Alþýðublaðið - 17.12.1975, Blaðsíða 7

Lamaðir
tala með
því að
depla
augunum
Jafnvel menn,
sem eru svo lamaö-
ir, aö þeir geta ekk-
ert hreyft nema
augnlokin, geta
„talað" meö hjálp
nýs tækis, sem Ib
Mosemand Tolstrup
verkfræöingur viö
tækniskóla Dan-
merkur, hefur
hannaö.
Hann hefur notfært sér
nútima raftækni til að
hanna „vidialog” sinn,
sem allir þeir, sem eru
mállausir geta notað, en
sem kemur bezt að not-
um, þar sem um algjör-
lega lamað fólk er að
ræða. Annars gæti fólkið
jú notað ritvél. A hana er
hægt að skrifa með munn-
eða ennispriki og það er
ódýrari lausn en vidialog-
inn.
Hins vegar gæti hann
verið eini möguleikinn
fyrir algjörlega lamaö
Ib Mosemand Tolstrup með ,,vidialog”-inn.
Heilbrigðir geta skrifað skilaboðin á skerm-
inn með tastatur (snertitæki) — lamaðir geta
fengið sérstakt snertitæki eftir þvi hver
lömunin er. Það er t.d. unnt að stýra tækinu
með þvi aðdepla augunum, eða með andar-
drætti.
fólk til að hafa samband
við umheiminn.
Heiöraöur.
Ib Mosemand Tolstrup,
sem er þritugur, fékk ný-
lega Nordens Jubilæum-
pris, verðlaun að upphæð
750 þús. isl. krónur fyrir
uppfinningu sina, en hún
er komin til framleiðslu.
Þessi verðlaun eru veitt
þeim Dana, sem gerir á-
hrifamikla uppgötvun á
sviði tæknimála.
Vidialoginn (orðið er
samsett úr visuel (sjáan-
legur) og dialog (sam-
tal)) er m.a. sjónvarps-
skjár, sem skrifað
stendur á allt, sem snerti-
vélin sendir inn. Sé um
mjög lamað fólk að ræða
er allt stafrófið, tölustafir
og setningarmerki skrif-
að fyrirfram inn á skerm-
inn. „Ljós-ör” hreyfist
eftir skerminum og með
einni hreyfingu er unnt að
láta hana nema staðar
við þann bók- eða tölu-
staf, sem á að afmarka.
Með stuttri æfingu er unnt
að afmarka allt að 75—80
merkjum á minútu. Unnt
er að aðlaga tækið eftir
einstaklingum.
Þar sem tækið kostar
um 900 þúsund krónur,
eru litlar likur á þvi að
það komist i almennings-
eign, en á heimavistar-
skólanum i Gellsgard eru
menn t.d. byrjaðir að
reyna það við kennslu.
Verðið skiptir heldur
ekki meginmáli, þegar
um það er að ræða að það
er eini möguleikinn til að
komast i samband við
umheiminn.
Þannig gæti tækið skipt
miklu máli t.d. á sjúkra-
húsum til að aðstoða
snögglega lamaða sjúk-
linga, sem geta að öðru
leyti hugsað eðlilega.
Ur heirni hreyfihamlaðra
Eiga rafknúnir bílar framtíð?
OSLÓ,: Áhuginn á rafmagnsbilum hefur
aukizt mjög i heimlnum undanfarin þrjú
ár, Nú er vitað um ca. 14 áætlanir um
strætisvagnaframleiðslu, 32 um vörubfla-
framleiðslu og rúmlega 70 um einkabíia-
framleiðslu.
1 slðasta eintaki Teknisk Ugeblads (49)
er sagt, aö þessi aukning hafi átt sér stað
vegna aukins skilnings á hagkvæmni i
tryggingum, rekstrarkostnaði og um-
gengni.
Hjá A/S Strömmens Værksted i Noregi
hafa menn unniö að gerð rafknúinna bfla i
tvö ár á nýjum forsendum. Ætlunin er
ekki að keppa við vélknúna bfla, sem
ganga fyrir oliu eða bansini, og hraði og
stærð skipta heldur ekki máli. Ætlunin er
að framleiða neðri vagn, sem unnt væri að
breyta eftir þörfum i öryrkjabfl, fólksbil,
flutningabfl og vörubfl. Þannig er unnt að
vinna á á markaöinum.
