Alþýðublaðið - 27.01.1977, Side 3

(
I
§ssa-
Fimmtudagur 27. janúar 1977'
FRÉTTIR 3
OECD skýrslan, sem ekki var þýdd á fslenzku:
Fyrri grein:
íslendingar hafa
lengi verið aðilar að
OECD (The Organ-
isation for Economic
Co-operation and Deve
lopment), en það eru
samtök 25 rikja um að
efla hagvöxt og tryggja
atvinnu, bæta lifskjör
og halda við fjárhags-
legu jafnvægi i þátt-
tökurikjunum.
í samtökum þessum
eru öll Evrópulönd ut-
an járntjalds, þarmeð
Júgósiavia, svo og
Bandarikia Kanada,
Japan, Nýja Sjáland og
Ástralia.
nokkru leyti — veriö tilgangur
hinnar islenzku stefnu (BIs. 15).
Aenn einum staö i skýrslunni
segir OECD, að tekjutap tslend-
inga i kreppunni 1973-75 hafi
veriö svo mikiö, aö draga varö
verulega Ur eftirspurn. Þetta
var gert á sviöi verölags og
kaupgjalds, stutt af gengislækk-
unum. Siöan segir:
Samsetning þeirrar stefnu,
sem valin var, stuðlaöi aö aukn-
um hraöa veröbólgunnar upp i
rúmlega 50% árin 1974 og 1975
(Bls. 7).
Hverjar eru
ábendingar OECD?
Þess var áður getiö, aö OECD
hafi i mörg ár haldið fram, aö
kveikja veröbólgu á Islandi sé
snögg aflaaukning eöa snögg
hækkun á útflutningsverði fisk-
afurða.
Af þessu leiöir, aöOECD telur
Veröjöfnunarsjóö fiskiönaöar-
UPPHAF VERÐBOLGUNNAR
MÁ REKJA TIL ÚTGERÐAR!
OECD fylgist vandlega með
þróun efnahagsmála allra þátt-
tökurikjanna og gefur árlega út
skýrslu um hvertog eitt. Fjallar
nefnd sérfræöinga (OECD
Economic and Development
Review Comittee) um hverja
skýrslu, áöur en hún er gefin út.
Nefnd þessi fjallaöi slöast um
Island á fundi 4. nóvember
siðastliðinn, og kom hin prent-
aða skýrsla út i sama mánuöi
(OECD Economic Surveys:
ICELAND.November 1976). Er
þetta stórfróðlegt rit, eins og
fyrri skýrslur OECD um Island
hafaveriö. Hefur þvi veriö alltof
litill gaumur gefinn hér á landi,
og sætir þaö furðu, aö skýrsl-
urnar skuli ekki vera þýddar og
gefnar út á islenzku, jafn út-
gáfuglaöar og opinberar stofn-
anir eru hér á landi.
Hagfræöingar OECD veröa aö
sjálfsögöu aö byggja á þeim töl-
um og upplýsingum, er þeir fá
frá Islenzkum embættismönn-
um, en glöggt á gests augað aö
vera, og er þvi ástæöa til aö gefa
skýrslum þeirra gaum. Fylgjast
raunar ekki aörir erlendir sér-
fræöingar betur með efnahags-
málum okkar.
Hér veröa á eftir dregin fram
nokkur atriði, sem vöktu
athygli leikmanns viö lestur á
siöustu skýrslunni, sem dreift
varhérá landiseint I desember.
Hverjar eru orsakir
verðbólgunnar?
1 umræðum tslendinga um
veröbólguna reyna þeir sjaldan
eöa aldrei aö gera grein fyrir,
hvar veröbólguöldurnar eiga
upptök sin i hagkerfi þjóöarinn-
ar. Þetta er þó án efa eins mikil-
vægtogaö vita hvar jarðskjálft-
ar eiga upptök sin.
Hagfræðingar OECD eru ekki i
neinum vafa um þetta atriöi. I
hverri ársskýrslunni á fætur
annarri hafa þeir bert grein
fyrirsömu skoðun um þaö, hvar
veröbólguöldurnar veröa til. A
bls. 29-30 i skýrslunni fyrir 1976
segir:
Veröhækkanir hafa venjulega
átt upptök sln i mjög háum út-
flutningstekjum, sem stafa al
auknum afla eöa hækkun á út-
flutningsveröi, en þetta hefur
þegar leitt til ágóöa á útgerðinni
og hækkunar á tekjum sjó-
manna. Siöan hefur veröbógu-
* Ríkisstjórnir auka verðbólgu
til að draga úr eftirspurn
* Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins
bezta vopnið gegn verðbólgunni
* Ríkisstjórnir beita röngum aðferðum
til að stjórna eftirspurninni
☆
Aðhald í fjármólum ríkisíns
ófullnægjandi 1974 og 1975
aldan borist allfljótt um efna-
hagskerfið og hafa vaidiö þv!
bæöi sjálfvirkar hækkunar-
reglur og aukin eftirspurn.
Þetta er meginskoöun OECD
á kveikju veröbólgunnar á
tslandi. A öörum staö i skýrsl-
unni kemur fram frekari skýr-
ing á þvi, hvers vegna sltk
kveikja getur á skömmum tima
orðið veröbólgubál. Þar segir:
Bygging efnahagskerfisins ei
einföld, og þaö er auövelt fyrii
þá, sem telja sig afskipta, af
láta tii sin heyra, Mætti raunar
halda fram, aö ein ástæða
fyrir hinni miklu veröbólgu sé,
aö reynt er aö fullnægja kröfum
allra, og stjórn á eftirspurn hef-
ur almennt veriö veik. (BIs. 36).
