Alþýðublaðið - 14.01.1976, Qupperneq 9

V arnarliðsmenn, sem
brjóta íslenzk lög
fara fyrir herrétt!
Upp hefur komizt um stórfellt
fikniefnasmygl hingað til lands.
Svo virðist sem 3 Bandarikja-
menn séu höfuðpaurar smyglsins
og er þar um að ræða varnarliðs-
menn á Keflavikurflugvelli. Er
málið mjög umfangsmikið og
flókið og langt þvi frá að öll kurl
séu komin til grafar ennþá. Þó er
þegar ljóst að Islendingar tengj-
ast þessu fikniefnamisferli, bæði
með sölu efnisins og neyzlu þess.
En eftir hvaða lögum verða
hinir þrir Bandarikjamenn
dæmdir? — eftir islenzkum lög-
um, þvi þau brjóta þeir, eða eftir
bandariskum, vegna þjóðernis
þeirra og stöðu hjá varnarliðinu á
Keflavikurflugvelli — það er
spurning sem mönnum leikur for-
vitni á að vita. Blaðið hafði sam-
band við Pál Ásgeir Tryggvason
ráðuneytisstjóra varnarmála-
deildar utanrikisráðuneytisins og
spurðist fyrir um þessi mál. „Við
íslendingar höfum forréttindi til
lögsögu gegn erlendum aðilum,
sem brjóta islenzk lög hér á landi.
Hins vegar hafa bandarisk yfir-
völd á Keflavikurflugvelli ætið
óskað eftir þvf, i samræmi við
varnarsamning íslands og
Bandarikjanna, að hafa lögsögu
yfir varnarliðsmönnum þegar
þeir gerast brotlegir hér á landi.
Sú ósk Bandarikjamanna hefur
yfirleitt verið tekin til greina, og
hefur þvi langoftast verið sam-
þykkt af ráðuneytinu, sakadóm-
ara og fikniefnadómstólnum að
gefa bandarískum yfirvöldum
eftirlögsögu i þeim fikniefnamis-
ferlismálum sem upp hafa komið
hjá varnarliðsmönnum hér á
landi. Þess má að lokum geta að
refsingar fyrir brot af þessu tagi
eru mun strangari samkvæmt
bandariskum lögum, svo við
þurfum ekki að vera hræddir um
að þeir seku sleppi undan sinni
refsingu.”
Þa hafði Alþýðublaðið samband
við Arnar Guðmundsson fulltrúa
hjá Fikniefnadómstólnum og
spurðist fyrir um algengustu
refsingar fyrir fikniefnamisferli.
„Það fer að sjálfsögðu eftir þvi
um hvers konar meðhöndlun á
fikniefnum er að ræða og einnig
hvers konar fikniefni þar eru. Það
eru t.d. mun strangari refsingar
við meðhöndlun á LSD en hassi.
Strangasti dómur sem upp hefur
verið kveðinn hjá Flkniefnadóm-
stólnum til þessa, er fjögurra
mánaða varðhald og 30 þúsund
króna sekt. Þá hafa sektarupp-
hæðir farið hátt i 200 þúsund krón-
ur. Vægasta refsing, sem notuð
er, er áminning og er hún notuð
við vægasta fikniefnamisferli,
t.d. ef einstaklingur er einu sinni
staðinn að þvi, eða á hann sannað,
að hafa neytt fikniefna.”
Þá spurðum við Arnar hvort al-
gengt væri að Bandarikjamenn
væru staðnir að fikniefnamisferli
hér á landi og hvort þræði fyrr-
greinds fikniefnasmygls á Kefla-
vikurflugvelli mætti rekja til
Reykjavikur.