— örykjabillinn er gerður á nýjum
grundvelli:
Með hjálp vatnsdælu er unnt að lækka
bflinn niður og aka hjólastól inn að aftan
og festa fyrir aftan stýrið. öryrkinn situr I
hjólastólnum og ekur. Það er rúm fyrir
tvo farþega.
— Fólksbillinn er áþekkur aö sjá, en I
stað vatnsdælufjöðrunar kemur gúmmi-
fjörðun. Þar er rúm fyrir fjóra farþega.
— í fiutninga- og vörubílnum er rúm
fyrir átta farþega auk bflstjóra og hlut-
fallslega sama varning. Undirvagninn er
fjöldaframleiddur og unnt er að setja
venjulega brennsluvél i bílinnr ef óskað
er.
Til að byrja með hefur verið framleidd-
ur öry rkjabill til reynslu og það kom f ljós,
að hann reyndist eins og vonir stóðu til.
Nú hyggja menn á frekari framleiðslu.
Pl.'islus liF
PLASTPOKAVERKSMIOJA
Sfmar 82Ó39- 82455
Vstn«gör6um 6
Box 4064 - Roykjavfk
I’ípulagnir 82208
Tökum að okkur alla
pipulagningavinnu
Oddur Möller
löggildur
pipulagningameistari
74717.
Hafnartjaröar Aputek
Afgreiðslutimi:
Virka daga kl. 9-18.30
'Laugardaga kl. 10-12.30.
Helgidaga kl. 11-12
Eftir lokun:
Upplýsing^simi 51600.
Horfur á (hægum)
Lausleg þýðing inngangs og
niðurlags ársskýrslu Efna-
hags- og framfarastofnunar
(OECD) um ísland.
Inngangur
Hins mikla búhnykks 1973 gætti
i Islenzku efnahagslifi fram á árið
1974, en i kjölfar hans sigldi vax-
andi verðbólga, sem komst upp i
40%. Á árinu 1975 hefir slaknað
verulega á eftirspurn og umsvif-
um, en verðbólguöflin hafa
magnazt. Halli i utanrikisvið-
skiptum er jafnframt mikill, en
hefir þó minnkað. Þessi óhag-
stæða framvinda á sér að miklu
leyti erlendar orsakir, sem is-
lenzk stjórnvöld hafa ekki á valdi
sinu. Hækkun neyzluvöruverð-
lags fram á mitt ár 1974, fjórföld-
un oliuverðs i árslok 1973 og mikil
verðhækkun útfluttra fiskafurða
fram i byrjun árs 1974 lögðust á
eitt um að ýta undir miklu örari
verðbólguvöxt en aðrar aðildar-
þjóðir bjuggu við. Umskiptin i út-
flutningsverði fiskafurða ásamt
örri hækkun inntlutningsverðlags
ullu snöggri og alvarlegri versn-
un viðskiptakjara. Hýrnun
viðskiptakjaranna, frá þvi þau
voru bezt I ársbyrjun 1974 og til
miðs árs 1975, nam 32%, og áhrif
þeirra á viðskiptajöfnuð mögnuð-
ustmjögvið það,að úr útflutningi
dró vegna minnkandi eftirspurn-
ar á erlendum markaði. Erlendir
áhrifaþættir ullu miklu, en inn-
lend framvinda átti einnig rikan
þátt i að auka vanda jafnvægis-
leysins bæði inn á við og út á við.
Hér má einkum benda á ófull-
nægjandi stjórn peningamála og
þann verðbólguhváta, sem staf-
aði af hefðbundnum ráðstöfunum
til að halda uppi tekjum i sjávar-
útvegi.
Uggvænlegast við núverandi á-
stand er hin öra verðbólga, sem
nemur 50% á ári. 1 siðustu skýrslu
Efnahags- og framfarastofnunar-
innar var dregið i efa að skipulag
efnahags- og fjármálastjórnar
fengi viö svo öra verðbólgu ráðið
og þær alvarlegu félagslegu og
efnahagslegu afleiðingar, sem
hún gæti haft. Framvindan á
liðnu ári bendir til, að ráðstafan-
irnar hafi ekki komið að þvi haldi,
sem þær gerðu á fyrri röskunar-
skeiðum.þegar verðbólgan var til
muna minni. Margskonar mikil-
vægar stefnuákvarðanir hafa
verið teknar undangengna 18
mánuði til þess að hamla gegn
verðbólgunni, nú siðast i júni og
júli i ár. Meðal annars má nefna
strangari hömlur en áður á út-
lánaaukningu, frestun á greiðslu
verðlagsbóta á laun i sex mánuði,
hækkun óbeinna skatta og lækkun
opinberra útgjalda. En draga má
i efa að jafnvel þótt vel takist til
um framkvæmd þessara ráðstaf-
ana, að þær dugi til þess að leysa
þann vanda, sem stjórnvöld eiga
við að glima. úrslitum ræður I
þessuefni hver niðurstaðan verð-
ur i kjarasamningunum, sem
gerðir verða i lok ársins.
