Alþýðublaðið - 10.06.1976, Blaðsíða 6

6
alþýöu
Fimm+udagur 10. júní 1976 blaöiö
Jónas Jónasson skrifar úr leikhúsinu:
Sagan af
dátanum - LR
og Kammersveit
Reykjavikur - Iðnó
Charles-Ferdinand Ramuzog
Igor Stravinsky hittust árið 1915
þegar Stravinsky dvaldi sem
oftar vegna heilsuleysis konu
sinnar i háfjallaloftslagi sviss-
nesku alpanna, skammt frá
Montreux.
Skáldið Ramuz var fæddur i
Sviss og á þeim árum voru
margir listamenn þar vegna
striðsins. Þeir leituðu oft hver
annan uppi og áttu andrik sam-
töl. Það tókst samvinna með
þeim Stravinsky og Ramuz er
þeir skrifuðu saman „L’Historie
du Soldat” árið 1918. Verkiö er
niðurstaöa þeirra á tjáningar-
formi, eins og þeir töldu ástand-
ið vera i styrjaldarlok, leikhús-
verk miklu mest. Þeir vildu
gera verkið þannig úr garði að
tjáningarform hvors þeirra um
sig nyti sin þannig að það snerti
hvaða áheyranda sem er, ein-
falt, i frásögn i texta en Stra-
vinsky fékk fullt frelsi við tón-
smiðina. Niðurstaðan: ákaflega
erfitt verk fyrir flytjendur alla.
Nú hefur tekizt hér á tslandi,
slikt samstarf tónlistarmanna
og leikara, að með miklum
ágætum er. Kammersveit
Reykjavikur átti þann draum að
flytja verkið og Leikfélag
Reykjavikur hafði lengi velt
þeim draumi fyrir sér, að tengja
tónlist listastarfsemi leikhúss-
ins og sá þarna kærkomiö tæki-
færi og ekki leið á löngu áður en
báðum aðilum varð ljóst á
æfingum verksins, sem lista-
menn allir unnu án greiðslu, að
hér var i uppsiglingu slik sýning
að hún yrði að fá fullan byr og
ekki minna en á við aðrar leik-
sýningar áætlaðar á leikárinu,
verkið yrði unnið i anda
höfunda, sem vildu flétta saman
margar listgreinar og flytja i
leikhúsinu. Arangur samstarfs-
ins kom i ljós i gærkvöldi, og
varð öllum til stórrar gleði. Sag-
an af dátanum kom mér algjör-
lega á óvart og vissi ég þó að
aö margt getur skemmti-
legt gerzt i Iðnó. 1
skemmstu máli varð ég oft agn-
dofa yfir leiktækni leikara, snilli
hljóðfæraleikara undir stjórn
Páls Pamplicher Pálssonar og
Harald G. Haraldsson fletti
merku blaði i annars stuttri
leiksögu sinni, sem dátinn, sem
á i eilifu striði við djöfulinn, sem
leikstjórinn af lúmskri hug-
kvæmni felur konu aö leika, Sig-
riöi Hagalin, sem sýndi alveg
frábært ágæti i öllum sinum
gervum til hillinga þeim ves-
lings soldát sem kom heim úr
striðinu til að uppgötva að hann
var búinn að týna vinskap sins
bezta vinar, móðir hans horfir á
hann eins og týndan son og vill
ekki finna og þegar dátinn
stekkur á glugga sinnar elsku
sem hlýtur að hafa beðið hans,
er hún bara háttuð hjá manni
sinum og börnum tveim! Marg-
ur maðurinn, og þarf ekki soldát
til, mundi nú segja jafnvel upp-
hátt: djöfullinn sjálfur! Og ekki
stendur á þeim vinskap. Siðan
hefst eins konar alþjóðleg
Sæmundarsaga nema i þessari
hefur djöfsi yfirhöndina og sigr-
ar i lokin. Inn i þessa sögu af
dáta flettist af snilld, sögumað-
ur, leikinn af Jóni Sigurbjörns-
syni á látlausan en hóflega
kíminn máta, tekur meira að
segja þátt i leiknum sem kóngur
og gerir vel, og þróttmikil rödd
hans berst skýr út yfir salinn i
gegnum margofna og vandmeð-
farna tónlist snillingsins, sem i
flutningi þarna af miklum ágæt-
um var aldrei úr sambandi við
leiksviðið. Svo koma trúðir og
leika margvisleg hlutverk af
leiftrandi gleði, og svo mikilli
leikni i látæði öllu, að mér
fannst stundum ég væri ekki i
gömlu Iðnó, heldur einhverju
landi bak við tunglið, þar sem
látbragðsleikur væri gömul list-
ræn hefð. Þau voru sem samof-
in, Valgerður Dan og Daniel
WiIliamsson.Svo kemur auðvit-
að prinsessa sem byrjar að
elska dátann og dansar af þokka
og góðri tækni, Nanna ólafs-
dóttir, en þótt hún sé prinsessa
tapar hún að lokum. Þýðingu
leiktexta gerði Þorsteinn Valde-
marssonaf prýði, höfundur list-
dans er Helga Magnúsdóttir og
hefur hún gert gott verk, og svo
er það hann Kjartan Ragnars-
son.maðurinn með leikþræðina
ihöndum sér : Sá kann til verka
heldur betur. Kammerhijóm-
sveitin lék af miklum ágætum
og hefur lagt merkan skerf til
þessarar sýningar og sannar að
þeir áttu erindi stjórnarmenn-
irnir tveir, sem lögðu leið sina á
fund Leikfélags Reykjavikur.
