Alþýðublaðið - 07.07.1981, Qupperneq 3

3
Þriðjudagur 7. júlí 1981
Otgefandi: Alþýðuflokkurinn
Framkvæmdastjori: Johann
es Guðmundsson.
Stjórnmálaritstjóri (ábm);
Jón Baldvin Hannibalsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Helgi Már
Arthursson.
Blaöamenn: Ólafur Bjarni
Guðnason, Þráinn Hall-
grímsson.
Auglýsingar: Þóra Haf-
steinsdót.tir.
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdótt-
ir.
Dreifingarstjóri: Sigurður
Steinarsson.
Ritstjórn og auglýsingar eru
að Síðumúla 11, Reykjavik,
simi 81866.
» á ósiöur hefur lengi tiðkast i
Borgarstjórn Reykjavikur, og
erarfur frá stjórn ihaldsins þar,
að borgarfulltrúar taka sér
þriggja mánaða sumarfri á full-
um launum. Svona vildi ihaldið
hafa það á sinni tið. Þetta hefur
þýtt að i þrjá mánuði yfir sum-
artimann afsala tiu borgarfull-
trúar af fimmtán sér öllum
völdum, sem þeir eru kjörnir til
að fara með, i hendur á fimm
manna ráði, sem heitir borgar-
ráð.
Þetta er hliðstætt þeim óþol-
andi ósið að þegar Alþingi fer i
svokallað sumarleyfiað vori, þá
afsalar það sér völdum til rikis-
stjórnar, sem fer með vald til
þess að gefa út bráðabirgðalög.
Slikt kann að hafa verið nauð-
synlegt á siðustu öld, þegar
samgöngur voru slæmar og Al-
þingi kom ekki saman nema á
sumrum annað hvert ár, en er
auövitaö með öllu óþolandi, úr-
elt og gamaldags, á árinu 1981.
Þessum gamla plagsiö ætti ris-
mikið Alþingi auðvitað að vera
búið að breyta fyrir löngu. Þar
hefur hins vegar ihaldssemi, —
og þvi miður einnig valdhroki
þeirra sem fara með völd
hverju sinni, ráðið feröinni.
Rikisstjórnir á Islandi beita þvi
enn þvi fornaldarúrræði, sem
auk þess er ólýðræðislegt með
öllu, að gefa út bráöabirgðalög.
Hins vegar hefur á undanförn-
um árum verið æ vaxandi gagn-
rýni á þetta fyrirkomulag á Al-
þingi, og sennilega aðeins tima-
spursmál hvenær breytt verður
i nútimalegra horf.
Sama vandamál hefur verið
uppi i Borgarstjórn Reykjavík-
ur, að breyttu breytanda. Þar
hefur tiðkast um langa hrið, frá
valdstjórn ihaldsins, að yfir
sumarmánuðina hafa tveir
þriöju hlutar borgarfulltrúa
svipt sjálfa sig völdum yfir
sumarmánuðina, farið i svo-
kallað sumarfri, á fullum laun-
um og á kostnað borgarbúa, en
skilið öll völd eftir hjá þeim
fimm borgarfulltrúum, sem
mynda borgarráð. Þetta er
ólýðræöislegur arfur frá gam-
alli tið.
Nú hefur það hins vegar
ge^rzt að tveir borgarfull-
trúar jafnaðarmanna, þau
Sjöfn Sigurbjörnsdóttir og
Bjarni P. Magnússon, hafa risið
upp gegn þessu kerfi. Sjöfn flutti
um það tillögu að borgarstjórn,
allir borgarfulltrúarnir fimm-
tán, færu með þau völd, sem
borgarbúar hafa kjörið þau til,
yfir sumarmánuðina eins og
aðra mánuði ársins. Ef grannt
er skoðað er furöulegt að borg-
arstjórn skuli ekki fyrir löngu
hafa gert þessa breytingu á
st£u,fsháttum sinum.
Borga.-fulltrúar, eins og aðrir.
lýðræðislega kjörnir fulltrúar,
bera ekki fyrst og fremst
ábyrgð hver gagnvart öðrum.
