Alþýðublaðið - 11.03.1977, Blaðsíða 7

Föstudaqur 11. marz 1977 VETTVANGUR 7
Fundur framkvæmdanefndar Alþjóðasamvinnusambandsins:
Erlendur Einarsson afhendir forseta Alþjóöasamvinnusambandsins, Roger Keriniec, ávbun að fjárhcð
10 þúsund sterlingspund til þróunarsjóðs sambandsins, sem er gjöf StS Itilefni 75 ára afmælis þess.
í gærmorgun hófst i Hótel
Sögu i Reykjavik fundur i fram-
kvæmdanefnd Alþjóðasam-
vinnusambandsins og undir-
nefndum hennar. Fundurinn er
haldinn hér á landi i tilefni 75
ára afmælis Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga.
Á fundinum i morgun afhenti
Erlendur Einarsson, forstjóri
SIS, forseta Alþjóðasamvinnu-
sambandsins, Roger Keriniec,
ávisun að fjárhæð 10 þúsund
sterlingspund, eða 3 milljónir
280 þúsund sterlingspund,
Þetta var gjöf SIS til þróunar-
sjóðs Alþjóðasamvinnusam-
bandsins og gefin, I tilefni 75
ára afmælis SIS.
Alþjóðasamvinnusam-
bandið:
Alþjóðasamvinnusambandið
var stofnað árið 1895, og er eitt
af elztu alþjóðasamtökum, sem
starfa i heiminum. Það er sam-
band samvinnusambanda i öll-
um heimshlutum, og i dag eru i
þvi 169 sambönd I 66 löndum.
Innan vébanda þessara sam-
vinnusambanda eru um 673
þúsund samvinnufélög, sem i
eru 326 milljónir félagsmanna.
Stærstur hluti þessara félaga
eru neytendasamvinnufélög (38
af hundraði), en siðan koma
samvinnusparisjóöir og lána-
félög (33 af hundraði) og sam-
vinnufélög bænda (19 af
hundraði). önnur félög eru
byggingasamvinnufélög, fram-
leiðslufélög verkamanna og
iðnaðarmanna og samvinnu-
félög um fiskveiðar.
Markmið.
Markmið Alþjóðasamvinnu-
sambandsins eru eftirfarandi:
— Koma fram sem sameigin-
legur fulltrúi allra þeirra fé-
lagasamtaka, sem starfa eftir
alþjóðlegum reglum um sam-
vinnufélög.
— Útbreiða hugsjónir og
starfsaðferöir samvinnuhreyf-
ingarinnar um allan heim.
— Efla samvinnustarf I öllum
löndum heims.
— Standa vörð um hagsmuni
samvinnuhreyfingarinnar á öll-
um sviðum.
— Treysta sambandið á milli
aðildarsambanda sinna.
— Efla v.insamleg viðskipta-
leg samskipti hvers konar sam-
vinnusamtaka, jafnt innan
landa sem á alþjóða vettvangi.
— Vinna að þvi að varanlegur
friður og öryggi komist á I
heiminum.
/ — Stuðla að efnahagslegum
og félagslegum framförum fyrir
verkamenn allra landa.
Það á við um alla starfsemi
Alþjóðasamvinnusambandsins,
aö hún er fyrst og fremst á fé-
lagslegum grundvelli, en það
fæst ekki sem sllkt við neins
konar verzlun eða viðskipti.
Aðalskrifstofa samtakanna er I
Lundúnum, en svæðaskrifstofur
eru i Nýju-Delhi I Indlandi og I
Moshi I Tansaniu. Starfsmenn á
þessum skrifstofum eru samtals
75 Tekjur sinar hefur Alþjóða-
samvinnusambandið fyrst og
fremst af framlögum aðildar-
samtaka sinna.