Fyrsti hluti skýrslunnar fjallar
um framvindu eftirspurnar, at-
hafnasemi, verðbólgu og
greiðslujafnaðar. Gerð er grein
fyrir minnkandi eftirspurn 1975,
orsökum verðbólguskrúfunnar og
hallanum i utanrikisviðskiptum.
A öðrum hluta skýrslunnar er svo
vakin athygli á framkvæmd og á-
hrifum efnahagsstefnunnar. Að
lokum er i þriðja kaflanum vik-
ið stuttlega að horfunum á árinu
1976 og nokkrum stefnuatriðum i
þvl sambandi.
Horfur 1976.
Tiltækar upplýsingar um fram-
vindu efnahagsmála benda til
þess, að árið 1975 verði íslending-
um erfitt. Búizt er við verulegri
minnkun bæði eftirspurnar og
framleiðslu, halli á viðskiptum
við útlönd verður mikill, enda
þótt hann ætti að minna, og verð-
bólgan verður enn erfið viðfangs.
Viðskiptakjör hafa enn versnað
að mun, annað árið i röö. Þegar
meta á horfurnar á árinu 1976
virðist rikjandi hneigð i utan-
rikisviðskiptum skipta mjög
miklu máli. Innflutningur minnk-
aði mikið á fyrrihluta ársins 1975,
fyrst og fremst vegna minnkandi
eftirspurnar innanlands. Inn-
flutningsverð i dollurum hækkaði
um 10% frá meðalverði árið 1974,
og sýnist þvi innflutningsmagn
hafa minnkað um 17% á fyrri
hluta ársins 1975, og er það i sam-
ræmi við spá opinberra aðila. Þar
sem búizt er við, að innlend eftir-
spum haldist slök siðari hluta
ársins og kunni jafnvel enn að
minnka, er sennilegt að spáin um
16 1/2% samdrátt innflutnings-
magns gangi eftir. .
Meginvandinn er fólginn i stöðu
útflutningsins, sem hefir verið
mun veikari en stjórnvöld höfðu
gert sér vonir um. Langvarandi
togaraverkfall um mitt ár dró úr
fiskafla, ogsömu áhrif höfðu afla-
takmarkanir á sildveiðum i Norð-
ursjó og markaðsbrestur fyrir
frysta loðnu i Japan. Þetta voru
meginforsendurnar fyrir lækkun
fyrri framleiðsluspár úr 4% i 2%
fyrir 1975. Birgðir fiskafurða til
útflutnings eru miklar og þvi velt-
ur aukning útflutnings 1975 eink-
um á aukningu eftirspurnar á
heimsmarkaði á siðari hluta árs-
ins, en hún er mjög óviss. Utflutn-
ingur minnkaði að magni á fyrstu
fimm mánuðum ársins um nálægt
6% og útflutningsverðið var um
5% lægra en meðalverðið 1974. I
spám frá i april var gert ráð fyr-
ir 13 1/2% aukningu útflutnings,
en framvindan á fyrra helmingi
ársins veldur þvi, að þessi spá
hefirnú veriðlækkuð i 5 1/2%. Út-
flutningur fiskafurða hefir goldið
minnkandi eftirspurnar á heims-
markaði, en þar á ofan hafa mörg
riki beitt ýmiss konar verndarað-
gerðum fyrir eigin sjávarútveg,
sem hafa valdið auknum erfið-
leikum. Þar á meðal má nefna
verulega aukna styrki til sjávar-
útvegs, hækkaða innflutningstolla
á fiskafurðum, innborgunar-
skyldu við sjávarafurðainnflutn-
ing, útflutningsstyrki og beint
löndunarbann. Með hliðsjón af
þessu og framvindunni að undan-
förnu kann að teljast nokkur
bjartsýni að spá 5 1/2 % magn-
aukningu útflutnings. Af þessum
sökum er óliklegt að viðskipta-
jöfnuðurinn 1975 batni eins mikið
og gert er ráð fyrir i töflu 7.