Þeir bera ábyrgð gagnvart þvi
fólki, sem kjöriö hafa þau til
trúnaðarstarfa. Þess vegna er
ekki aöeins rétt að borgarstjórn
fari með þau völd, sem hún hef-
ur samkvæmt landslögum, allt
árið, það er beinlinis skylda
borgarfulltrúa aö sjá um að svo
Sé.
fhaldið I borgarstjórn
greiddi þessari tillögu Sjafnar
atkvæði. Það má auðvitað
hverjum manni ijóst vera, að
það er ekki gert af prinsip-
ástæðum, heldur til þess að
reyna að skapa glundroða.
Minnihluti ihaldsins I borgar-
stjórn hefurekki haft upp á ann-
að að bjóða. Þeir skilja ekki þau
málefnalegu rök, sem að baki
þessari tillögu liggja, þó svo
hending ein hafi ráðið þvi að
þessu sinni að þeir greiddu rétt
atkvæði. Ihaldiö i borgarstjórn
er svo skilningsvana að þeir
halda að þessi samþykkt borg-
arstjórnar valdi glundroða. Hér
er þvert á móti verið að treysta
raunverulegt lýðræði borgar-
stjórnar. Þetta er ekki glund-
roði. En það er glundroöi I
borgarstjórn. Þeir Albert Guð-
mundsson og DaviðOddsson eru
persónugervingar glundroðans i
borgarstjórn. Og þeir munu
eiga eftir að gera upp sin mál,
við Armannsfeliiö fagurblátt,
áður en langt um liður. Þá munu
borgarbúar fá aö sjá glundroða.
Tillaga jafnaöarmanna i
borgarstjórn, sem samþykkt
hefur verið, eflir lýðræði. Borg-
arfulltrúar bera ábyrgð gagn-
vart borgarbúum. Slikt á að
treysta. Tillaga jafnaðarmanna
er auðvitað ekki vantraust á
einn eða neinn, hún er áherzla á
lýðræðisleg vinnubrögð. Sigur-
jón Pétursson hefur tekið stórt
upp I sig um samþykkt þessarar
tillögu. Það er ámátlegt að hann
skuli endurtaka aftur og aftur
aö þetta muni hafa aukakostnað
i för með sér. Þessi maöur er
HL IflRNAR UBRÆfH
f BORGARSTMHtN
nýbúinn að mæla fyrir þvi að
borgarfulltrúum veröi fjölgað i
tuttugu og einn. Daviö Oddsson
mótmælti meö sömu dellurök-
unum, aö þetta væri of dýrt. —
Lýðræði er dýrt. Auðvitað væri
ódýrast að hafa einræöisherra.
En ætli sá kostnaöur kæmi ekki
einhvers staðar annars staðar
niður?
Borgarstjórn Reykjavikur
hefur farið skynsamlega að,
þegar hún samþykkti tillögu
jafnaðarmanna um það, að hún
starfi yfir sumarið, ef á þarf að
halda. Borgarstjórn Reykjavik-
ur heldur fundi einu sinni I hálf-
um mánuði aö jafnaði. Fyrir
þessa vinnu hafa borgarfulltrú-
ar þokkalegar tekjur. Borgar-
fulltrúar eiga ekki að afsala sér
þeim réttindum og þeim skyld-
um, sem borgarbúar hafa kjörið
þau til.
Kristján Benediktsson, borg-
arfulltrúi Framsóknarflokksins
er eini borgarfulltrúi þess
flokks. Vegna þess hvernig
meirihlutinn er samansettur
situr hann einnig i borgarráði.
Hin eiginlega borgarstjórn
skiptir þess vegna dcki máli
fyrirKristján. Hún þvælistbara
fyrir honum. Það er skiljanlegt
að hann, þreyttur maðurinn,
skuli býsnast yfir þessari til-
lögu. Fyrir hann væri auövitaö
bezt aö fá að stjórna þessu einn,
hvaö svo sem kjósendur kusu i
siðustu kosningum. En lýðræð-
issinnar lita óvart öröu visi á
þessi mál.
