Alþýðublaðið - 18.08.1977, Blaðsíða 5

3S&" Fimmtudagur 18. ágúst
5
SKOÐUN
Klukkan 01.00 þann 21. ágúst
1968 sendi útvarpiö i Prag,
höfuðborg Tékkóslovakiu, út
svohljóðandi boðskap:
„Til allrar þjóðarinnar i hinu
sósialiska lýðveldi Tékkósló-
vakiu.
1 gær, þann 20. ágúst, um kl.
23.00 voru vopnaöar hersveitir
frá Sovétrikiunum. Albvðulvð-
veldinu Póllandi, Alþýðulýð
veldinu Þýzkalandi, Alþýðulýð-
veldinu Ungverjalandi og
Alþ ýðulýðveldinu Búlgariu yTir
landamæri hins sósialiska lýð-
veldis Tékkóslóvakiu.
Þetta geröist án vitundar for-
seta lýðveldisins, leiðtoga
þingsins, forsætisráðherrans
eða fyrsta ritara miðstjórnar
kom múnistaflokksins.
Miðstjórnin og forsætis-
nefndin litur á þennan atburð
sem andstæðan ekki aðeins
grundvallarreglum um tengsl
sósialiskra rikja heldur og and-
stætt alþjóöareglur.
Þannig hljóðaði hin stutta
opinbera tilkynning, sem flutti
alþýðu Tekkóslóvakiu fyrstu
fregnir um innrás 650 þús.
manna herja i landið. Það sem
siðan gerðist þarf tæplega að
endurtaka hér lið fyrir liö, en
eins og menn muna voru leið-
togar Tékkóslóvakiu fluttir um
borð i flugfar og þeir fluttir til
Morskvu til aö undirrita ein-
hverja sambúðarsamninga við
bolabitaliöið sem ræður i
Kreml. Skömmu siðar varð svo
ljóstað höfuöpaurarnir i innrás-
inni, Sovétstjórnin, ætluðu sér
ekki að hætta á að láta sömu
menn og fyrr fara með stjórnar-
tauma i Tékkóslóvakiu, heldur
voru þeir settir af og i staö
þeirra kom tékknesk kvislinga-
stjórn, studd a.m.k. 100 þús.
manna sovézku herliði. Svo er
ástandið enn i dag, 9 árum sið-
ar. Tékknesk aðþýða býr stöö-
ugt við undirokun og leppar So-
vétstjórnarinnar hafa takmark-
að mjög öll almenn mannrétt-
indi. Eða eins og kunningi minn
fráPragsagði við mig: „Þaöað
afla sér lifibrauðs er kannski
ekki svo bölvað, en það sem
verst er, er þessi stöðugi nag-
andi ótti. Þú gengur um götur og
ferð inn á krár. Þú finnur á þér
aö allur f jöldi fólksins er óður og
uppvægur að berjast fyrirþvi að
hreinsa landið okkar af þessum
diöflum. Þessa sömu tilfinn-
ingu hefur þú við vinnuna i verk
smiðjunni. En þú leggur tæp-
lega i aö ræða málið við fólkið
sem þú raular með á kránni eöa
vinnur við hliðina á við færi-
bandið, þvi þú veizt ekki nema
þú hafir einmitt lent á mannin-
um sem lofað hefur verið að fá
sér nýjan Skoda Lödu eða ibúð i
betri hverfunum fyrir dálitlar
upplýsingar....”
Hvers vegna innrás?
Menn hafa gjarnan velt vöng-
um yfir orsökum innrásarinnar
1968 og margar tilgátur eru
uppi. Sovétmenn sjálfir gefa þá
skýringu að „sósialisku bróður-
löndin” i austri hafi eðlilega
„takmarkaða sjálfsstjórn”
vegna skyldna sinna gagnvart
öörum löndum i blokkinni. Þeg-
ar Kremlurum fannst leiðtogar i
Tékkóslóvakiu snasa full mikið i
vestanvindinn, þá gátu þeir á
grundvelli fyrrnefndra rök-
semda ráðist með hervaldi yfir
landamæri rikisins til að gripa
inn i atburðarásina. Austur-
Evrópurikin eru hráefnalindir
fyrir Sovét og þar hefði fariö
góöur biti, ef vesturheimskir
auðhringar hefðu náð undirtök-
unum i Tékkóslóvakiu (sem
vissulega var hætta á). 1 veg
fyrir þetta vildu Kremlarar
koma.
