Alþýðublaðið - 07.06.1977, Qupperneq 6

Þriðjudagur 7. júnf 1977
BORGARSTJORAKOSNING I USA
Fyrir nokkru siöan var undir-
ritaður i Bandarikjunum i
heimsókn hjá ættingum. Þar
sem þetta var i fyrsta skipti sem
ég kom til Bandarikjanna, þá
var vitanlega ýmislegt sem kom
mér einkennilega fyrir sjónir.
Ég mun hér segja litillega frá
reynslu minni, en þó aðallega
frá tveim hlutum, borgarstjóra-
kosningum og amerisku sjón-
varpi.
Vinalegt og opið fólk.
Ég var i litilli borg i
miðvesturrikjunum, nánar til-
tekið höfuðborg Wisconsin-fylk-
is, Madison. Þetta er ef til vill
ekki dæmigerð amerisk borg,
þar sem þetta er mikill háskóla-
bær. Borgin er svo til byggð upp
i kringum háskólann, en
nemendur við hann eru um
40.000 en heildaribúafjöldi
borgarinnar er vel innan við
200.000.
Borgarbúar voru mjög
vingjarnlegir og opnir,
gerókunnugir menn skiptust
gjarnan á skoðunum um ótrú-
iegustu hluti úti á miðju stræti.
Eitt sinn var undirritaður stöðv-
aður á miðri götu og spurður
álits á grein sem var i blaði sem
hann hélt á.
Svona laeað held ég að gæti
ekki gerzt heima á lslandi.
Þetta er ef til vill svar Banda-
rikjamanna við einmanaleikan-
um, sem háir mjög marga
stórborgarbúa.
Frambjóðendur.
Þessi almennu skoðanaskipti
bláókunnugra manna áttu sér ef
til vill aðra skýringu. Það átti
sem sé að fara að kjósa um hin
ólikustu embætti. Það sýndist
sitt hverjum um
frambjóðendur, eins og gengur,
og menn fóru ekki i felur, með
skoðanir sinar.
Stærsta embættið sem kosið
varum i þessum kosningum var
embætti borgarstjóra, en ýmiss
embætti önnur voru i eldlinunni,
svo sem borgarritaraembættið
og embætti bókavarðar.
Um embætti borgarstjóra
kepptu tveir menn, sem inn-
fæddir kölluðu fulltrúa afar
andstæðra skoðana, sem sé
ihalds og kommúnisma. Mér
fannst það strax nokkuð óliklegt
að annar frambjóðandinn væri
kommi þvi hann hafði setið tvö
kjörtimabil sem borgarstjóri
Madison og barðist nú fyrir
endurkjöri.
Ég kynnti mér þvi nokkuð
skoðanir þessara manna og sá
að munur var ekki mikill en þó
merkjanlegur. Ihaldsmaður-
inn, Nino Amato (kallaður
Tomato af óvinum sinum), var,
eins og nokkrir fslenzkir náms-
menn i Madison sögðu, heldur
Heimdallarlegur i skoðunum,
en komminn, Paul Soglin, mætti
ef til vill kalla hægri krata með
vissar sósialistiskar tilhneig-
ingar.
Kosningabaráttan.
Kosningabarátta þessara
kappa fór fram með mjög
einkennilegum hætti. Fyrir utan
fjölda húsa voru stór skilti með
áletrunum eins og „Amato.for
major”, ,,We want Soglin”, og
fjöldi annarra slagorða. Meira
að segja voru skilti með áletr-
unum eins og „Jane Stewart for
public librarian”. Menn gengu
meö boröa og skilti i hnappagöt-
unum. Kosningabaráttan náöi
sem sé út til fólksins.
Onnur baráttuaðferð var sú
að breiða út óhróður um
mótframbjóðandann. Sumar
sögur voru svo mergjaðar, að
J)ær gefa slúðursögunum i
íslenzkum prestkosningum ekk-
ert eftir.
Um Amato var sagt, að senni-
lega væri hann Mafiubófi. Faðir
hans var bezti vinur einhvers
guðföður, sem var nýlátinn, og i
æsku fór hann oft i sendiferðir
fyrir þennan mikla Mafiu-
foringja. Það væri þvi liklegt, að
hann væri ennþá skósveinn
Mafiunnar. Saga þessi fór svo
hátt, aö i sjónvarpsþætti sem
frambjóðendurnir komu fram i
og voru spurðir spjörunum úr af
blaðamönnum þá var hann ekki
spurður um annað en aðild að
Mafiunni.
Soglin á að hafa verið aðal-
forsprakki i stúdentauppreisn-
um einhverjum sem voru i
Madison fyrir tæpum áratug.
Hann var einkavinur Castró,
kommi og hinn versti maöur og
auk þess skeggjaður. Hann vildi
sóa peningum fólks i trygg-
ingar, almenningsvagnakerfi,
þar sem aldraðir, bæklaðir og
stúdentar fengu ókeypis ferðir.
Valið var auðvelt, sögðu
margir aðdáendur Amatos, ef
þú ert kommi þá kýst þú Soglin,
en ef þú ert Amerikani, þá kýst
þú Amato.