A fundinum i gærmorgun
flutti Erlendur Einarsson, for-
stjóri SIS, ræðu, og sagði:
Mér er það sérstök ánægja,
fyrir hönd Sambands isl. sam-
vinnufélaga, að bjóöa ykkur
fulltrúana I framkvæmdanefnd-
inni ásamt ásamt fram-
kvæmdastjóra I.C.A., Dr. Sax-
ena, aöalritara I.C.A. Mr.
Davies, og aðra viðstadda vel-
komna til setningar þessa fund-
ar framkvæmdanefndar, sem
nú heldur hér á íslandi fund i
fyrsta skipti.
Fulltrúar I.C.A. eru góðir
gestir hér á landi. Islenzkir
samvinnumenn minnast meö
ánægju fundar miðstjórnar Al-
þjóðasamvinnusambandsins
hér i Reykjavlk árið 1952, á 50
ára afmæli Sambandsins.
Ég vil þakka framkvæmda-
nefndinni fyrir þann heiður,
sem hún sýnir islenzku sam-
vinnuhreyfingunni með þvi að
halda hér á Islandi fund á 75 ára
afmæli Sambandsins. Það er
jafnframtvon min, að þessi dvöl
ykkar i landi okkar megi verða
ykkur til ánægju og þið getið
tekiö með ykkur heim góöar
endurminningar.
ísland er eitt af smæstu lönd-
um veraldar mælt I fólksfjölda,
en ibúatalan er aðeins um
220.000, eöa 1% af ibúatölu
Norðurlandanna. Landið er eld-
fjallaland, eldgos hafa verið hér
að meðaltali á 5 ára fresti á liön-
um öldum, og hafa þau oft vald-
ið óskunda, beint og óbeint.
Heitt vatn er að finna i flestum
héruðum landsins og er það nú
orðið almennt notað til upphit-
unar húsa. Er þessi orkulind á-
kaflega þýðingarmikil fyrir Is-
lenzku þjóöina. Þá er að fiirna
mikla orku i fallvötnum lands-
ins, en tiltölulega lltill hluti
þessarar orku hefur enn verið
nýttur. En á Islandi lifum við
af fiskveiðum, fyrst og fremst.
Af heildarútflutningi s.l. árs
voru sjávarafuröir 72,6%.
Samvinnuhreyfingin á íslandi
á senn aö baki 100 ára starf.
Fyrsta kaupfélagið var stofnað
1882 fyrir 95 árum siðan. Tutt-
ugu árum siðar var Samband
Isl. samvinnufélaga stofnað.
Kaupfélögin innan þess eru I
dag 49 talsins með 40 þúsund fé-
lagsmenn. Það sem einkum sér-
kennir Islenzk kaupfélög er það,
að starfsemi þeirra er fjölþætt.
Neytendur og framleiöendur
starfa I sama kaupfélagi, og
heildarsamtökin, Sambandið,
hefur þess vegna með höndum
margþætta starfsemi. Þá er á
íslandi eins og I mörgum öðrum
löndum, vissum þáttum sam-
vinnustarfsins komið fyrir i sér-
stökum félögum. Má þar nefna
starfsemi banka, vátrygginga,
oliuverzlun, fiskvinnslu, og i
sumum tilfellum iðnrekstur. 1
nokkrum tilfellum hefur sam-
vinnuhreyfingin haft samstarf
viö aðra aðila um atvinnurekst-
ur, t.d. einstaklinga, bæjarfélög
og I sumum tilfellum verkalýðs-
félög.
Lita má á islenzku samvinnu-
hreyfinguna sem þýðingarmik-
inn þátt i efnahagslifi islenzku
þjóðarinnar i dag. Má segja, að
hún sé alhliða þátttakandi I at-
vinnulifinu.
1 tilefni 75 ára afmælis Sam-
bandsins hinn 20. febr. s.l. hefur
saga samvinnuhreyfingarinnar
verið rifjuö upp I fjölmiðlum.
