Alþýðublaðið - 11.03.1977, Blaðsíða 4

Föstudagur 11. marz 1977Ma&M
Þórður Hilmarsson:
Núverandi stjórn og framkvæmdastjórn Sambandsins
Grein þessa skrifaði
Þórður Hilmarsson i
HLYN timarit Lands-
sambands samvinnu-
starfsmanna og Nem-
endasambands Sam-
vinnuskólans, en höf-
undur veitti Alþýðu-
blaðinu góðfúslega
leyfi til að birta grein-
ina i heild sinni i
blaðinu.
Þórður Hilmarsson
útskrifaðist úr Sam-
vinnuskólanum 1971 og
dvaldi siðan við nám i
Kaupmannahöfn næstu
fimm ár og lauk s.l. vor
Cand. merc. prófi með
viðamikilli ritgerð sem
nefnist: „Demokrati og
kooperation. — En ana-
lyse af de demo-
kratiske forhold samt
deres betydning for
kooperationen i Is-
land.”
Einmitt um þessar
mundir hafa orðið tals-
verðar umræður um
uppbyggingu Sam-
vinnuhreyfingarinnar
og lýðræðið i henni.
Grein Þórðar fjallar
um formlega og inni-
haldslega lýðræðis-
byggingu Samvinnu-
hreyfingarinnar og er
athyglisvert innlegg i
umræðuna.
Inngangur
Þessi stutta grein um hinn
lýöræðislega þátt i Samvinnu-
hreyfingunni á Islandi byggir á
niöurstö&um lokaritger&ar
undirritaös viö Verzlunarhá-
skólann i Kaupmannahöfn voriö
1976.
1 þessari ritgerö var m.a.
fjallaö um ástand i hinum lýð-
ræöislega þætti hreyfingarinn-
ar, þróunina i þessum málum,
orsakir hennar og siöast en ekki
sist var reyntaö gera grein fyrir
þeim aflei&ingum, sem þessi
þróun hef&i I för meö sér á
stefnu, viöhorf og forsendur
Samvinnuhreyfingarinnar i
heild.
Mikilvægi lýðræðisins
fyrir Samvinnu-
hreyfinguna
Þaö er út af fyrir sig ákaflega
fallegtog göfugt aö berjast fyrir
auknu lýöræ&i hingaö og þangaö
i þjóöfélaginu — eingöngu lýö-
ræöisins vegna. Margir lita ein-
mitt á lýöræöiö sem háleita hug-
sjón — þ.e.a.s. sem markmiö,
sem stefna ber aö. Mörgu af
þessu fólki gleymist þó a& lita á
eitt mikilvægt atriöi, en þaö eru
hinar þjóöfélagslegu aöstæ&ur.
Viö lifum á timum aukinnar
iönvæöingar, hraöa og hagvaxt-
ar og sifellt flóknara samfélags
Þetta gerir lýöræöishugsjón
inni sifellt erfiöara fyrir, vegna
þess aö lý&ræ&i framkvæmt i
sinni hreinustu mynd, sem jafn-
rétti allra viökomandi aöila til
ákvöröunartöku ogumræöna, er
aö margra dómi ákaflega erfiö,
seinvirkogþyrnum stráö aöferö
til ákvaröanatöku i þjóöfélagi,
þvi sem lýst var hér aö ofan.
Markmiö þessarar greinar er
einmitt aö afsanna þau rök, aö
lýöræöi geti ekki samræmst
þeim þörfum, sem nútima þjóö-
félag gerir til skjótrar
ákvör&unartöku og hagkvæmni
i öllum fyrirtækjarekstri. Hún
erheldur ekki skrifuö eingöngu
vegna þess, aö undirritaður liti
á lýöræöi I sinni hreinustu
mynd, sem eitthvert allsherjar
meöal gegn hinum ýmsu van-
köntum þjóðfélagsins eöa Sam-
vinnuhreyfingarinnar, — heldur
er hún skrifuö til aö sýna fram
á, aö vöntun á lýöræ&i I Sam-
vinnuhreyfingunni á íslandi
hefur ákaflega alvarlegar af-
leiöingar fyrir stefnu viöhorf og
forsendur hreyfingarinnar i
heild. Margar af þeim ásökun-
um, sembornar hsda veriö fram
af ýmsum þeim, sem mikiö hafa
látiö sig Samvinnuhreyfinguna
skipta I ræöu og riti eiga a& min-
um dómi viö mjög mikil rök aö
styöjast.
