Alþýðublaðið - 26.01.1978, Blaðsíða 5

H2ÍS" Fimmtudagur 26. janúar 1978.
5
Skoöun
Haukur Helgason, skólastjóri skrifar:
Fyrir nokkru birtist hér I
blaðinu skoðunArna G. Péturs-
sonar er bar heitið „Dýrt er
Hafliði keyptur”.
Igreinsinni fjallar A.G.P. um
Alverið, nytjar þess fyrir þjóð-
arbúiðogber saman ýmsaþætti
til að styðja skoðun sina.
Spurningin um byggingu ál-
versins i Straumsvik var mjög
rædd á sinum tima. Menn voru
ýmist með eða móti eins og vera
ber og studdu skoðanir sinar
gildum rökum. Ég er einn
þeirra sem tel vissulega að i
samskiptum við erlenda auð-
hringi, þá þurfum við að gæta
okkar sérstaklega vel. En
hræðslan við það óþekkta hefur
þvi miður oft orðið til þess að
einstaklingar og heilar þjóðir
hafa ekki fengið notið þess sem
lifið býður handan við bæjarhók
inn. Litil björg i bú yröi sðtt í
greipar Ægis ef sjómaöurinn
miklaði stöðugt fyrir sér hættur
hafsins. Hann gerir sér á raun-
hæfan hátt grein fyrir þeim og
getur þvi forðast þær jafnframt
þvi sem hann færir auð i bú til
hagsældar fyrir okkur öll.
Að mynda sér skoðun og siðan
að styðja hana þeim rökum sem
hentar er þvi miður býsna al-
gengt. Sjaldan hef ég samt séð
það jafnáberandiog i umræddri
grein A.G.P. Ég vil nefna dæmi:
„Hann bersaman heildsöluverð
á rafmagni og smásöluverð”.
Rafmagn tU stóriðju er selt i
heildsölu. Rafmagn til heimilis-
nota er smásöluverð sem raf-
magnsveiturnar selja um það
bil 4-5 sinnum dýrara en þær
kaupa. Samt berjast þær marg-
ar i' bökkum þrátt fyrir þetta,
vegna mikils dreifingarkostn-
aðar. A grundvelli þessa sam-
anburðar ályktar A.G.P. að Al-
verið þiggi meðgjöf upp á
nokkra milljarða.
Aburðarverksmiðja rikisins
kaupir raforku á sama verði og
Isal og hlýtur þvi sömu „með-
gjöf” að dómi Á.G.P. Almenn-
ingsveiturnar örlitið minna eða
13 kr. á kWh i stað rúmlega 15
kr. á kWh.
Eitt sem ég hef ekki náö aö
sannprófa i grein A.G.P. og sem
kom mér mjög á óvart var sú
fullyrðing hans að gjaldeyris-
tekjur af þessu eina álveri hafi
verið 20% af útflutningi sjávar-
afurða viðkomandi ár. Aö eitt
álver skUi 20% af gjaldeyris-
tekjum allra fiskiskipa okkar,
frystihúsa, söltunarstöðva,
skreiðarhjalla og bræðslu-
stöðva. Þessu á ég bágt með að
trúa fyrr en ég hef fengið stað-
festingu á þvi. En ef svo er þá
tel ég það veigamikil rök fyrir
þvi aðrétt hafi verið að reisa Al-
verið.
Einn þátturinn i þvi dæmi,
hvort bygging Alversins hafi
verið rétt eða röng er mjög
sjaldan ræddur. Sá þáttur er að
minu mati mjög veigamikill en
þaö eru þeir kjarasamningar
sem það gerir viö starfsmenn
sina. 1 þessa samninga vitna
launþegasamtök, þegar þau
hafa uppi rökstuðning fyrir rétt-
látum breytingum á sinum
samningum. Samningur starfe-
manna Álversins var t.d. einn
aöal hvatinn að stórbættum
samningum starfsmanna rikis-
verksmiðjanna.
Þetta tel ég mjög jákvæða hlið
málsins þó aðrir, sem vilja
halda kaupgjaldi niðri telji hana
þá neiðkvæðustu.
Þannig er með ýmsar hliðar
þessa máls, það sem einn telur
jákvætt telur annar neikvætt.