Þá er hernaðarlegt mikilvægi
innrásarinnar fyrir Sovetrikin
ótalið, en með hersetunni trygg-
ir Sovétherinn örugga stöðu i
Tékkóslóvakiu, en áöur var þar
enginnherfrá Sovétríkjunum að
staðaldri. Það er Sovétrikjunum
afar mikilvægt að hafa drjúg
hernaðaritök i landinu, bæði
vegna þess að Kreml þykir ef til
vill nauðsynlegt innan tiðar að
gripa inn i atburðarásina I fleiri
fltli Rúnar Halldórsson, blaðamaður, skrifar j

löndum i „bróðurblokkinni”,
t.d. Rúmeníu og Júgóslaviu.
Sovétmenn hafa lengi reynt að
reka trýnið inn i stjórnmálalifið
i Rúmeniu og þeir lita þung-
brýndir á þær fjárfúlgur sem
auöhringir Vesturlanda flytja
með sér frá Júgóslaviu. Þar fer
gull sem þeir gjarnan vildu
koma i eigin hirzlur.
Frá þessu sjónarhorni er her-
nám Tékkóslóvakiu aöeins eitt
góður miðborðsleikur i hinu
flókna valdatafli Kremlar og
Pentagon. Að innrásin i Tékkó-
slóvakiu ýtti ekki viö Pentagon
að neinu marki sýnir aöeins, að
Kanarnir viðurkenna atburöina
sem mál Sovétrikjanna einna —
þetta gerist jú á yfirlýstu
„áhrifasvæði” þeirra! Hafi inn-
rásin verið undrunarefni i Prag,
þá var hún það alls ekki i
Washinþton.
Enn önnur ástæða fyrir inn-
rásinni er pólitisk. Astandið i
Sovetrikjunum er ef til vill ekki
eins stöðugt og friðsamlegt og
APN, Reuter og aðrar frétta-
maskfnur segja okkur. Ráðandi
yfirstétt, sem fitnar af aröráni
alþýðunnar i Austur-Evrópu er
ekki föst i söölinum. Hún veit að
harðnandi mótspyrna fólksins
við kúguninni eru upphafið að
likhringingunni yfir henni
sjálfri og þá er hér ekki aðeins
rætt um „nokkra ruglaða rithöf-
unda og menntamenn” (eins og
Sovét vill kalla andstöðuna),
heldur verkafólk og alþýöuna
almennt. Það sem ógnaði nýju
keisurunum i Kreml i Tékkó-
slóvakiu var eftir allt ekki aðal-
lega pólitisk stefna Dubcek-
stjórnarinnar — hún var i
höfuðatriðum þeim að skapi —
heldur fyrst og fremst það að
almenningur i Tékkóslóvakiu
var að fá málið. Þetta var auð-
vitað hættulegt og gat smitaö út
frá sér. Þvi var innras gerð og
þvi er Tékkóslóvakia nú undir
hæl sósialfasisma — stjórnar-
fari sem kennir sig við sósial-
isma i oröi en sem er argasti
fasismi i reynd. Þvi er það sem
Tékkóslóvakia i dag er „menn-
ingarkirkjugarður” eins og
vestur-þýzki rithöfundurinn
Heinrich Böll orðaði það.
Alþjóöabaráttudagur
gegn Sovétrikjunum.
21. ágúst hefur i vaxandi mæli
orðið dagur samstöðu með
baráttu Tékka og Slóvaka um
heim allan, og dagur til að
minna á heimsvaldaásælni
Sovétrikjanna og yfirgang
þeirra og Bandarikjanna út um
allar jarðir. Þessi dagur er jafn-
framt kjörinn til að minna á
hina geigvænlegu hættu á nýrri
heimsstyrjöld, sem leiðir af
drottnunarstefnu þessara risa-
velda og valdabrölti þeirra.
A Islandi hefur litið sam-
stöðustarf verið unnið með
baráttunni i Tékkóslóvakiu, og
raunar hefur fátt bitastætt verið
sagt i fjölmiðlum um Tékkó-
slóvakiu.
Þvi var það sem all-stór hópur
manna byrjaði i júli s.l. að safna
liði og undirbúa mótmælaað-
gerðir i einhverju formi i
Reykjavik n.k sunnudag, 21.
ágúst, til að lýsa samstöðu með
baráttu i Tékkóslóvakiu og til að
minna á að hákarlarnir i heims-
veldahópnum, Sovétrikin og
Bandarikin, eru á góðri leið með
að leiða yfir alþýðu enn eina
heimstyrjöldina. Þetta er stað-
reynd sem margir gera sér
grein fyrir en sem ekki er talað
um nema i hálfum hljóðum eða
alls ekki.
Kjörorð 21. ágúst-nefndar
voru þá ákveöin eftirfarandi.
Herir Sovétrlkjanna burt úr
Tékkóslóvakiu
Samstaða með baráttu alþýð-
unnar I Tekkóslóvaklu!
Samstaða með alþýðu
Tékkóslovakíu!