Hvernig hafa íslend-
ingar brugðizt við
verðbólgu?
Þessu næst er rétt að kanna,
hvaö OECD segir um viöbrögö
tslendinga viö veröbólgunni og
afleiöingum hennar. Hin ný-
kveikta veröbólgualda leiöir
brátt til tveggja vandamála,
sem rikisvaldiö veröur að finna
lausn á. Annaö er aukin eftir-
spurn gjaldeyris, sem veldur
halla á viöskiptum viö útlönd og
skuldasöfnun erlendis. Hitt er,
aö hækkandi verö og kaupgjald
spennir framleiöslukostnaö á
fiski upp fyrir markaösverö og
tap veröur i útgerö og fisk-
vinnslu. Svipaður vandi skap-
ast, ef gjaldeyristekjur minnka
skyndilega, vegna aflabrests
eöa hækkandi fiskverös á mörk-
uöum.
Umviöbrögöislenzkra stjórn-
valda segir OECD:
...hin erfiða aölögun eftir-
spurnar innanlands aö minnk-
andi þjóöartekjum byggöist á
gengislækkunum, hækkun
óbeinna skatta, ásamt hófiegum
kjarasamningum, sem náöst
hafa með þegjandi samþykki
verkalýösfélaganna. Eins og
áöur reyndist þessi samsetta
stefna auka verðbólguna. Þar
aö auki var aðhald f fjármálum
rikisins ófullnægjandi 1975 eins
og 1974 (Bls. 22).
Skýrslan fjallar um hina
miklu veröbólgu eftir 1972, sem
komst yfir 50%, og segir, aö
veröhækkanir hafi stafað af hin-
um miklu hækkunum hráefna
(t.d. oliu) og af stefnuákvörðun-
um innanlands (Bls. 39). Þar
segir ennfremur:
Ennfremur var mikiö af
veröhækkunum árangur af
stefnuákvöröunum til þess aö
minnka kaupmátt launa (Bls.
39).
Og enn er þetta:
Eins og lögö var áherzla á i
siðustu Arsskýrslu, hafa óbeinir
skattar og gengislækkanir
krónunnar haft veruleg áhrif á
hraöa verðhækkana. En þetta
hefur — aö minnsta kosti aö
ins mikilvægasta hagstjórnar-
tæki Islendinga til aö fyrir-
byggja veröbólguöidur I fram-
tiðinni.
Þetta tæki hafa tslendingar þó
enn ekki notað nema aö litlu
leyti. Um þaö segir skýrslan:
Ilugsanlegur styrkur verö-
jöfnunarsjóðsins er augljos, en i
raun hefur sjóöurinn aöeins tek-
ið á sig smábrot af sveiflum i
verðmæti aflans (Bls. 31-32).
Svo segir i lokaniðurstöðum
skýrslunnar:
Ef litiö er fram fyrir kjara-
samningana 1977), viröist vera
nauösynlegt að styrkja verö-
jöfnunarsjóð fiskiðnaðarins.
Það er iifsnauösynlegt, aö sjöö-
urinn taki tilsin hækkanir á út-
flutningsvörum að verulegu
leyti, og sjóðurinn kann einnig
aö þurfa aö bæta sveiflur i afla-
brögöum. Litill vafi viröist á
þvi, aö verðjöfnunarsjóöurinn
geti veriö bezta hagstjórnar-
tækiö sem völ er tilþess aö jafna
stööugar sveiflur á tekjum
þjóöarinnar (BIs. 40).
I baráttu við veröbólgu, eöa
minnkandi þjóöartekjur vegna
aflabrests eöa verðhruns, er
vandamál islenzkra stjómvalda
að aölaga eftirspurn innanlands
minnkandi tekjum. Þaö kemur
viöa fram I skýrslunni, aö
OECD telur aöferöir islenzkra
stjórnvalda til aö stjórna eftir-
spurninni vera mjög ófull-
nægjandi og veröbólguaukandi.
Um þetta segir m.a.:
Eins og oft hefur vcriö haldiö
fram i fyrri skýrslum OECD um
tsiand, er þörf á aö gera aöferö-
irnar viö aö hafa stjórn á eftir-
spurn áhrifameiri, en hingaö til
hafa þær greinilega veriö verö-
bólguaukandi (Bls. 40).
OECD telur, aö bæta verði
fjármálastjórnina meö nýjum
og betri aðferðum og betra
skattkerfi. Lánsfjáráætlun er
talin spor i rétta átt, en talin
þörf öflugri ráöstafana á þvi
sviði. Þá telur OECD þörf á um-
bótum á lffeyrissjóðakerfinu,
sem von sé á, og þörf raunhæfra
vaxta eöa almennari veröbólgu-
tryggingar i peningaviöskipt-
um. Loks segir aö þaö kunni að
reynast nauösynlegt aö hafa
stjóm á fjölda og afkastagetu
fiskiskipa til aö tryggja sem
mestan afla aö nokkrum árum
liðnum (Bls. 40).
Framhald á bls. 10