Horfur um innflutning á árinu
1976 hljóta að fara að verulegu
leyti eftir þvi, hvernig tekst til um
framkvæmd tekjustefnunnar,
sem mörkuð var með hinum hóf-
sömu kjarasamningum i júni sl.
og mörkuð verður i desember.
Gert er ráð fyrir, að ráðstöfunar-
tekjur einstaklinga minnki veru-
lega á siðari helmingi þessa árs,
og ætti það að draga úr innflutn-
ingseftirspurn fram á árið 1976.
Ef gert er ráð fyrir, að kjara-
samningar i desember verði hlið-
stæðir samningunum, sem gerðir
voru i júni i sumar, og haldið
verði áfram að hamla gegn eftir-
spurn, kann innflutningur 1976 að
verða minni en 1975. Sé gert ráð
fyrir að innflutningsverð hækki
litið eitt meira i dollurum 1976
verði svipað og 1975 eða litið eitt
meira. Búizt er við, að eftirspurn
á heimsmarkaði aukizt á næsta
ári og gæti þá orðið um að ræða
umtalsverða aukningu á verð-
mæti útflutningsvara fyrst og
fremst, en verð útflutningsvöru
kynni að hækka likt og verð inn-
fluttra vara, og þá héldust við-
skiptakjörin óbreytt. Verði um
einhverja umtalsverða aukningu
útflutnings að ræða, eins og gert
er ráð fyrir, þá ætti viðskiptahall-
inn að minnka frá þvi, sem nú er.
Miklu ræður einnig um fram-
vindu efnahagsmálanna hvernig
gengur að draga úr hinni öru
verðbólgu, sem rikthefur. Gert er
ráð fyrir, að enn hægi á launa-
hækkunum siðari hluta ársins
1975, en rauntekjur hafa minnkað
verulega og þvi gæti svo farið, að
mikil áherzla verði lögð á að
vinna það, sem tapazthefur, upp i
kjarasamningunum undir lok
ársins. Verði sú raunin, og veru-
legum kjarakröfum fáist fram
gengt, yrði ekkert lát á-þrýstingi
til kostnaðarhækkana innan-
lands. Slik framvinda gæti knúið
stjómvöld að nýju til verulegrar
gengislækkunar, sem yki á vand-
ann. Ákvarðanir um stuðning við
sjávarútveginn og þrýstingur eft-
irspurnar og kostnaðarhækkana
ræður mestu um, hvort unnt verð-
ur að komast hjá gengislækkun
eða ekki. Verði aðstoð við útveg-
inn i lágmarki, haldið fast við þá
stefnu að hafa hemil á eftirspurn
og tekjuaukningu haldið innan
ramma verðhækkana, mætti
draga verulega úr verðhækkun-
um, sem að undanförnu hafa ver-
ið fast að 50%, i reynd mætti «iá
verðbólgunni niður um helming á
næsta ári. En þetta verður ekki
auðvelt verk og tekst ekki nema
með óskoruðum stuðningi at-
vinnurekenda og launþega.
Niðurstaða næstu kjarasamn-
inga ræður greinilega úrslitum
um innlenda eftirspurn á árinu
1976. Veruleg minnkun rauntekna
i ár hefir sennilega i för með sér,
að litil breyting verður á neyzlu
framan af næsta ári. Leiði kjara-
samningarnir til óbreyttra raun-
tekna yrði framhald á minnkun
einkaneyzlu, sem þá hefði varað
um það bil hálft annað ár. Gert er
ráð fyrir, að samneyzla i ár verði
óbreytt að raungildi frá árinu
1974. Frumvarp til fjárlaga fyrir
árið 1976 gefur til kynna, að sam-
neyzluútgjöld verði svipuð og i ár.
Opinber fjárfesting verður hins
vegar mikil áfram, einkum orku-
framkvæmdir. Fjármunamynd-
un einkaaðila yrði sennilega slök
áfram. Aukist einkaneyzla litið
má búast við frekari samdrætti i
fjárfestingu i iðnaði. Fjárf. i i
búðarhúsnæði eykst varla svo um
muni. Gangi þessar hugmyndir
um hina ýmsu þætti innlendrar
eftirspurnar að mestu eftir, ætti
eftirspurn að haldast að mestu ó-
breyttá næsta ári.eða ef til vill að
minnka litið eitt. Sú aukning út-
flutnings, sem getið var um hér á
undan, kæmi fyrst fram i minnk-
un birgða en siðan á framleiðslu-
aukningu, svo fremi að afli leyfi.