Prag, 21. ágúst 1968
Barátta gegn allri heimsvalda-
stefnu — gegn báður risaveld-
unum, Sovétrikjunum og
Bandarikjunum:
A grundvelli þeirra var ein-
staklingum boðið upp á sam-
starf og hafa hundruð manna
skrifaö undir stuðningsyfirlýs-
ingu. Einnig var þegar á stofn-
fundi nefndarinnar samþykkt
að bjóða Samtökum herstöðva-
andstæðinga að lýsa stuðningi
við kröfurnar og samstarf um
aðgerðir á jafnréttisgrundvelli.
Þessu hafnaði miðnefnd Sam-
taka herstöðvaandstæðinga
(SH) og voru tilgreindar ýmsar
ástæður. Aðalástæða neitunar-
innar er samt trúlega sú að i
kjörorðum 21. ágúst-nefndar
eru Sovétrikin nefnd á nafn og
þeim jafnvel núið um nasir að
vera heimsvaldariki. Miðnefnd
ákvað hins vegar að halda eigin
aðgerð 21. ágúst en þar er tal-
að um „herafla Varsjárbanda-
lagsins”, en höfuðóvinur alþýðu
Tékkóslóvakiu — Sovétrikin —
ekki tekinn sérstaklega fyrir!
Þessi ákvörðun miðnefndar er
lúpuleg tilraun til að „sætta all-
ar andstæður” innan SH. Það á
annars vegar ekki að styggja
Sovétvinina innan samtakanna,
sem reyndar eru fleiri en ég
hélt, og hins vegar á að fara út i
aðgerð 21. ágúst til aö halda
andlitinu gagnvart þvi fólki sem
farið er að meta Sovélrikin á
raunhæfan hátt sem heims-
valdarisa og óvin alþýðu.
Ég sannfærðist raunar um
fyrrgreint álit mitt á liðsfundi
SH i Glæsibæ s.l. mánudags-
kvöld. Þar var 21. ágúst á dag-
skrá og ýmsar blikur voru á
lofti. Þar stóð m.a. upp kunn
Alþýöubandalagskvinna og lýsti
efasemdum um ákvöröun mið-
nefnar um mótmælastöðu við
sovézka sendiráðið. „Ég a.m.k.
frábið mér að taka þátt i ein-
hverjum aðgerðum þar sem
Heimdellingar geta komið og
kastað grjóti, eins og sumarið
’68”, sagði hún.
Einnig fékk oröið kona ein,
sem mér er tjáð að sé formaður
einhvers aðdáendaklúbbs Brés-
nefs sem beri heitið „Menning-
ar- og friöarsamtök isl.
kvenna”. Kona þessi mun jafn-
framt ábyrgðarmaður Frétta
frá Sovétrikjum og er þvi tæp-
lega við þvi að búast að hún hafi
hlaupið.upp til handa og fóta og
fagnað ákvöröun miðnefndar.
Hún sagði enda að það væri nær
að mótmæla NATO og atóm-
bombunni, en að mótmæla
innrásinni i Tékkóslóvakiu
„sem er búin og gerð”!
Þá kom fram á fundinum að
miðnefnd hyggst beita afar litlu
afli til að auglýsa aðgerðir sinar
á sunnudaginn, mörgum sinn-
um minni afli en t.d. Straums-
vikurgönguna. Get ég samt ekki
séð að þessi aögerð sé siöur
mikilvæg. Sagöi talsmaður miö-
nefndar að margt hjálpaðist að:
starf hverfahópa lægi niðri og
einnig ætti nefndin i dálitlum
erfiðleikum með fjölmiöla.
„Það hefur þurft að ýta á eftir
fréttatilkynningum i óliklegustu
blöðum”, sagði hann afsakandi
(það er þá ekki tilviljun hve litið
t.d. Þjóðviljinn skrifar um að-
gerðina?)
En hvaö um það. A sunnudag-
inn verða tvær mótmælaaðgerð-
ir vegna Tékkóslóvakiu. Samtök
herstöðvaandstæðinga munu
veröa með fund utan við sendi-
ráö Sovétrlkjanna i Reykjavik
og hann verður þvi miður mun
fámennari en margar fyrri
fjöldaaögerðir samtakanna. En
lofsvert er þó að samtökin hafi
loks sýnt lit hvað varðar afstöðu
til baráttunnar i Austur-
Evrópu. Hins vegar mun 21.
ágúst-nefndin gangast fyrir
innifundi siðdegis og þar verður
ábyggilega farið vel völdum
orðum um Sovetríkin!
Ég hvet þig lesandi góöur til
að rölta niður I bæ á sunnudag-
inn,ef þú hefur á annað borð tök
á þvi, og taka þátt i þessum
fundum. Við verðum sjálfsagt
ekki mörg á þeim enda erum viö
bara að byrja. Við verðum bara
þeim mun fleiri næst!