Alþýðublaðið - 06.09.1975, Qupperneq 2

Rödd jafnaðarstefnunnar
Hneykslismál
Það vakti mikla hneykslun manna, þegar
fréttist, að borgarstjórnarmeirihlutinn i
Reykjavik hefði úthlutað byggingafyrirtækinu
Ármannsfelli lóð á svæði, sem skipulagt hafði
verið sem ,,grænt svæði” — og þegar það fylgdi
jafnframt fréttunum, að lóð þessi hefði aldrei
verið auglýst laus til umsóknar og engum þvi
verið gefinn kostur á að sækja um hana. Það var
borgarfulltrúi Alþýðuflokksins, Björgvin Guð-
mundsson, sem fyrstur manna gerði uppskátt
um þetta undarlega athæfi borgarstjórnar-
meirihlutans og gagnrýndi það harðlega á
borgarráðsfundi. Allt frá þvi þessar fregnir
bárust hafa verið á kreiki i borginni ýmsar sög-
ur um viðskipti borgarstjórnarmeirihlutans við
umrætt byggingafyrirtæki og að ýmislegt varð-
andi málið þyldi ekki dagsins ljós.
1 fréttum Alþýðublaðsins i gær var frá þvi
skýrt, að á fundi borgarfulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins, sem haldinn var i fyrradag, hafi mál
þetta veri tekið til umræðu og þá m.a. rætt á
þeim grundvelli, að með úthlutuninni hafi
borgarstjórnarmeirihlutinn að vera að þakka
fyrir ákveðinn greiða. Segir i fréttum Alþýðu-
blaðsins, að fjármál flokksins hafi verið nefnd i
þvi sambandi og að fundurinn hafi verið mjög
hvass og harður.
Nýtt hneykslismál virðist þvi vera komið upp
varðandi lóðamál borgarstjórnarmeirihlutans
— mjög alvarlegt hneykslismál, sem ótvirætt
varðar við hegningarlög séu fréttir Alþýðu-
blaðsins á rökum reistar. Full ástæða er til að
gagnger rannsókn fari fram á máli þessu og eins
og um hnútana er búið hlýtur meira en að koma
til álita fyrir embætti rikissaksóknara að hefja
að eigin frumkvæði rannsókn á málinu jafnvel
þótt ekki bætist við fleiri upplýsingar um það, en
þegar eru fram komnar.
Uppvakningar
Ekki verður annað sagt, en að deilur íeiðara-
höfunda dagblaðanna taki oft á sig kynlegar
myndir. Ritdeilur Þórarins Þórarinssonar,
leiðarahöfundar Timans, og Magnúsar
Kjartanssonar, ieiöarahöfundar Þjóðviljans,
eru gott dæmi um þetta. Einhvern tima snemma
i sumar hófust þær með þvi, að Magnús
skammaði Framsóknarflokkinn fyrir einhverja
stjórnarathöfn. Þórarinn svaraði i Timanum
með þvi að rekja, hvað flokkur Magnúsar hefði
gert i fyrra. Magnús svaraði aftur með þvi að
minna á, hvað flokkur Þórarins hefði gert i
hitteðfyrra. Siðast, þegar fréttist, var Þórarinn
kominn aftur til ársins 1924. Allar rökræðurnar
hafa sem sé snúist um liðna tið, þótt vandamál-
in, sem við er að etja, séu mál liðandi stundar.
Ósköp eru nú svona deilur tilgangslitlar og út i
hött. Almenningur spyr hvernig eigi að mæta
þeim vandamálum, sem þjóðin á nú við að etja.
Og svarið, sem fólkið fær hjá tveimur af helstu
stjórnmálaforingjum landsins er hörkurifrildi,
sem er nú farið að teygja sig aftur til ársins
1924! Er furða þótt hinn almenna kjósanda setii
hljóðan og spyrji hvort þetta sé virkilega allt og
sumt, sem þessir ,,þjóðskörungar” hafi að
segja?
Við Hjört Krist-
mundsson fyrr-
um skólastjóra
„Fyrst langar mig til að spyrja
þig, Hjörtur, hvar þú sást dagsins
ljós fyrst og eitthvað meira þar
um”.