A þessum forsendummætti þvi
vænta nokkurrar aukningar
vergrar þjóðarframleiðslu á
næsta ári, ef til vill sem svaraði
hálfri minnkuninni á yfirstand-
andi ári.
Efnahagsaðgerðir
Verðbólgan er án efa erfiðasti
vandinn, sem islenzk stjórnvöld
eiga i höggi við. Siðan i striðslok
hefir verðbólgan verið meiri á Is-
landi en i nokkru öðru aðildarriki
OECD, en allt fram að hinum öra
vexti verðbólgunnar upp i um
50%, sýnast ráðstafanir, sem
beitt hefur verið til að hamla gegn
afleiðingum verðbólgunnar, hafa
gefizt tiltölulega vel. En hin öra
aukning verðbólgunnar að undan-
förnu ýtir undir efasemdir um, að
slikar gagnráðstafanir kæmu að
haldi, eins og áherzla var lögð á i
skýrslu Efnahags- og framfara-
stofnunarinnar i fyrra. Reynslan
á þvi ári, sem siðan er liðið, bend-
ir til að þær hafi ekki nægt, og við-
gangur verðbólgunnar haúvaldið
alvarlegum erfiðleikum í efna-
hagsstjórn, sem kunni að út-
heimta stóraukna áherzlu á það
markmið, að auka stöðugleika
verðlagsins.
Sennilega er erfiðara fyrir Is-
lendinga en flestar aðrar þjóðir
að meta sveiflur i ytri skilyrðum
þjóðarbúsins, einmitt vegna mik-
ilvægis utanrikisviðskipta og ein-
hæfni útflutningsins. Af þeim á-
stæðum er einmitt nauðsynlegt,
að gagnráðstafanir séu i senn
kröftugar og sveigjanlegar. Eins
ogbenthefir verið á i fyrriskýrsl-
um Efnahags- og framfarastofn-
unarinnar um tsland, sýnist brýn
þörf á m jög bættri efnahagsstjórn
ef takast á að draga varanlegá úr
verðbólguhraðanum.
Fyrst og fremst er þörf á að
draga úr þeim miklu áhrifum,
sem hinar stóru tekjusveiflur i
sjávarútvegi hafa á hagvöxt og
verðbólgu, en þar er að finna
meginástæðu óstöðugleikans.
Skyndileg tekjuaukning i þessum
atvinnuvegi elur á kröfum um
tekjuauka i öðrum atvinnuveg-
um, sem ef til vill er enginn fótur
fyrir. A hinn bóginn hafa hefð-
bundnar ráðstafanir til viðhalds
tekna i sjávarútvegi, þegar á
bjátar, ýtt mjög undir verðbólg-
una. Verðjöfnunarsjóður fiskiðn-
aðarins, sem stofnaður var i upp-
hafi þessa áratugs til þess að
jafna tekjusveiflur i sjávarút-
vegi, var spor i rétta átt. En
sjóðnum hefur verið beitt með
þein» hætti, að áhrif hans urðu litil
á uppgangsárunum 1971-74. Arið
1973 voru greiðslur i sjóðinn til
dæmis of litlar til þess að koma i
veg fyrir stóraukningu tekna i
sjávarútvegi og þar af leiðandi
kröfur um samsvarandi tekju-
auka i öðrum atvinnugreínum.
Miklar greiðslur úr sjóðnum á ár-
inu 1975 hafa hins vegar unnið á
móti áhrifum samdráttar eftir-
spurnar og haft áhrif til að halda
uppi atvinnu i útflutningsfram-
leiðsunni. Brýn þörf virðist á
verulegum umbótum á starfsemi
sjóðsins — einkum til að auka
sveiflujöfnunaráhrif hans — eða
samsvarandi ráðstöfunum ann-
ars staðar. Enda þótt verið geti,
að nokkur andstaða kunni að vera
gegn breytingum á starfsemi
sjóðsins til sveiflujöfnunar, ætti
sá félagslegi og efnahagslegi á-
vinningur, sem leiddi af slikum
ráðstöfunum að gefa fullt tilefni
til að þaér séu teknar til vandlegr-
ar athugunar. Hinar miklu
greiðslur úr Verðjöfnunarsjóði
sjávarútvegsins að undanförnu
gefa tilefni til að ætla, að nú sé
tækifæri til endurskoðunar á
mögulegu hlutverki sjóðsins á
uppgangstimum.