„Það er alltaf nokkuð um það
að varnarliðsmenn séu staðnir að
fikniefn amisferli, en ennþá hefur
málið sem siðast kom upp á
Keflavikurflugvelli, ekki komið
til okkar kasta, hvað sem siðar
verður. Það er ýmist, hvort varn-
arliðsmenn séu dæmdir af is-
lenzkum dómstólum eða banda-
riskum herrétti og fer það eftir
atvikum hverju sinni. Ef t.d. er
um að ræða fikniefnaviðskipti
eins varnarliðsmanns við annan,
þá er Bandarikjamönnum oftast
gefin eftir lögsagan. Ef hins,veg-
ar Islendingar blandast i málið,
þá horfir málið öðruvisi við. Ég
man t.d. dæmi þess að islenzkur
dómstóll sýknaði tvo varnarliðs-
menn af grun um fikniefnamis-
Varnarliðsmenn gera meira en aðeins fylgjast með rússneskum kaf-
bátum, freigátum og þotum umhverfis landið. Þeir stunda lika fikni-
efnasmygl af miklum krafti.
ferli ekki alls fyrir löngu, þó al-
gengast sé að bandariskur her-
réttur meðhöndli sina menn. En
það er sem sagt engri algildri
reglu fylgt við afgreiðslu þessara
mála, heldur er tekin afstaða til
einstakra tilfella,” sagði Arnar
Guðmundsson að lokum.
Almannavarna-
yfirvöld voru
aðvöruð í tíma
„Það var orðið ljóst i septem-
ber i fyrra, að virkni jarðhrær-
inga i Mývatnssveit og á Kröflu-
svæðinu var orðin óeðlilega
mikil, og þvi bætt við tveimur
jarðskjálftamælum, öðrum við
vinnubúðirnar i Kröflu, en hin-
um I Gæsadal sem er norður af
Reykjahlið”, sagði Páli Einars-
son jarðeðlisfræðingur, er Al-
þýðublaðið spurði hann hvenær
þeir hefðu fyrst fengið vitneskju
um þessar jarðhræringar, og
hverjuin þeir hafi þá gert við-
vart umþær.
„Það voru settir jarðsk jálfta-
mælar á Húsavík. Skútustöðum
og á Grimsstöðum i fyrrasum-
ar, en þá var töluvert mikið um
skjálfta i Mývatnssveit, og var
það til þess að mælir var settur
upp i Reykjahlið i byrjun júli, og
svo þessir tveir i Gæsadal og við
Kröflu. í september þegar hin ó-
eðlilega virkni var orðin Ijós, þá
bentum við almannavarnanefnd
rikisins, og Mývatnssveitar á
hana, þannig að aðvaranir frá
okkar hálfu komu vel timan-
lega, og einnig létum við eftir-
litsmenn jarðskjálftamæla um
land allt vita.
Við gcfum út svokaliað
„skjálftabréf” mánaðarlega, og
kemur út eitt slikt nú eftir hclgi.
Þessi bréf eru skráð af raunvis-
indastofnun HI í samvinnu við
veðurstofuna, og eru þau dreifð
til allra eftirlitsmanna jarð-
skjálftamælanna. Einnig gefum
við út skjálftabréf ef einhver ó-
eðlileg þróun hefur átt sér stað i
virkni jarðhræringa”, sagði
Páll Einarsson að lokum.
Formaður almannavarnar-
nefndar Mývatnssveitar er Jón
Illugason oddviti, og bóndi á
Haga. Við höfðum samband við
Jón og spurðum hann um við-
búnað nefndarinnar, er hún
frétti um jarðhræringarnar.
„Er við fengum þessar fréttfr
fyrst, þá var haldinn sameigin-
legur fundur með almanna-
varnarnefnd rikisins og nefnd
sveitarinnar, sem var kosin i
siðustu sveitarstjórnarkosning-
um, og einnig voru ýmis félags-
samtök boðuð á fundinn, eins og
Slysavarnarfélagið, slökkvilið-
ið, kvenfélagið og fleiri félög.