Hér gefst ekki timi til þess að
fara að rekja samvinnusöguna,
enda hafa fulltrúar fengið um
þetta lesefni. Ég vildi þó leggja
hér áherzlu á eitt atriöi, og það
er sú staðreynd, að samvinnufé-
lögin á Islandi stuðluðu beint og
óbeint að þvi, að Islendingar
urðu sjálfum sér ráöandi með
verzlun i landinu. Fyrir 1882, er
' fyrsta islenzka kaupfélagið var
stofnað, hafði verzlunin að lang-
mestu verið I höndum útlend-
inga i margar aldir, enda var
tsland þá hluti af danska kon-
ungsrikinu. Þegar kaupfélögin
komu til sögunnar átti sér stað
mikil breyting, kaupfélögin á-
samt islenzkum kaupmönnum
fluttu smám saman verzlunina
inn I landiö. Þaö má þvi segja,
að samvinnuhreyfingin hafi
orðið sterkt afl I sjálfstæöisbar-
áttu þjóðarinnar. Sú barátta var
ekki háð með vopnaburði. Arið
1918 varð Island fullvalda riki i
tengslum viö Danmörk, og 1944
var stofnsett lýðveldi á Islandi
en samningurinn frá 1918 gerði
ráð fyrir þeim möguleika, ef
það væri ósk þjóðarinnar.
Islenzka samvinnuhreyfingin
hefur frá upphafi tekið þátt I ut-
anrikisverzlun. Framleiðslu-
vörur bænda og fiskimanna
voru fluttar út og margvlslegar
nauösynjavörur voru fluttar
inn, enda byggir tsland mjög af-
komu sina á utanrikisverzlun.
Til þess að þjóna sem bezt utan-
rikisverzluninni setti Samband-
ið upp skrifstofur erlendis, fyrst
IKaupmannahöfnl915,þái New
York, Edinborg, Hamborg og
London. Nú rekur Sambandið
tvær skrifstofur erlendis: I
London og Hamborg, auk þess
dótturfyrirtæki i Harrisburg i
Bandarikjunum, þar sem rekin
er fiskréttaverksmiðja. Mark-
aðshlutdeild Sambandsins i
unnum fiskréttum I U.S.A. er
milli 8 og 9%.
Þá er Sambandið aðili að Nor-
ræna samvinnusambandinu og
gerir innkaup erlendis fyrir
milligöngu þess.
Sambandið geröist aðili að
I.C.A. áriö 1927. Siðan 1946 hefur
Sambandið verið virkur aöili að
I.C.A. á þann hátt, að það hefur
átt fulltrúa I miðstjórn og full-
trúar Sambandsins hafa sótt
þing I.C.A. og miðstjórnarfundi,
eftir þvi sem aðstæður hafa
leyft. Ef ég ætti að láta I ljós
skoðun á þvi, hvaða gagn is-
lenzka samvinnuhreyfingin
hefði haft af þvi að vera þátttak-
andi i I.C.A., fram yfir það aö
standa aö alþjóðlegri stofnun,
þá myndi ég telja, að hin per-
sónulegu kynni við menn alls
staðar að úr heiminum væru
þýðingarmest. Gegnum þau lá
greiöur aðgangur að gagnlegum
upplýsingum og einnig aðgang-
ur að viðskiptum.
Ég hefi átt þvl láni að fagna
að hafa mætt á öllum þingum
I.C.A. frá 1948 er ég mætti i
Prag, en siöan voru þing haldin i
Kaupmannahöfn 1951, I Paris
1954, Stokkhólmi 1957, Lausanne
1960, Bournemouth I Bretlandi
1963, Vin 1966, Hamborg 1969,
Varsjá 1972 og Paris á s.l. ári.
Þá hafa leiðir legiö á miöstjórn-
arfundi i hinum ýmsu löndum
og 1975 lá leiöin á samvinnu-
fiskiráðstefnu i Tokyo. Ég met
mikils þá vináttu sem til hefur
verið stofnað við samvinnu-
menn frá hinum ýmsu löndum.
Það hefur verið á stefnuskrá
I.C.A. að auka viðskipti milli
samvinnufélaga i öðrum lönd-
um. Við i Sambandinu höfum
reynt að fylgja þessari stefnu.
