess
að gripa til slikra úrræða. Hafa
þau i þvi sambandi einkum visað
til viðskiptabanns Bandarikjanna
á Kúbu.
Það mun hafa komið stjórnend-
um Egyptalands mjög á óvart, að
bandariski varnarmálaráðherr-
ann skuli hafa gefið hina óvæntu
yfirlýsingu sina á sama tima og
meiri sáttfýsi gætir meðal
Egypta i garð Israelsmanna.
Egyptar hafa skorað á aðrar
Arabaþjóðir að ganga til samn-
inga um frið og þvi þykir þeim,
sem yfirlýsing Schlesingers hafi
komið eins og hnifsstunga i bök
þeirra.
„AL-LIWA" — nýtt oliu-
sölubann ef nauðsyn
krefur
Blaðið „AL-LIWA”, sem er
mjög þjóðernissinnað egypskt
blað, sagði nýlega i forystugrein,
að Arabar myndu ekki hika við aö
nota oliuna,sem vopn,væri þaö
nauösynlegt, td. i þvi tilfelli aö til
nýrra átaka kæmi við ísraels-
menn.
Þetta sagði blaðið i svari þess
við ummælum James Schlesinger
i viðtalinu við ,,US News and
World Report” um, að Bandarik-
in myndu ekki liða nýtt oliusölu-
bann en svara þvi með efnahags-
legum, pólitiskum og hugsanlega
hernaðarlegum aðgerðum.
Við verðum að ráðast
að sjálfum kjarnanum í
styrk fjandmannsins
I viðtalinu við timaritiö sagði
Schlesinger, að eitt af þvi, sem
menn hefðu lært af Vietnam-
striðinu væri,að það ætti ekki að-
eins að biða eftir árásum fjand-
mannsins heldur ætti ab ráðast
beint að sjálfum styrkleikakjarna
hans. Það yrði að yfirbuga hern-
aðarstyrk hans i eitt skipti fyrir
öll en ekki að láta flækjast i net
endalausra hernaðarlegra að-
gerða.
— Norður-Kóreumenn verða að
gera sér það skiljanlegt, að ef
þeir hefja aðgerðir gegn Banda-
rikjunum og bandamönnum
þeirra, þá munum við ganga bet-
ur til verks, en við yfirleitt gerð-
um i Vietnam-striðinu, sagði
Schlesinger. — Ég efast um, að
Bandarikjamenn yrðu þá jafn
andvigir umfangsmiklum
sprengjuárásum og hafnbanni
eins og þeir voru I Vietnamstrið-
inu.
— Bandamenn Bandarikjanna
ættu einnig að hafa lært það af
Vietnam-striðinu, að Bandarikin
geta ekki ein kippt öllu i liðinn,
sagði Schlesinger einnig. —
Bandamenn okkar verða einnig
að axla sina ábyrgð og bera sinar
byrðar i jafnrikum mæli og við.
Mörg Evrópulönd hafa notið góðs
af bandariskri vernd og fengið
það á tilfinninguna, aö þau hafi
algerlega frjálsar hendur um eig-
in varnir. Sum landanna hafa
gersamlega misst áhugann á að
leggja eitthvað fram til eigin
landvarna og til þess að varðveita
Framhald á bls. 4
9
Föstudagur 23. mai 1975