Mitt mat er það, að þegar á
heildina er litið skjóti Alverið i
Straumsvik verulega styrkum
stoðum undir efnahagslif okkar
og ekki hvað sist þess sveitarfé-
lags sem það er i.
Vissulega eruhættur samfara
stóriðju og erlendu fjármagni,
en við þurfum að læra að varast
þær hættur og sækja þangað
þekkingu og auö eins og sjó-
mennirnir okkar sækja auð i
greipar Ægis þrátt fyrir hættur
hafsins.

Margir eru að skrifa i blööin
um þessar mundir og undrast
hve margt var öðruvisi en hald-
ið var undir handarjaðri
manna, sem um fé hafa vélt og
að mikilsháttar menn skuli geta
átt erfitt með sig i umgengni við
boðorðin, eins og aðrir og óvald-
ari. Þetta hefur verið góður timi
fyrir blöðin, sem jagað hafa á
þessum málum, eins og soltinn
hundur á beini, svo urgað hefur i
tönnum við að bryðja til mergj-
ar, þegar hver tutla var upp-
sleikt. En þegar harðjaxlar
missjá sig i peningamálum
ljúkast þeir ekki upp nema fyrir
öðrum jöxlum jafn góðum, og
eru nú hundar flestir af beininu
gengnir, — óbrotnu til mergjar.
En forsjónin leggur likn með
þraut og það eru smáglæpa-
menn, svokallaðir, þeir sem
daglega koma sér i eitthvert
klandrið i sinum smáa stil sem
aftur fara að sjá blöðunum fyrir
frétt og frétt. Og fyrst athyglin
er farin að beinast að þeim aö
nýju, er hér ætlunin að fjalla um
refsingar og viðhorf margra til
þeir ra mála, en þaö er siungt og
sigilt efni.
Svo vill til, að allar ráðstafan-
ir á fólki, öll nauðung, er ör-
þrifaúrræði i sæmilega siðuðu
þjóðfélagi og varla nokkurs
staðar jafn brýn þörf á
miskunnsemi og heilbrigðu viti
og þegar komið er að fangelsis-
málum. Sjónarmið sprottin af
reynslu uppgefinna lögreglu-
þjóna eða manna, sem kannski
verða að sitja við að afgreiða
brennivinssektir á færibandi
frá morgni til kvölds, hrökkva
engan veginn til að fullnægja
neinu réttlæti, þótt skoðun
þeirra sé annars ekki óskiljan-
leg i jafn óþokkalegum starfa.
Verra er hve oft menn rekast á
fólk, sem varla hefur neina al-
varlega reynslu af misyndis-
mönnum, en er haldið sliku gló-
andi hatri á smábrotamönnum,
að heldur við heilaga veiki.
Þetta er fólkið, sem finnst engin
refsing hæfileg og engin tugt-
húsvist nógu löng handa ungl-
ingi, sem hefur misséð sig i
kjörbúð, eða stelpu, sem er
vönkuö að flækjast um borð i
skipi, — kannski þarf ekki
meira til en að það sjái svokall-
aðan „fullan kall,” þá þarf ein-
hver útgáfa af tugthúsi að koma
til. Refsigleði af þessu tagi er að
sjálfsögðu fyrst og fremst kát-
leg og vonandi verður hún
áfram „bara” kátleg. Hins veg-
ar vofir sú hætta yfir að öfgar
þessarar tegundar smiti út frá
sér, meira að segja meðal skil-
bestu lögfræðinga, fari þær að
taka á sig gervi „almenningsá-
lits,” sem seint verður útilokað
að gerist ekki.
Þótt nógir agnúar finnist á
islensku dómskerfi, dráttur á
málum og hverskyns undan-
brögð og mismunun, mega
landsmenn þó fegnir viður-
kenna að hér er sannnefnt grið-
land mannúðar og fyrráminnsts
heilbrigðs vits, miðað við
kannske viðast annars staðar,
og þetta er ekki sagt af öðru en
þvi hve skammt er héðan i lönd
hrottaskapar og vaidniðslu og
vegna þess hve litt við þekkjum
hve vont réttarkerfi er djöful-
lega vont. Kannske má rekja
þann vitvott, sem hér er til stað-
ar til „skorts á ofstjórn,” og
sagði ekki Kinverjinn að sá
væri bestur landstjórinn, sem
engu stjórnaði.....? ö, að þeir
mættu muna, sem mest þrá hið
röggsama réttarfar, að þegar
það fæst, verða þeir kannske
sjálfir barðir þéttast og best.
