Vísir - 14.03.1969, Blaðsíða 9

Vísir - 14.03.1969, Blaðsíða 9
VIS IR . Föstudagur 14. marz 1969. 9 Jgftir að hafa dvalizt um hálf- an mánuö í Bretlandi og lit- azt um í eyríki hennar há- tignar, er ég víst skyldugur sem nokkurs konar utanríkispólitísk ur spesíalisti að reyna að segja nokkur orö um ástandiö héma. En ég veit vist lítiö meira en það, að veðráttan hér í Lond- on hefyr veriö heldur ömurleg, hvorki faeitt né kalt, þurrt né vott, htrfdur aöallega leiöinda- þoka með brennsluefnabragði af. Þaö hefur nú löngum veriö sagt, undanfarin ár, aö gamla Bretland sé sjúklingurinn i hinu vestræna efnahagskerfi ár eftir ár hafa menn verið meö sí felldar áhyggjur af Bretum, sem foröum drottnuöu yfir heimin- um, að þar sé allt efnahagskerfið í kaldakoli. Mér finnst nú, að maður gestkomandi og gangandi um göturnar veröi ekki svo mik iö var viö þetta í daglegu lífj og víst er að mér sem íslendingi ber lítið að furða mig á því, þó aö tilkynning kæmi nú um aö bankavextir í Englandi hækkuöu upp í 8 prósent. því aö við höf um nú séö þaö svartara heima. En þrátt fyrir allt virðist mér, aö flest sé ódýrara f búðunum hérna í London en í öömm löndum, svo ekki virðast þeir eins þjáðir af veröbólgu og margar aðrar þjóöir. En svo líður tíminn og frá því að labba um strætin þá fer maö ur smámsaman að komast betur inn í hlutina viö aö rabba við fólk og sjá ýmislegt f nýju ljósi. 'J'ökum sem dæmi, að ég hef oft gengið að undanfömu í Nýja Oxford stræti og um eitt torgiö, sem heitir Tottenham Court. Þar veitti ég athygli splunkunýrri byggingu, sem stóö hér ekki þegar ég var hér síö- ast fyrir svo sem fimm árum. Mér virtist þetta ein allra glæsi legasta byggingin í London, hún var verulegur skýjakljúfur upp á einar fjörutíu hæöir og afskap lega skemmtileg og sérkenni- leg í sniðum. í huga mér varö hún glæsilegasta byggingin í London og ég fmyndaði mér, aö hún gæti verið eins og tákn fyrir nýja strauma og fram- farir í þessu gamla landi. En svo geröist þaö, að ég var á gangi eftir götunni með kunnugum manni, starfsmanni í einnj ráðuneytisskrifstofanna og vorum viö þá staddir undir gnæfandi turni þessarar nýju byggingar, þegar hann sagði mér sannleikann um skýjakljúf Westminster-bankans í Totten- ham Court. Þetta stóra og glæsi- lega hús hefur staðiö þama full- byggt í nærrj tvö ár, en það hefur ekki tekizt að leigja skrif stofuplássið út enn. I tvö ár hefur húsiö með milljarðakostn- aði sínum þannig staöiö rentu- laust. Leigan, sem heimtuð var, þóttj svo há, aö fyrirtæki treystu sér ekki aö taka hús- næðið þar, þó aö þaö væri á bezta stað í borginni. Líklega heföi bankanum, sem stendur á bak viö þessa fjárfestingu tek izt aö koma skrifstofuhúsnæöinu út ef þeir hefðu lækkað leiguna, en þeir sáu sér þaö ekki fært svo mikill hafði kostnaðurinn veriö og leigukrafan var reikningslega rétt. Og nú veit enginn hvaö veröur um bygginguna, á hún að standa þama ár eftir ár auö og óleigö? Hvað segja hlutafjár- hafár? Hvar er nú Soames gamli eða ímynd hans til að kippa i taumana? Allt I einu haföi táknmynd þessarar byggingar gerbreytzt í huga mér, hún var ekki lengur tákn þróttmikilla framfara, held- ur vandræða og stöönunar og því miöur er ég hræddur um, að niðurstaðan verði sú sama, þó víðar sé komið niöur í efna- hagsmálum Breta. Kannski gæt- ir þessa sérstaklega f London þaö má vera að stöðnun á höf- uðborgarsvæðinu sé meiri en annars staðar vegna þeirra miklu átaka, sem hafa verið gerö til að skapa jafnvægi úti um landiö í efnahagsmálunum og fyrirtækjum gert sérlega auðvelt aö koma sér fyrir í norðurhluta landsins, meðan aö- staðan verður æ örðugri á Lundúnasvæðinu. Cíðustu fréttir um þau vand- ^ ræði og örðugleika, sem Bretar eiga við að stríða voru fólgnar í miklu verkfalli hjá Ford-verksmiðjunum í Dagen- ham, sem eru taldar eitt mikil- vægasta gjaldeyrisframleiðslu- fyrirtæki Énglands. Það er varla einleikið hvemig þetta verkfall skall á. Þannig vildi til, að verksmiðjustjómin og verka- lýðsfélögin höfðu nú loksins eftir áratuga skemmdarverka og villikattaverkföll komið sér saman um að reyna að binda enda á það, að örsmáir hópar sérgreinamanna gætu stöðvað alla verksmiðjuna og var nú náð samkomulagi um heildarsamn- inga fyrir allt starfsfólk Ford- verksmiðjunnar, sem