Borgarstjórn Reykjavikur
hefur gert skynsamlega sam-
þykkt.sem styrkir lýðræðislega
innviði Reykjavikurborgar, og
kemur I veg fyrir giundroða og
þær einræðistiihneigingar, sem
eru arfur frá tið ihaldsins. Það
er kjarni þessa máls.
— VG
Úr einu
Það geturverið gaman að tala
umPól'tik við komma — af sömu
ástæðu og það hlýtur að vera
gaman að tala við Halldór á
Kitkjubóli um kennderi — bara
til þess að skoða svipbrigðin.
Nú skal reynt við kommana.
Er ágóði og brask
þaðsama?
Kommar —þá er til dæmis átt
við skemmtilega komma eins og
Áma Bergmann — velta fyrir
sér hugmyndum og hugmynda-
fræði. En það kostulega er að
þeir leiða iðulega hjá sér grund-
vallarspurningar. Eru kommar
— er Alþýðubandalagið — með
eða á móti ágóða I viðskiptum?
Þessari spurningu hefur aldrei
verið svarað, heldurer einhvern
veginn farið undan i' flæmingi,
þegar hana ber á góma.
Það er ótrúlega algengt að
blaðaskribentar af þessu tagi
beinlinis froöufelli, þegar þeir
eru að koma sér undan að svara
þvi hvort þeir séu meömæltir
eða mótmæltir ágóða.
Meira að segja Sigurður A.
Magnússon, sem er auðvitað
ekki kom mi af þessari tegund —
til þess er hann of upplýstur —
fellur I þessa gryfju i ágætri
grein i Helgarpóstinum, þar
sem hann gerði úttekt á vemmi-
legum sjónvarpsþáttum Miltons
Friedmans. Hann segir: ,,Um
það er harkalega deilt, hvar
mörkin milli rikisafskipta og
einkabrasks (leturbreyting okk-
ar) skuli liggja...” Er þá allur
ágóði, sem fellur i skaut ein-
staklingum, og ekki rikissjóði,
einkabrask?
Það er út af fyrir sig engin
furða, þótt menn verði stundum
svolitið ruglaðir. Þjóðviljinn, til
að mynda, hefur aldrei gert
þessa spurningu upp við sig.
Ef Árni Bergmann reynir að
velta þessu fyrir sér I alvöru, þá
ruglar hann.
Vinnulaun— ágóði
Þegar launafólk selur vinnu
sina, verkamenn eða kennarar
eða hverjir aðrir, þá setja þeir
uppákveöiðlágmarksverö. Þeir
selja vinnu sina á markaði. Þeir
hafa stofnað félög, sem ekki sizt
eiga að tryggja þaö, að atvinnu-
rekendasamtök kúgi ekki ein-
staklinga til þess að selja vinnu
sina við lægra veröi en samið
hefur verið um. Verkalýðs-
hreyfingin hefur lagt griðarlega
áherzluá það, sem hún vill kalla
frjálsan samningsrétt, þaö er að
atvinnurekendur og launafólk
eigi að semja frjálst um þetta
verð vinnunnar, án afskipta
rikisvalds. Þetta er rétt skoðun
verkalýðshreyfingarinnar. Að
visu vitum við, að hugmyndir
um þetta hafa i seinni tið orðið
ærið ruglingslegar — forustu-
menn biðja jafnvel um rikisaf-
skipti bak við tjöldin þó þeir
hins vegar afneiti þeim kröftug-
lega, þegar þeir standa fremst á
sviðinu.
Allt um það, þá er krafan um
frjálsa samninga rétt, og ávisun
á heilbrigðara þjóölif. Menn
mega samt ekki gleyma þvi, að
krafan um „frjálsa samninga”
er I eðli sinu hákapitalísk, hún
er arfur frá kapitalisma 19du
aldar, þegar verkamenn tor-
tryggðu rfkisvaldiö, sem þrátt
fyrir allt var sinu verra þá en
það er nú. Demókrati hefur,
þrátt fyrir allt, gert rikisvaldið
manneskjulegra.
Verkamain selja vinnu sina.