Þar var fjallað um neyðar-
skipulag, sem fjaliar um ein-
staka verkþætti I björgunarað-
gerðum. Siðan hefur verið unnið
að þessu skipulagi jafnt og þétt,
en björgunarsveit hefur séð um
gæzlu á svæðinu allt frá byrjun
gossins. Einng var búið að vinna
að brottflutningsáætlun, en sem
betur fer þurfti hún ekki að
koma til framkvæmda.” Er við
spurðum Jón um viðbrögð fólks
i sveitinni við gosinu, og hvaða
hugsanleg áhrif það kann að
hafa, sagði hann að fólk hefði
tekið þessu alveg án þess að
æðrast. en þessir sifelldu
skjálftar væru mjög hvimleiðir
til lengdar, og kynnu kannski að
hafa áhrif á börn, þó að það væri
alveg óvist. Sagði hann að jarð-
skjálftar hefðu verið á hverjum
degi, að visu misjafnlega stórir,
en þó hefðu engir jarðskjálftar
verið laugardag og sunnudag,
en i gær hefðu fundizt tveir all-
sterkir. Að lokum tjáði Jón okk-
ur það, að skemmdir af völdum
gossins væru engar, að undan-
teknu húsinu i Reykjahlið, en
þar komu sprungur i veggi.
Sjóðakerfið tekur
brátt stakkaskiptum
Nefnd sú sem sett var á
laggirnar til að fjalla um sjóða-
kerfið svonefnda hefur verið á
stanzlausum fundum að undan-
förnu. Fyrir helgi greindi
Alþýðublaðið nokkuð frá þessum
málum og greindi þá frá viðtali
sem blaðamaður átti við Ólaf
Hannibalsson, skrifstofustjora
hjá Alþýðusambandi íslands. I
framhaldi af þvi hafði
Alþýðublaðið samband við Jón
Sigurðsson, hagsýslustjóra og
bað hann gera nokkra grein fyrir
hinum raunverulegu viðfangsefn-
um nefndarinnar.
Jón sagði að rekja mætti tilurð
þessarar nefndar til samning-
anna milli sjómanna og útvegs-
manna i april i fyrra um rekstur
bátaflotans. Þá var það sem
fulltrúar Sjómannasambandsins
og Landssambands islenzkra út-
vegsmanna óskuðu eftir að rikis-
stjórnin hlutaðist til um gagngera
endurskoðun á gildandi lögum og
reglum um sjóði sjávarútvegsins
og að samhengi þessara sjóða við
skiptaverðið á fiskinum og þar
með við hlutaskipti sjómannanna
yrði tekið til skoðunar. Jón sagði
að það væri enginn vafi á þvi, að
ástæðuna til þessarar óskar
mætti rekja til mikillar hækkunar
á útflutningsgjöldum. Þetta á þó
sérstaklega við tvö siðastliðin ár,
en á þvi timabili voru tekin stanz-
laust meiri og hærri útflutnings-
gjöld til þess að greiða niður út-
gerðarkostnað, fyrst og fremst
oliuna, en einnig aðra liði, svo
sem vátryggingu fiskiskipa. Jón
benti á að frá þvi i mai sl. er lög-
bundið var fyrir oliusjóð sérstakt
útflutningsgjald hafi útflutnings-
gjaldtakan i heild numið um 16%
af útflutningsverðmætinu fob, en
það væri um 10-11% hærra en
þetta gjald var lengstaf á árunum
milli 1960-1970.
Á ársbyrjun 1974 var ákveðið að
verð á brennsluoliu til fiskiskipa
skyldi haldast óbreytt frá þvi sem
var I nóvember ’73. Jón var
spurður hver áhrif þeirrar
ákvörðunar hefðu verið að hans
mati. „Það leiðir af sjálfu sér, að
hér er um mikinn kostnað að
ræða og með þvi að taka þetta af
óskiptu aflamagni að öllu leyti er
hér vissulega um mikinn jöfnuð
að ræða, eða tilfærslu milli aðila,
bæði skipa og áhafna. Þetta gefur
augsjáanlega ekki heldur rétta
mynd af rekstrarskilyrðum hvers
veiðiskips, þar sem oliufreku
skipin fá borgaðan niður hvern
litra af oliu.”