A kjördag endaði kosninga-
barátta hins almenna borgara.
Bilalestir óku um breiðgötur
borgarinnar, merktar Amato i
bak og fyrir, flauturnar voru
þeyttar ótæpilega og beriæraðar
stúlkur sýndu danslistir sina á
vörubilapöllum. Soglin hins
vegar, i anda hins frjálslynda,
en samt ábyrga og föðurlega, lét
stuðningsmenn sina aka um
göturnar með hátalara og
segulbandstæki og sami söngur-
inn hljómaði stööugt: „Þetta er
Paul Soglin. Ég vil minna ibúa
Madisonborgar á að nýta þann
rétt, sem þeim er veittur með
nútima lýðræði og stjórnarskrá
Bandarikja Norður-Amerfku og
kjósa i dag. Þetta er Paul
Soglin...”.
Paul Soglin vann kosningarn-
ar með talsverðum yfirburðum.
Þaö þýðir, að borgarstjóri höf-
uöborgar Wisconsin-fylkis er
skeggjaður kommi.
islenzkan vakti athygli.
Ég var ékki búinn að vera
lengi i USA þegar ég varð var
við að okkar ástkæra, ylhýra
móðurmál, islenzkan, vekti
talsverða athygli. Islenzkan er
lika mjög frábrugðin amerisku
útgáfunni af engil-saxnesku.
Menn hættu að tala saman bara
til að hlusta á okkur landana.
Ég hafði mjög gaman af þvi að
sjá menn vera að velta þvi fyrir
sér hvaðan úr heiminum við
gætum verið þegar bezt lét fór
maöur gjarnan með hluta úr
Hávamálum, svona i viðræðu-
formi. Yfirleitt gátu menn ekki
setið á sér lengi og ruku þvi til
og spurðu hvaðan við værum.
Er við höfðum svalað forvitni
hinna innfæddu uröu flestir
hissa að við skyldum eiga eigið
tungumál. Fæstir höfðu nokkra
hugmynd um það hvað Island
væri, en einn stúdent sagöi þó aö
hann hefði heyrt, aö þar byggi
það fólk, sem ynni lengstan
vinnudag allra i heiminum.
Sjónvarpið.
Islendingar kvarta mikið
undan sjónvarpinu sinu. Sumir
segja það vera hreinasta glæp
að hafa lokaö fyrir Kanasjón-
varpið hér heima, þvi ameriskt
sjónvarp sé þaö bezta i heimin-
um og við hefðum getað notað
okkur góðmennsku ameriska
hersins og horft ókeypis á þetta
einstæða sjónvarps efni. Ég
hlakkaði þvi til að geta horft á
bezta sjónvarp i heimi i hálfan
mánuð (meðsmá hvildum þó).
Sjónvarpið hefst ótrúlega
snemma á morgnana (sumar
stöðvar eru opnar allan sólar-
hringinn). Efnið er spurninga-
þættir af öllum tegundum en
aðalinntakið i þeim er að geta
svarað heimskulegum spurn-
ingum, þekkt einhentan mann
eöa hreinlega tóm heppni. I
verðlaun eru svo tugþúsundir
dollara, en yfirleitt hagar þvi |
svo til, að siðasta spurningin
sker úr um það, hvort þú veröur
vellauðugur eftir þáttinn eða að
þú missir hvern eyri aftur,
A þessa þætti horfir mikill
fjöldi manna en aðallega þó
kvenna, þvi eiginmennirnir eru
yfirleitt að vinna á þeim tima,
sem þættirnir eru sendir út.
Þarna sjá menn fólk sem er al-
veg eins og það sjálft, eiga
möguieika á þvi að eignast með
litlum tilkostnaði og engum
hæfileikum, dollara i kassatali,
nýtt glæsihús og Cadillac, og
fjárhagsiega áhyggjulausa
framtið, sem sagt það sér „The
American dream” rætast.
Svo rekur hver skemmtiþátt-
urinn annan og það er sama
hvaða stöð er valin, allir eru
þættirnir keimlikir. En eitt er
fullkomlega sameiginlegt með
þeim, áhorfandinn þarf ekki að
hugsa i eina einustu sekúndu,
menn eru mataðir á afþreyingu
næstum allan sólarhringinn, en
sú afþreying skilur nákvæmlega
ekkert eftir.
Annað með sjónvarpsstöðvar
i Bandarikjunum. Þetta eru
auglýsingastöðvar upp til hópa
og rekstur þeirra byggist á að fá
sem flestar auglýsingar, Fyrir
utan að vera mjög hvimleitt
fyrir áhorfandann að vera
stöðugt truflaður frá þáttum eða
myndum með afspyrnu lélegum
og leiöinlegum auglýsingum (ég
taldi eitt sinn 15 auglýsingahlé i
eins og hálfs klukkutima kvik-
mynd), þá hefur þessi auglýs-
ingasam keppni vissar
afleiðingar i för með sér i sam-
bandi við efnisval.