Samvinnuhreyfingin er oröin
„stofnun” hún er „félagslega
stöðnuö,” hún er ekkert nemá
beinhart „business” fyrirtæki,
hún samanstendur af afskipta-
lausum félagsmönnum og örfá-
um allsráöandi aöilum á toppn
um. Allar þessar ásakanir hafa
heyrst en sameiginlegt meö
þeim öllum er aö þær eiga rót
sina aö rekja til stööugt minnk-
andi lýöræöis, og þaö veröur
meöal annars markmiö þessar-
ar greinar, aö sýna fram á
þetta.
Fyrst skulum viö lita á
hvernig hin formlega iýöræðis-
bygging litur út. Þetta er sýnt á
myndinni fyrir ne&an. örvarnar
sýna hverjir kjósa eða ráöa i
hinu ýmsu embætti, störf og
stjórnir Sambandsins og kaup-
félaganna.
Eins og viö sjáum er hér um
dæmigert fulltrúalýðræði a&
ræða, þ.e.a.s. aö enginn meö-
limur hefur bein áhrif á gang
mála. Hann hefur aöeins óbein
áhrif i'gegnum sinn fulltrúa.
Vert er aö hafa I huga, að
vanalega er greint á milli
tvenns konar lýöræöis, — hins
beina og hins óbeina en fulltrúa-
lýöræöiö fellur undir hiö si&ar-
nefnda. Myndin sýnir okkur aö-
eins „beinagrindina” af lýö-
ræöinu, en aftur á móti ekkert
um ákvör&unarvald, skiptmgu
ábyrg&ar, þátttöku og áhrif
hinna einstöku þrepa i þessari
uppbyggingu, en allir þessir
hlutir eru einmitt mælikvaröinn
á þaö, hversu mikiö raunveru-
legt lýöræöi finnst I þessari
hreyfingu.
I þessari grein gefst ekki rúm
til ýtarlegra útlistana um þessi
mál, og mun ég þvi aðein sfjalla
um þær niöurstöður, sem fyrir
liggja og byggja á samtölum
viö félagsmenn, forráöamenn
og starfsmenn hreyfingarinnar
ásamt ýmsum skrifuöum
heimildum um Jpessi mál.
Athugun hjá Kaup-
félagi Borgfirðinga
Viö athugun hjá Kaupfélagi
Borgfiröinga kom t.d. I ljós aö
mæting félagsmanna á deildar-
fundum var 5-10% þ.e.a.s. aö
1/10 félagsmanna mætir i hæsta
lagi á hina árlegu deildarfundi
þar sem kosnir eru fulltrúar á
aöalfund, og sameiginleg hags-
munamál viökomandi deilda
rædd. Deildirnar I kaupfélaginu
hafa svo til ekkert ákvör&unar-
vald.
Ahugaleysi félagsmanna fyrir
málefnum kaupfélagsins var
mjög áberandi — menn litu á
kaupfélagsstjórnina sem hafna
yfir alla gagnrýni, „þaö er allt
undir forustunni komiö” var
setning, sem oft heyröist.
Aöalfundirnir sem standa yfir
I tvo daga eru eingöngu vett-
vangur einhli&a upplýsinga-
miölunar þ.e.a.s. a& kaup-
félagsstjóri og kaupfélagsstjórn
upplýsa fulltrúana um þær
framkvæmdir, sem eru á döf-
inni og þaö ástand sem rikir I
fjármálum kaupfélagsins.
Þegar fulltrúarnir mæta á
aöalfundi, hafa þeir ekki haft
neina möguleika á aö kynna sér
þær upplýsingar, sem gefnar
eru, tilþess aö geta betur metið
gildi þeirra eöa gert sér grein
fyrir, hvort þörf sé á viöbótar-
upplýsingum. Þeir eru þess
vegna „firrtir” aö mjög miklu
Vilhjólmur Þór f ræöustól á a&alfundi 818 1*54, lengat til vinatri er
Siguröur Kristinsson þá formaöur SIS og fyrrum forstjórl. Ljósm.
G.Þ.