Þá var hagsýslustjóri spurður
um, það hvaða breytingar kæmu
helzt til greina. Jón sagði: „Það
liggur i hlutarins eðli að
sjóðmyndunin fer að mestu til að
borga kostnað, sem að öðrum
kosti kæmi af bátshlutunum i
fiskverðinu. Það þarf engum
blöðum um það að fletta, að svona
mikil röskun á útgerðar-
kostnaðinum, sérstaklega með
tilliti til þess, hve dýrt eldsneytið
er, gengur hreint ekki svo vel upp
við gildandi skiptareglur. Þannig,
að til þess að koma þessu niður á
skip fyrir skip þyrfti áreiðanlega
að koma til einhver breyting á
skiptunum, bátnum i hag. Þunga-
miðjan i breytingunni yrði þá sá,
að þeir sem nota mikla oliu,
miðað við aflaverðmæti þeir
hljóta að skaðast af svona breyt-
ingu. Reyndar kemur margt
fleira þarna inn i auk oliunnar, en
hún er að sjálfsögðu mjög þung á
metunum. Tilfærslan verður
þarna á milli útgerðargreina og
milli þeirra sem fiska vel, miðað
við tilkostnað, og þeirra sem
miður afla,”
Það kemur fram i viðtalinu við
hagsýslustjóra, að þeir aðilar
sem noluðu litla oliu greiddu mest
inn i sjóðina. Ef þeir yrðu skornir
niður og fiskverðið hækkað sem
þvi næmi, en einhver önnur
tilhögun valin til að færa þetta á
milli aðilanna, þá kæmi þettá
þeim bezt sem sparneytnastir
væru á eldsneyti. Jón benti á að
áhrif hugsanlegra breytinga yrðu
án efa margvisleg og væri erfitt
að gera grein fyrir þvi i stuttu
viðtali.
Þegar Jón var spurður um
kostnaðinn við rekstur sjóða-
kerfisins sagðist hann telja, að
það hefði verið nokkuð orðum
aukið i umræðum. Hann sagði að
mest af þessum kostnaði væri hjá
Fiskveiðasjóði, sem væri i
rauninni f járfestingarbanki
sjávarútvegsins. Jón vildi ekki
viðurkenna að þessir umtöluðu
sjóðir væru allir galtómir núna,
en sagði að sumir þeirra væru
vissulega i nokkuð erfiðri stöðu.
Jón sagði að lokum að það væri á-
setningur nefndarinnar, að skila
af sér svo fljótt sem kostur væri á.
Nefnain hefur það hlutverk með
höndum, að leggja fram tillögur
til þeirra sambanda, sem að
henni standa, þ.e. sambanda
sjómanna og útvegsmanna og
einnig til sjávarútvegs-
ráðuneytisins og þar-með til rikis-
stjórnarinnar. Endanlegar
ákvarðanir verða ekki teknar af
nefndinni heldur öðrum aðilum.
Hér er m.a. um að ræða tillögur
til lagasetningar eða laga-
breytinga. I öðru lagi er hér um
að ræða tillögur er snerta
samninga milli sjómanna og út-
vegsmanna. Þá kemur einnig inn
i myndina Verðlagsráð sjávarút-
vegsins, sem ákveður fiskverðið.
1 nefndinni eiga sæti eftirtaldir
tiu menn: óskar Vigfússon og
Hilmar Jónsson frá Sjómanna-
sambandinu, Ingólfur Valsson og
Ingólfur Stefánsson frá Far-
manna- og fiskimannasam-
bandinu. Pétur Sigurðsson og
Sigfinnur Karlsson fyrir hönd
þeirra félaga sem eru utan Sjó-
mannasambandsins, Kristján
Ragnarsson, Ágúst Flygenring
frá Llú og Ingimar Einarsson hjá
Félagi isl. botnvöruskipaeigenda
og siðan Jón Sigurðsson.
Miðvikudagur 14. janúar 1976.
Alþýðublaðið
o