Annað brýnt verkefni er að
gera stjórn fjármála og peninga-
mála virkari en hún nú er. 1 pen-
ingamálum má ætla, að beiting
virkari vaxtastefnu en áður, hafi
sennilega átt sinn þátt i að Seðla-
bankanum hefur tekizt að halda
aukningu útlána i nokkrum skefj-
um. Sennilega hefur lánsfjár-
eftirspurn minnkað að undan-
förnu, og ekki erenn séð, að kom-
izt verði hjá örri útlánaaukningu,
þegar innlend eftirspurn eykst að
nýju. A þessu sviði er verulegur
veikleiki i þvi fólginn, að Seðla-
bankinn getur ekki haft bein áhrif
á starfsemi fjármálastofnana ut-
an bankakerfisins, en á þetta var
lögð rik áherzla i skýrslu Efna-
bata
hags- og framfarastofnunarinnar
i fyrra. Á það var bent, að útlán
þessara stofnana áttu rikan þátt i
hinum þunga eftirspurnarþrýst-
ingi 1973 og 1974. Ljóst er, að
endurtekning á óhófsaukningu út-
lána utan bankakerfisins yrði á-
kaflega óæskileg, þegar aftur fer
að batna i ári. Eigi að beita á-
kveðinni stefnu I peningamálum
sem virkutæki gegn verðbólgunni
virðist óhjákvæmilegt að ná betri
stjórn á þeim peningastofnunum,
sem standa utan bankakerfisins.
Fagna ber tilkynningu um, að
leggja eigi samræmda lánsfjár-
áætlun 1976 fyrir Alþingi. Með
samþykki Alþingis gæti lánsfjár-
áætlun orðið mikilvægur liður i
efldri og bættri stjórn peninga-
mála.
Tvennt virðist mestu máli
skipta um stjórn fjármála hins
opinbera. Hið fyrra er stjórn út-
gjalda hins opinbera. Umbæturn-
ar, sem gerðar voru i október
1973, veittu rikisstjórninni aukið
vald á opinberum fjármálum, en
þrátt fyrir þær er við ýmsa erfiö-
leika að etja. Undangengin 2 ár
hafa rikisútgjöld umfram fjár-
lög aukizt verulega, og koma þar
fram áhrif aukinnar verðbólgu.
Eins og tekið er fram hér á undan
gerði rikisstjómin ráðstafanir i
júli i sumar til að draga úr aukn-
ingu rikisútgjalda, og virðast þær
ráðstafanir hafa verið nauðsyn-
legar i aðhaldsskyni, en til lengri
tima litið virðist þörf á allsherjar
endurmati rikjandi aðferða til
þess að ná fullu valdi á útgjöldum
hins opinbera. í öðru lagi yrði
stjórn efnahagsmála öryggari ef
samkomulag næðist um stað-
greiðslukerfi tekjuskatta, eins og
áður hefur verið bent á I þessum
skýrslum.
Auk lausnar verðbólguvandans
þarf einnig að láta ráðstafanir til
lækkunar viðskiptahallans við út-
lönd sitja i fyrirrúmi. Þótt horfur
séu á, að viðskiptahallinn 1976
verði minni en 1975, verður hall-
inn eigi að siður mikill, ef til vill
5—6% af vergri þjóðarfram-
leiðslu. Gjaldeyrisstaðan er jafn-
framt afar veik og byrði vaxta og
afborgana af skuldum er tiltölu-
lega þung og fer vaxandi. Staðan
út á við virðist þvi ekki veita
neitt svigrúm til aukningar inn-
lendrar eftirspurnar. Takist hins
vegar að draga varanlega úr
verðbólgunni og minnka við-
skiptahallann ætti að vera auð-
veldara að tryggja fulla atvinnu.
Þess ber að vænta, að unnt reyn-
ist að halda aftur af aukningu
ráðstöfunartekna með ákveðinni
tekjustefnu og hóflegum kjara-
samningum og hægja þannig á
verðbólguvextinum, fremur en að
enn risi ný verðhækkunaralda.
"Þeir kjarasamningar, sem fyrir
dyrum standa, virðast gefa dýr-
mætt tækifæri til að fylgja eftir
umtalsverðri rénun á hækkun
verðlags og launa að undanförnu.
Oddur A. Sigurjónsson fjallar um nýútkomnar bækur
Að sættast
við þjóðina
Halldór Laxness.