Nú um stundir fá þeir svivirfi-
lega lágt verð fyrir hana. Það er
kannske önnur saga. En með
sama hætti verðleggur kaup-
maður vinnu sina. Hann selur
þjónustusi'na á formi álagning-
ar á vörur. Stundum fær hann
meira, stundum minna. Að baki
þessari verðlagningu liggja hins
vegar sömu rök og aö baki verö-
lagningu vinnunnar. Ef neyt-
andi er upplýstur, og ef önnur
ytri skilyröi eru fyrir hendi, þá
er neytandinn að kaupa þjón-
ustu. Seljandinn setur upp verð,
neytandinn ákveður hvort hann
verzlar fyrir þetta verð.
Nú skulum við að sinni ekki
leggja dóma — aðeins fullyrða,
að hér búa sömu rök aö baki og
þegar verkalýðsfélagið verð-
leggur vinnu félagsmanna
sinna, prúttar og reynir aö fá
hærra verð, svo sem eðlilegt er.
Með öörum orðum, ef menn
halda að það sem gerist I kjara-
samningum sé sósialismi, en
það sem daglega gerist hjá
kaupmanninum á horninu sé
kapitalismi, þá er það misskiln-
ingur. Það er einn og sami hlut-
urinn — aðstæðurnar auðvitaö
breytilegar. Það er raun marg-
undirstrikað af verkalýðshreyf-
ingu — með áherzlu á frjálsa
samninga aðsvo sé.
Vitaskuld ganga viöskipti
ekki alltaf svona einfaldlega
fyrir sig. Vitaskuld gera kaup-
menn, eða hverjir aörir fyrir-
tækjaeigendur, oft meö sér
samtök, og oft sæmileg samtök.
Vitaskuld er hringamyndun
raunverulegt vandamál, og sem
stendur nær okkur hér á eyland-
inu en oft er látið i veðri vaka.
Þar er ekki aðeins átt viö SIS og
Flugleiði/Eimskip, heldur til
dæmis Morgunblaðið. En á hinn
bóginn (til aö velta vöngum eins
og gyöingurinn Trevje): Eru
það rök á móti ágóða að f jórir af
hverjum fimm íslendingum lesi
Morgunblaöið? Vitaskuld hefur
rikisvaldið tæki, hringalög og
skattaákvarðanir hvers konar,
tilþess aö dreifa meö og jafna.
En grundvallarspurningin sem
hér er sett fram fjallar tkki um
það, heldur hitt: Er ágóði i
sjálfu sér rangur? Þvi svörum
við neitandi.
Guðrún
Auöhringir og Mogginn fela I
sér ýmsar flækjur. En samt er
hægt að spurja einfalt. Guðrún
Helgadóttir er afbragðsgóöur
barnabókahöfundur. Einn
mælikvaröi, og kannske ekki
ómerkari, er sá að margir
kaupa og lesa bækur Guðrúnar.
Af þvi hefur hún dágóöar tekjur,
svo sem ofureðlilegt er. Er eitt-
hvaðrangteða siðlaust við það?
Hversu mikill markaðsmaður
er Arni Bergmann? Telur hann
að það ætti að taka allar tekj-
urnar af Guðrúnu og dreifa
þeim til þeirra, sem færri vilja
lesa, til þess til dæmis að bæta
þeim upp vonbrigðin!? Þegar
lesandinn kaupir bækur
Guörúnar, er hann á sinn hátt að
greiða atkvæöi — og um leið aö
greiða Guörúnu laun, sem hún
auðvitað hefur unnið fyrir? Eða
eigum við að segja að Guðrún
megi græöa samkvæmt mark-
aðslögmálum, af þvi að hún er
kommi.en Rolf Jóhannsen megi
ekki græða samkvæmt mark-
aðslögmálum af þvi hann er
plebbi? Getur verið að það sé
mannfyrirlitning af þessu tagi,
sem býr aö baki til dæmis orð-
um Siguröar A. Magnússonar
um einkabrask? Að Rolf sé aö
braska, en Guðrún að vinna fyr-
ir sér!
Og er markaðurinn þá aðeins
fyrirsuma? Það má velta þessu
fyrir sér. v„
í annað