Margur jábróðir þeirra hefur
mátt prufa það.
t flaumi af upplýsingarusli og
forfjölmiðlun vorra daga, þegar
segja má að hægt sé að lesa
dagblað með öðru auganu, en
sjá til sjónvarps með hinu og
heyra part af fréttum frá út-
varpstækinu, allt i senn, er hætt
við að menn vegna skorts á
ihugun, sem ekki gefst ráðrúm
til, felli skjóta og hvatvislega
dóma um marga þeirra, sem
ekki ganga samstiga við rétta
breytni. Smáglæpamaður getur
nefnilega, ekki siður en hinir
stærri, verið nokkuð flókið mál,
sem sist verður afgreitt sann-
gjarnlega með gleymsku eða
grimmd, i krafti úreltrar og
ljótrar hefðar eða lagastafs.
Hvað við er átt, þegar minst
er á þörfina á miskunn framyfir
harðýgi, skýrist nánari dæmum,
sem fyrir hefur borið og gerir
enn, þegar menn, sem snúið
hafa af villigötum og ef til vill
komið sér upp heimili, og aflað
sér atvinnu (sem slikum reynist
oft erfitt) eru vægðarlaust
gripnir til að afplána gamla
dóma, kannske fyrirvaralaust,
— heimilið er lagt i rúst, og
maðurinn, — ja, hvað gerir
hann næst? Þar sem lögbók vor
styðst við kristið siðgæði, hefði
þá ekki hirðirinn átt að hraða
sér að aflifa hinn týnda sauð,
þegar hann kom i leitirnar? Af
þessu dæmi og fleirum má sjá
hve kannske góð lögbók getur
orðið afleitlega vitlaus, án
miskunnsemi heilbrigðs vits.
Uppvaxtarár flestra smábrota-
manna vildu fæstir hafa lifað og
það eru til vottfestar tölur sem
sanna að um 90% þessa fólks
hefur átt ömurlegt og á
einhvern hátt óþolandi heimili
sem börn. Sögur af bófum, sem
varpa óláni sinu yfir á herðar
þjóðfélagsins eiga ekki nema
sjaldan við. Verum þess minnug
að hvert barn á heimtingu á
sæmilegu atlæti, — uppá fulla
ábyrgð þjóðfélagsins.
Einmitt um þessar mundir er
mikilvægt að þessi staðreynd sé
* • ■
*
munuð, þegar hér á landi er
komið upp láglaunabæli. Fjár-
hagsvanmáttur heimila og
langur og oft slitandi vinnudag-
ur, sem nú hefur tiðkast úr hófi
lengi, kemur hvergi verr niður
en á heimilislifi og þar með
börnum. Láglaunasvæðið er
gróðurreitur glæpamannsefnis-
ins, þar sem athvarfs og um-
hirðulausum börnum fer óhjá-
kvæmilega fjölgandi og óregla
eykst við slikar kringumstæður,
eða hvar er drykkjuskapur
meiri en i strit-og láglaunabæl-
um? Mörg þessara barna verða
á vegi okkar daglega (með hús-
lykil i bandi um hálsinn?) þótt
við.getum sist ætlað þeim slik
afdrif — mannfórnir frónskrar
vinnuþrælkunar.
Svar þeirra sem haldnir eru
tugthúsunaráfergjunni mun
ekki láta á sér standa, þegar
timinn er fullnaður og krafa
þeirra verður háværari, eftir
þvi sem drekakynið, sem yfir-
skyggir láglaunabælið, klekur
fleirum þessara eggja sinna út.
Vonin er fólgin i að undirlauna-
standinu létti og nútima félags-
og mannúðaröfl nái að steypa
undan þessu illfygli, sem á við-
gang sinn undir upplausn
og hamingjuleysi heimila kom-
inn. Ekkert mun spara bygg-
ingu allslags letigaröa, tugt-
húsa, Kviabryggja og upptöku-
heimila frekar en þaö.
Atli Magnússo '