Peter Hallberg. Hið islenzka
bókmenntafélag. Lengi hefur
það verið þekkt stærð, að rit-
skýrendur, sem telja sig vera að
kafa ofan i ritverk annarra,
finna þar sitthvað, sem engin
vissa er að hafi nokkru sinni
bærzt i hugarheimi höfundarins,
sem menn þykjast vera að rýna
i. Rétt er að hafa þetta i huga
þegar Peter Hallberg freistar
aðleiða tslendinga i allan sann-
leika um Halldór Laxness. Frá-
leitt er að amast við þvi þótt til-
raun sé gerð af þessu tagi. En á
það mætti lita, að jafnframt þvi
sem ætla má að útlendingur geti
auðveldlega horft framhjá
margvislegum innanlandsdeil-
um um höfundinn, mætti eins
vera, að honum hefði sézt yfir
ýmislegt, sem honum er siður i
blóð runnið af alislenzkum
viðhorfum.
Af þessu leiðir svo beint, að
viða verður að fara léttilega yfir
röksemdafærslurnar. Taka
mætti sem dæmi, að heldur
myndi það örðugt að samrýma
taóismann, sem Hallberg
telur hinn rauða þráð i hugar-
heimi skáldáins og fögnuð hans
yfir dómsmorðum rússneskra
böðla eða árásinni á Pólland,
sem Laxness lét óspart i ljós á
sinum tima. Mála sannast er, að
ósætti þjóðarinnar við Laxness
var engan veginn einhliða sök
hennar, sem sjaldan er þegar
tveir deila. 1 ljósi þess að skáld-
ið lét sér eitt sinn um munn
fara, hvernig meta ætti skáld-
verk og á þann hátt: ,,Skáld‘met
ég sem menn og menn sem
skáld eftir þvi hvað þeir sjá",
verður það ekki í’urðuefni þó
menn brygðust misjafnt við
persónusköpun, sem einkum dró
fram aumingjahátt oghjárænu.
Enda þótt slikar persónur séu
vissulega til, eru þær þó ekki
svo á hverju strái, sem vænta
mætti af lestri bóka Laxness. að
þær þurfi að skyggja á annað
fólk. Sjálfsagt er að skáldin hafi
fullt frelsi til túlkunarsöguefna
að geðslagi sinu. En hitt er og
jafnsjálfsagt, að lesendur hafi
sama frelsi til samúðar eða
andúðar á slikri túlkun. Ýmsar
gapalegar fullyrðingar Laxness
fyrr á árum um hvað væri og
hvað vera ætti, mega vera af þvi
sprottnar, að vilja kveða sér
hljóðs með einhverjum hætti.
Hafi sú verið ætlunin, má
kalla að hún hafi heppnazt. Hitt
er hæpið að lita á allskonar
gönuhlaup sem einhverjar vörð-
ur á vegum skáldferils, hlaðnar
af ráðnum huga. A löngum og
marglitum skáldferli hefur Lax-
ness borizt fyrir ýmsum vind-
um. Um það er ekki að sakast,
heldur ekki um sinnaskipti, ef til
réttari vegar horfa. Er það
nokkurt mark, að maðurinn,
sem i öndverðu dró mest dár að
islenzkri menningarhefð i sögu-
ritun, hefur nú setzt við fótskör
þeirra meistara, sem honum
þóttu áður ein „litil stumpara-
menni”. Með þvi hefur skáldið
kveðið sina „Höfuðlausn” og
sættir tekizt. Augu þess hafa
opnazt um, að fleira er söguefni
en hinir máttarminni, til að hafa
að spotti. Það er enn staðfesting
þess, að íslenzk þjóðmenning er
ekki slikt hrófatildur, að ótindir
vindmylluriddarar orki að
leggja hana svo hæglega i gras.
Bilaborgin.
A. Hailey. Hersteinn Pálsson
þýddi. Bókaforlag Odds Bjöms-
sonar.
Spennandi afþreyingarsaga
um allskyns baktjaldamakk og
stundum æði ófyrirleitið. Þá er
auðvitað ástalifið ekki látið
liggja óbætt hjá garði.
Hvitklæddar konur.
F.G. Slaughter. Hersteinn
Pálsson þýddi. Bókaforlag Odds
Bjömssonar.
Slaughter er þekktur lækna-
bókahöfundur og á marga aðdá-
endur. Þessi bók er mjög á
sömu lund, þar sem læknar og
hjúkrunarkonur leika aðalhlut-
verkin. Að þessu sinni fjallar
Slaughter um efnið, sem nú er
ofarlega á baugi: A að láta
ólæknandi sjúklinga deyja,
fremur en að halda i þeim
vonlausri tóru?
Sýslað i baslinu.