Til að fá auglýsingar, þarf
sjónvarpsstöðin að vera vinsæl
hjá fólki, þvi hver augiýsir hjá
sjónvarpsstöð sem enginn horfir
á. Fólk virðist horfa meira á
efni, sem er meiningarlaus
Framhald á bls. 10
Axe! Ammenörup
ÚR YMSUM ÁTTUM
Teningnum kastað á
Vestfjörðum.
Pólitikin hefur lengstaf verið
litrik á Vestfjörðum, og hefur
fjöriö sizt farið minnkandi þar
vestra hin seinni árin.
Kjördæmið hefur lika þá sér-
stöðu, að þar hafa allir flokkar
möguleika á þvi ða krækja sér i
þingsæti.
I siðustu kosningum voru það
Vestfirðingar sem áttu heiður-
inn eða skömmina, (eftir þvi
hvernig á málið er litið), af þvi,
að koma tveim mönnum á þing
fyrir Samtökin, öðrum
kjördæmakosnum og hinum
sem uppbótarmanni i Reykja-
vik.
Vestfirðingar hafa þvi mikið
komið við sögu Samtakanna allt
Sighvatur Björgvinson
frá þvi þau voru stofnuð, er
Hannibal flaut inn á þing meö
Karvel á bakinu, og fram á
þeonan dag.
Eins og alþjóö veit hafa
Samtökin verið að leysast upp,
með smá hjöðnunarsprettum af
og til. En svo hafa orðið hlé á
milh, mismunandi löng, eftir
pólitisku árferöi og skapferli
manna.
Forystumenn Samtakanna á
Vestfjörðum áttuðu sig fljótlega
á þvl að sól Samtakanna var
gengin til viðar og því ástæðu-
laust að draga flokksmenn á tál-
ar með óraunsærri bjartsýni og
baráttugleði. Vestfirðingarnir
tóku þvi þá ákvöröun, að stjórn-
málaflokkurinn skyldi lagður
niður hvað svo sem forystulið
Jón Baldvln Hannibalsson.
Reykjavikurdeildarinnar segði.
Þó vildu Samtakamenn á
Vestfjörðum ekki alveg gefa
upp öndina. Þeir vildu reyna að
komast aö samkomulagi viö
Alþýðuflokkinn um það að
Karvel Pálmason fengi að skipa
fyrsta sæti á lista Alþýðuflokks-
ins i kjördæmihu, og Sighvatur
Björgvinsson yrði að láta sér
nægja annað sætið.
En málið var bara ekki svona
einfalt. Alþýðuflokkurinn var
búinn aö samþykkja lög um opiö
prófkjör, þannig aö flokkurinn
var ekki I einni aðstöðu til að
semja við einn eöa neinn um
þingsæti eða sæti á framboös-
lista. Þetta vissi Karvel Pálma-
son eins vel og hver annar, en
vildi alls ekki trúa þvi, aö ekki
mætti nota gömlu góðu hrossa-
kaupsaðferðina.
Nú hefur komið á daginn aö
flokksstjórn Alþýðuflokksins og
Kjördæmisráö Alþýðuflokksins
á Vestfjörðum voru ekki til
viðtals um neina tilslökun á
prófkjörsreglunum. Þessar
prófkjörsreglur eru reyndar svo
rúmar, að almenningur sem um
þessi mál hugsar, var almennt
þeirrar skoðunar að Karvel
mundi fara I prófkjöriö án þess
að vera með frekari athuga-
semdir.
Otkoman varö hins vegar sú,
aö Karvel taldi sig ekki geta
gengiö að þeim leikreglum, sem
lög Alþýðuflokksins greindu á
um prófkjör til alþingiskosn-
inga.. 1 viðtali sem eitt dag-
blaöanna átti við Karvel fyrir
stuttu kom fram að Karvel
getur vel hugsaö sér að bjóöa
fram utanflokka.
A sama tima sem þessir hlutir
eru að gerast gekk Jón Baldvin
Hannibaldsson formlega til liðs
við Alþýöuflokkinn, og telja
flestir því vlst að prófkjör
Alþýðuflokksins á Vestfjörðum
mundi standa á milli þeirra Sig-
hvats Björgvinssonar og Jóns
Baldvins Hannibalssonar.
Hvor þessara tveggja manna
á eftir aö skipa fyrsta sæti
listans er mál þeirra Vest-
firðinga. Fyrir langflesta
Alþýðuflokksmenn úti um allt
land skiptir það engu máli, þvi
báöir eru mennirnir góöir, og ef
vel tekst til ættu þeir báöir aö
komast á þing, hvort sem þaö er
Sighvatur eöa Jón Baldvin sem
skipar fyrsta sætiö.
Ýmsum fyrrverandi stuön-
ingsmönnum Samtakanna þykir
slæmt aö Karvel Pálmason
skuli ekki hafa sætt sig viö opiö
prófkjör eftir aö Vestfiröingarn-
ir höföu þó sagt skilið við
Samtökin. En þá er að taka þvi.
Nú virðist þvl sem teningnum sé
kastað, og ættu þvl Alþýðu-
flokksmenn á Vestfjöröum aö
hafa góðan tlma til aö búa sig
undir kosningarnar, og ættu
þvi ekki að draga of lengi að
auglýsa prófkjörið. — BJ.