Útlit sýningar er skrifað á Jón
Þórisson og ljósahönnuður (eru
þeir nú farnir að hanna ljósið
lika!) er Gissur Pálsson.og var
einkar gott samspil bakljósa við
staðreyndir verksins.
Hér hefur býsna merkilegur
hlutur gerzt. Ég sé ekki betur,
en flutningur þessa verks hér,
eigi erindi, ekki bara á lista-
hátíð i Reykjavik i júni 1976,
heldur hvaöa listahátlö sem er,
hvar sem er. Og hana nú!
8. júni 1976, með þökkum
JónasJónasson
Islenzkubœttir Albyðublaðsins
eftir Guðna Kolbeinsson
Mun nú haldið áfram, þar sem
frá var horfið i siðasta þætti að
svara bréfi Sigurjóns Valdi-
marssonar.
Hann segir:
„Eftirfarandi setning er tekin
úr grein i dagblaði: „Reykja-
vikurbörnin þurfa lika að upp-
lifa réttardag eins og börnin i
sveitinni”. Annaöhvort skil ég
ekki orðið upplifa eða það er
hrein vitleysa, þvi hvernig er
hægt að lifa upp atburði, sem
einstaklingurinn hefur ekki lifað
áður, og jafnvel þó hann hefði
lifað svipaðan atburö áður, t.d.
réttardag, hvernig er þá hægt
að lifa hann upp aftur nemama
þá I huganum?”
Ég hygg nú að Sigurjón skilji
fullvel viöhvaðer átt, svo mjög
sem þessi sögn hefur verið not-
uð undanfarið bæði i ræðu og
riti. En eins og hann sýnir
glöggt framá með uppgerðu
skilningsleysi sinu samrýmist
þetta danskættaða sagnorð á
engan h'átt islenskri tungu.
Sama máli gegnir um nafnorðiö
upplifunsem all mikið er notað.
Talað er um að það sé hreinasta
upplifun að sjá einhverja mál-
verkasýningu eöa hluta á til-
tekna danshljómsveit. Þarna
fer oftast vel á að nota orðið
reynsla ásamt viðeigandi
lýsingarorði: Tala má um að
þaö sé ógleymanleg reynsla að
sjá málverkasýninguna og
ánægjuleg reynsla aö hlýða á
hljómsveitina.
Og bréf Sigurjóns heldur
áfram:
„1 Sjónvarpi 26. sept. s.l. var
talað um aö „starfa að land-
búnaðarstörfum”. Mér finnst að
þarna heföi útvarpið átt að
vanda betur málfarið. Þetta
lýsir sambærilegri fátækt i
orðavali við það, er áður hefur
verið talað um i þessum þætti,
þ.e. að hlaupa i hlaupi, og
sprengja sprengju. Hér má
bæta viö orðalaginu aö „slasast
íslysi” en það er langalgengast
að svo sé tekið til orða, bæði i
blöðum og útvarpi þegar
meiðsli veröa á fólki i umferð-
inni. Mér likar ekki þetta orða-
lag, og er ekki i vafa um að
blaða- og fréttamenn gætu flutt
þessar hörmulegu fréttir á
betra máli, ef þeir aðeins hugs-
uöu um það.”
Ég tek undir það að heldur
finnst mér þetta hvimleið klif-
un.Til viöbótar þessum dæmum
má nefna að oft er talað um að
keppa i keppni, vinna verka-
mannavinnu eöa skrifstofu-
vinnu o.þ.h. og að raða i röð.
Ugglaust væri hægöarleikur að
finna fleiri slik dæmi. Klifun af
þessu tagi er oftast auðvelt að
forðast: Segja má að menn
stundi skrifstofuvinnu, taki þátt
i keppni, keppi i hlaupi o.s.frv.
Þá segir bréfritari:
„I seinni tið hefur það færst i
vöxt þegar talaö er um fólk sem
er á feröalagi aö sagt er að fólk-
ið „komi fram hjá” þeim stað
sem nefndur er. Aður var ævin-
lega, þar sem ég þekki til, sagt
að fólk „færi fram hjá staðn-
um.”
Hér hef ég engu við að bæta,
að sjálfsögðu fara menn fram
hjá ákveðnum stað.
Bréfinu lýkur með þessum
orðum:
„Þetta bréf er vist oröið
lengra en góðu hófi gegnir,
margt er þó ótalið af þvi er ég
hefði viljað taka til meðferðar,
má þar til nefna oröin „bigerö”
og „blivur” sem mikið eru not-
uð i fjölmiðlum, einnig orðin
„fyrir rest”.
Ég þakka Sigurjóni Valdimars-
syni greinagott bréf og vona að
hann skrifi þættinum sem oft-
ast.
„starfa að land-
búnaðarstörfum”
/■
frA
TÓN-
SMIÐJ-
UNNI
Til hv
Gunnar Walkare sést
þarna ásamt einum
félaga sinna leika sænska
sveitatónlist.
Gunnar Walkare og
félagar flytja afríkanska
tónlist á Kjarvalsstöðum.
Tónlist þessi , jafn fjar-
læg og hún er okkur, féll í
góðan jaröveg á-
heyrenda. — Ijósm. ab:
ieg
Thor Vilhjálmsson form-
aður BIL,