,,Ég er fæddur á Laugalandi i
Nauteyrarhreppi i Norður-Isa-
fjarðarsýslu. Var tekinn strax i
fóstur. Þar var að verki Kristján
Ólafsson, mér óskyldur en var
raunar fóstri móður minnar. Svo
stóð á, að foreldrar minir voru að
slita samvistum og móðir min
flutti með þrjú börn suður i Saur-
bæ i Dalasýslu. Kristján fóstri
minn var ekkjumaður og bjó með
ráðskonu. Þarna var ég fyrstu 7
æviárin og fósturforeldrarnir eru
mér ekki siður hjartfólgnir en
hinirraunverulegu foreldrar. Það
vareiginlega fyrsta áfallið, þegar
þau létust með skömmu milli-
bili”.
,,Hvað tók þá við?”
„Eiginlega hefði ekki annað átt
að taka við en sveitarframfæri og
þá suður i Saurbæ. En Hallur
bóndi og oddviti á Rauðamýri tók
mig til sin og i raunverulegt fóst-
ur, þ.e. meðgjafarlaust. Ég var
nú reyndar ekki sá eini, sem naut
umönnunar þess mikla ágætis-
manns. Hann ól upp alls 10 börn,
flest sér óskyld, auk sinna eigin
auðvitað. Þar var ég til heimilis
næstu fjórtán árin og reyndar
kenndi mig við Rauðamýri löng-
um, geri raunar enn”.
„Var þetta hart uppeldi?”
„Nei, en það var siður, að halda
fólki að vinnu, bæði börnum og
fullorðnum. Fóstri minn var um-
svifamaður ibúskap og ætið voru
nægileg verkefni, bæði á landi og
við sjó. Þetta var útvegsbænda-
sveit og sjávargagn vel stundað.
Steinbitsveiðar voru miklar á
vorin”.
'■'|s

„Grundtvig var sagður hafa ætlað að kristna
dönsku þjóðina. Það mistókst honum, en tókst
að gera kristindóminn danskan, sögðu Danir!"
,,Það er sagt, að maðurinn sé
öðrum þræði það, sem hann borð-
ar. Fannst þér fólkið draga nokk-
urt dám af þeim fiski?”
„Ekki varð ég var við. það. Að-
eins að hann var mikil björg i bú
og þarna var aldrei sultur. Máske
voru sumir orðnir tæpt staddir á
vorin, þegar hann barst, einnig
með fóður, en þessi mikla vor-
veiði kom þá til hjálpar. önnur á-
hrif steinbitsins á fólkið varð ég
ekki var við. En til bar það, að
hann ruglaði kýrnar i' riminu”.
„Hvernig?”
„Þegar mikið aflaðist og fóður
var knappt, var það siður að sjóða
hánn og þá i stórum siáturpouUíii
og kasta að lokum mjöli út á.
Væri kúnum gefið þetta ógæti-
lega, gat komið „veiðibragð” af
mjólkinni og þá þótti hún ekki
mannamatur”.
„Hvenær hleyptir þú svo heim-
draganum?”
„Þá var ég nitján ára. Fór á
iþróttanámskeið til Rvikur og var
þar i átta mánuði. Þar hefi ég
bréf uppá. Siðan kenndi ég sund i
Reykjanesi tvö vor, en var heima
við störf þess á milli. Tuttugu og
eins árs fór ég svo á Alþýðuskól-
ann á Eiðum, þar sem ég var við
nám tvo vetur. Um sumarið milli
þessara vetra kenndi ég sund á
Norðfirði.
„I gamla torfpollinum?”
„Já. Ingi T. Lárusson, sem þar
var þá póst-og simstjóri gaf hon-
um dálitið skemmtilegt nafn,
kallaði hann „Chokoladedamm-
en!” Það var reyndar réttnefni.
En þrátt fyrir þetta náðu ýmsir
umtalsverðum árangri i sund-
iþróttinni.
,,Og hvert lá svo leiðin?”
„Nú lá leiðin út yfir poliinn. Ég
var einn vetur i lýðháskólanum i
Ask ov ”.
„Var gott þar að vera?”