Þannig höfum við um árabil
haft mikil viðskipti við
Centrosoys, Sovézka samvinnu-
sambandið. Er þar um gagn-
kvæm viöskipti að ræða. Á
þessu ári nema þessi viðskipti
. millj. dollara. Þá höfum við
i mörg ár flutt inn vörur frá
brezka samvinnusambandinu
C.W.S. og er brezka Co-op vöru-
merkið velþekkt I Islenzkum
kaupfélagsbúöum. Viðskipti
okkar við norrænu samvinnu-
samböndin hafa og verið all-
mikil, sérstaklega hvað varðar
kaup okkar frá K.F. i Svlþjóð.
Það má segja, að okkur gangi
ver aö selja afurðir okkar til
samvinnusambanda I öðrum
löndum ef Centrosoyus er und-
anskilið.
Annars mætti vekja athygli á
þvl, að samvinnuhreyfingin 1
hinum ýmsu löndum hefur ekki
lagt mikla áherzlu á iönaðar-
framleiðslu og hefur þvi haft
takmarkað vöruval aö bjóða.
Fjölþjóðfyrirtækin hafa hér al-
gjöra forystu og er það vissu-
lega mál sem vert er aö ihuga.
Mig lagnar að lokum að minn-
ast með nokkrum orðum á sam-
vinnustarfið i þróunarlöndun-
um. A seinni árum hefur aðstoö
við þróunarlöndin orðið stærri
þáttur i starfi I.C.A. Nú er farið
að slga á seinni hluta þróunar-
áratugsins 1971-1980, en á þess-
um áratug skyldi samvinnu-
starf i þróunarlöndunum stór-
aukið.
Þóttmarg htafi áunniztá s.l. 6
árum I þvi að byggja upp sam-
vinnustarf i þróunarlöndunum
og á þann hátt verið reynt að
hjálpa fólkinu i þessum löndum
að hjálpa sér sjálft, þá munu
menn sammála um, að efna-
hagsleg uppbygging i þróunar-
löndunum gengur of seint. Bilið
milli efnahags þróaðra landa og
þróunarlandanna fer breikk-
andi. Efnahagsleg misskipting
virðist fara vaxandi. Þetta er
mikið áhyggjuefni allra hugs-
andi manna.
Þegar þróunaráratugur
I.C.A. hófst, kom upp sú spurn-
ing, á hvern hátt Islenzka sam-
vinnuhreyfingin gæti stutt efl-
ingu samvinnustarfs I þróunar-
löndunum. Vegna hin mikla fá-
mennis á Islandi var erfiöara
um vik að bjóða fram starfs-
menn I þróunarlöndin frá Is-
lenzku samvinnuhreyfingunni.
Menn verða og að gera sér grein
fyrir þvl, að vegna fámennis
annars vegar en margþættra
umsvifa hins vegar, verður
meira vinnuálag á ýmsa starfs-
menn i islenzku samvinnufélög-
unum en gerist meðal fjöl-
mennra þjóða, er geta þróað
verkaskiptingu og sérkunnáttu
til hins ýtrasta.
Rétt er að minnast á ,a ð is-
lenzka rikið hefur lagt nokkuö'
að mörkum 1 aðstoð viö þróun-
arlöndin og hefur Island haft
samvinnu við hin Noröurlöndin i
þessum efnum. Aðstoö Noröur-
landanna hefur mjög beinzt að
eflingu samvinnustarfs I þróun-
arlöndunum. Nokkrir lslending-
ar hafa ráðist til Norðurlanda-
aðstoðarinnar, þar á meöal
menn úr islenzku samvinnu-
hreyfingunni.
Það varð að ráði, að islenzka
samvinnuhreyfingin hefði
framlag sitt til aöstoðar við
þróunarlöndin á þróunarára-
tugnum i formi framlags i Þró-
unarsjóð I.C.A. og var ákveöiö,
að leggja I sjóðinn ákveðna upp-
Framhaict á bls. 12