Jón frá Pálmbolti.
Minningar Guðmundar Jóns-
sonar frá Selbekk i Tungusveit.
Útv arpshlustendur muna
eflaust eftir minningum
Guðmundar, sem lesnar voru i
útvarpi á s.l. sumri. Þær vöktu
athygli fyrir hispurslausa frá-
sögn.
Reiðljóð.
Sveinbjörn Beinteinsson.
Þetta er hálffertug drápa um
reiðmennsku i tilbrigðum. Má
vera hugarsmið höfundar að
efni. Bókin er myndskreytt.
Spilabók barnanna
Sigurjón Þorbergsson.
Bókin verður eflaust fagn-
aðarbót fyrir börn og unglinga á
komandi jólahátið og mætti vel
endast lengur. Spil eru góð
dægrastytting, þegar sérstakar
annir kalla ekki að.
Griskir heimspckingar :
Gunnar Dal. Vikurútgáfan.
Gunnar Dal er fjölfróður f heim-
speki bæði indverskri og
evrópskri. Hér hefur hann
dregið saman fróðlegt og
aðgengilegt efni um hina fornu
frisku heimspekinga og kenn-
ingar þeirra. Á þeim hefur
heimspeki vestrænna þjóða
löngum verið reist. Og þvi fer
fjarri að hér sé um að ræða
þurrar upptalningar né leiði-
gjarnar. Ennþá eru skoðanir
þessara fornu spekinga forvitni-
legar og heillandi, þótt árþús-
undir skilji þá og nútimann að.
Himinn i augum. Sr. Þor-
steinn Briem. Hallgrimsdeild
Prestafélags Islands.
Langt er nú siöan út hefur
komið bók með þessu sniði, þvi
hér er um að ræða postillu. Hús-
lestrar munu nú litt um hönd
hafðir hér á landi, en eflaust
hefði þótt góður fengur að bók-
inni á þeim tima, sem þeir voru
almennt iðkaðir. Sr. Þorsteinn
Briem var mikill merkisklerkur
og ekki verður efazt um, að hug-
ur fylgdi máli i ræðum hans.
Hvort menn sjá svo hina
himnesku heimvon i sama ljósi
og hann, verður að vera eftir
smekk hvers og eins.
Við hljóðfall starfsins.
Guðmundur Þorsteinsson frá
Lundi. Bókaforlag Odds Björns-
sonar.
Þetta er yfirlætislaus bók og
eins og nafnið ber með sér er
hún til orðin i dagsins önn — það
er ekkert tildurheiti. Höfundur
er aldraður maður, þegar hann
kveður sér nú fyrst hljóðs á
skáldsþingi. Að likum lætur, að
ljóðin eru ort i fornum hefð-
bundnum stil og mun það eitt
vera i skapgerð hans, að láta
ekki berast undan hverjum
goluþyt, þó nýr sé talinn og
tizkufyrirbæri. Samt eru augu
hans opin um fyrirbrigði og
mannlif liðandi stundar, sem
hann sér kost og löst á, þvi verð-
ur honum stundum heitt i
hamsi, ef honum þykir ganga
úrskeiðis.
Snaft'
(//rtuf ]
£h.er. Ácorr>/** /
'fnc/m ur ,—j
/jéTanu
Uurreu/
fhgrtc, ^
DRAWN BV DENNIS COLLINS WRITTEN BY MAURICE DODD
HI34
Birgir Thorberg
málarameistari simi 1146:
onnumst alla
málningarvinnu
— úti og inni —
gerum upp gömul húsgögn
Teppahremsun
llreinsum gólfteppi og húsgögn i
hcimahúsum og f; rirlækjum,
Eruin meö nýjar vélar. Góö þjón-
usta. Vanir menn.
SIGFÚS BIRGIR
82296 40491
m KOSTABOÐ
á kjarapöllum
Innrettinaar WMHr,húsbyggingar KJÖT & FISKUR
BREIÐÁS Breiðholti
Vesturgötu 3 simi 25144 Sillli 7 1200 — 7420!

Kasettuiönaöur og áspilun,
fyrsr útgefendur hliómsveitir,
kóra og fl. Leitiö tt'boöa.
Mifa-tónbönd Akureyrí
Pósth. 631. Slmi (96)22136
Dúnn
í GIAEÍIBflE
/ími 84QOO
Heimiliseldavélar,
6 litir - 5 gerðir
Vfir 40 ára reynsla
Rafha við Óðinstorg
Símar 25322 og 10322