„Já. Lýðháskólann i Askov
þekkja margir Islendingar af
dvöl þar. Kennslan fór fram i
fyrirlestrum og þar að auki i
námshópum, sem menn gátu rit-
að sig inn i, en það var ekki
skylda. Þar fór kennsla fram á
hefðbundinn hátt. Þar var af-
burðagott bókasafn, sem menn
gátu hagnýtt sér að vild. Danir
voru nefnilega einu sinni stór-
veldi og heimsbókmenntirnar
voru þýddar á þeirra tungu”.
,,Nú voru lýðháskólarnir stofn-
aðir að undirlagi Grundtvigs. Var
trúmálum fast haldið að nem-
endum?”
„Nei. En einti sin.ni minntist
einn kennari á, að viðkunnanlegt
væri, að menn sæktu kirkju. Það
gerði hann aldrei aftur. Annars
var í gangi brandari um Grundt-
vig. Danir sögðu, að Grundtvig
hefði ætlað að kristna dönsku
þjóðina, hefði mistekist það, en
hinsvegar áorkað þvi að gera
kristindóminn danskan! Lýðhá-
skólahreyfingin i Danmörku er
hinsvegar sterk. Og við skulum
ekki gleyma hennar þætti i að
handritunum var skilað. Hann er
ósmár. Skólinn i Askov lét kenn-
urum af og til i té ársleyfi með
fullum launum, e.t.v. lika ferða-
styrk. Siðan áttu þeir að halda
fyrirlestra um viðfangsefni sitt.
Þar nutu nemendur mikils góðs
af, þvi þeir fóru viða og sáu
margt. Vel getur verið, að ýmsir
hafi nú verið glámskyggnir á sitt-
hvað sem fyrir augun bar. En
yfirleitt voru þetta glöggir og
greinagóðir menn”.
„Var þekking á tslandi nokkur
að ráði?”
„Hjá sumum, já. En mér dám-
aði nú samt ekki, þegar einn hélt
þvi blákalt fram i bókmennta-
fyririestri, að Snorri Sturluson
hefði verið dansk-norskur! Þessu
andæfði ég hressilega samstundis
og varð nokkurt fjaðrafok. En ég
held, að kennarinn hafi ekki al-
mennilega treyst sér til að standa
á fullyrðingunni og málið féll nið-
ur. Askov er annars i minum
huga gagnmerk stofnun, sem mér
finnst meira til um með vaxandi
aldri og segjum þroska. Um þetta
kom okkur Jónasi frá Hriflu sam-
an i löngum og nokkuð tiðum við-
ræðum, þegar skólann bar á
góma”.
„Og svo fórstu i kennaraskól-
ann hér heima. Hafðir þú áhuga á
kennslu?”
„Ég er nú ekki viss um, hvað
fyrir mér hefur vakað, nema það
hafi verið kreppuráðstöfun, að
hafa eitthvað fleiri strengi á bog-
anum en orðið var. Hinsvegar
fékk ég kost á kennslu hér i Rvik
nýútskrifaður. Ég var svo i Laug-
arnesskóla i 20 ár, þar til ég tók
við stjórn Breiðagerðisskóla, þar
sem ég var i 18 ár”.
„En þú hættir áður en aldurinn
kastaði þér á dyr”.
„Já, litlu fyrr. Ég held að það
hafi verið rétt ráðstöfun. Spurn-
ing, hvort ýmsum hættir ekki tii
að þreyta starfið of lengi. Það er
stundum erfitt að samlaga sig
nýjungum svo vel fari”.
„Hvað hefurðu nú fyrir
stafni?”
„Ekki nokkurn skapaðan hlut.
Þegar ég hætti við skólann upp-
götvaði ég fyrst, hvað ég er latur.
Ég hafði bara ekki tima til þess
fyrr. Það var alltaf nóg að starfa
frá blautri bernsku”.
„Heyrðu, þú hefur gefið út
ljóðabók. Yrkirðu ekki enn i grið
og erg?”
„Nú, rétt einn enn, sem gengur
með þá meinloku. Nei, ljóðabók
hefi ég aldrei gefið út og geri ekki.
Svo mikla kurteisi vil ég sýna
Framhald á bls. 6
Alþýöublaöið
Laugardagur 6. september 1975.