átti að vera í þvf fólgið að skapa sam- ræmt launakerfi fyrir allt starfs- rusli að verðmætum, sem ösku- karlarnir taka frá og svo seldu þeir þaö fyrir eigin reikning og höfðu allgóðar tékjur af. En bæði var þarna maöur á furlu kaupi sem ekkert gagn gerði og þar að auki tafði þessi sífellda leit í rusiinu mjög verkið. Svo nú voru settar strangar reglur um það að ekki mætti framar leita í ruslinu, fækkað yrði mönnum í hverju gengi um einn, en kaupið jafnframt hækk- aö, sem nam hagnaði ösku- hreinsaranna af þessum verð- mætum. Tókst loksins samkomu lag um þetta, en ekki er það samkomulag talið sérlega vel haldiö frá hálfu öskukarlanna, þeir hirða nú um 20 prósent hærra kaup en áður, en virðast halda áfram sinni ruslaleit, og þannig er þetta á öllum sviðum, að þótt Barbara Castle sé að reyna aö koma á endurbótum í verkalýðsfélögunum, draga úr alls konar óheiðarlegum auka- greiðslum fyrir óunnin verk, þá halda gömlu siðirnir áfram Ieynt og ljóst. það er þó engan veginn rétt eða auðvelt fyrir utanað- komandi mann að gera sig að dómara yfir Bretum í þessu. Svona vandamál eru aldrej auð- leyst, þvf aö þau rista alltaf miklu dýpra en mann grunar við fyrsta tillit og margir ólíkir þættir eru samtengdir, svo erf- itt verður að leysa vítahringinn. Við sjáum það að framferði verkalýðsfélaganna í Bretlandi er oft neikvætt og niðurbrjót- andi, en á hinn bóginn verður það kannski ekki óeðlilegt, þeg- ar maður sér að almenn laun eru lægri f Bretlandi en í nokkru öðru vestrænu landi, og yfirleitt finnst mér fátækt og sú sparsemi þar sem menn eru neyddir til að velta hverjum eyri margsinnis milli fingur- gómanna vera mest áberandi hér í London, en það verður aft- Mannhusi skýjakljúfurinn innj geysilegum búsifjum. Þetta viðurkenna í rauninni allir. Nú er við völd í landinu stjóm Verkamannaflokksins, það er óbeinlínis stjórn verkalýðsfélag- anna og það er nú fyllilega viö- urkennt af verkalýðsmálaráð- herra ríkisstjómarinnar, kven- manninum Barböm Castle, að starfsemi verkalýðsfélaganna er í mörgum tilfellum orðin hrein skemmdastarfsemi, og stendur í veginum fyrir verklegum og efnalegum framfömm. Kven- maður þessi virðist nú vinna oft harkalega gegn verkalýðsfélög- unum með því að banna verk- föll og frysta allar launahækk- anir og segja sumir, að hún sé verri en nokkrir atvinnurekend- ur. Við skulum taka dæmi um hvemig starfsemi verkalýðsfé- laganna er. Að undanfömu hef- ur staðið. yfir mjög harkaleg vinnudeila mill; borgarstjórnar Lundúnaborgar og öskukarl- anna í borginni. Það hafði verið tekin ákvörðun um að gera öskuhreinsun hraðvirkari og fullkomnari og kom þá í ljós við rannsókn, að hægt var með auðveldu mótj að fækka ösku- körlum stórkostlega. Þetta stafaði af því, að í hverju ,,gengi“ öskukarla var einn sem vann ekki handtak við að hreinsa tunnur, heldur var það hlutverk hans á fullu kaupi frá borgarstjóminni að leita í ðllu ur skýring á því hvers vegna vömr og þjónusta em yfirhöfuð ódýrari hér en í öörum vest- rænum löndum. jyfér virðist þannig að efna- hagsmál Breta séu komin f nokkurs konar óleysanlega sjálfheldu. Það er nauðsynlegt fyrir framleiðslufyrirtækin að fá tækifæri til að breyta tækni sinni, svo að þau geti goldið þjóðinni betri kjör, en þaö er líka orðið mjög aðkall- andi að bæta kjör brezkrar al- þýðu, svo þau haldi ekki áfram að dragast aftur úr þvf sem tíðkast á meginlandinu. Maður veit varla hvernig á að vera hægt að framkvæma þetta sam tímis. Núverandi stjóm virðist hafa litið svo á, jafnvel þó hún sé stjóm Verkamannaflokks, að það verði nú að ganga fyrir öllu, að fjármagna og tækni- væða framleiðslufyrirtækin en það er ekki talið mögulegt, nema með því að halda lífskjörum þjóðarinnar niðri nú um nokk- urra ára skeið, fyrst verði að samna í sjóði og lækna fram- leiðsluna. Vandamálið liggur fjölmörg ár aftur í tímann og það er I því fólgið að þýzk eða hollenzk eða 'frönsk framleiðslufyrlrtæld framleiða vöru með sjálfvirkum tækjum og aðeins fjóTum eða sex mannshöndum, sem hér í 10. síða. Þannig stendur skýjakljúfur upp á 40 hæðir auður og mannlaus í Tottenham Court f London. Ekki hefur reynzt mögulegt að leigja hann út. fólkið, hvaða vinnu sem það ynni, en Ford tók að sér að greiða yfirhöfuð öllu starfslið- inu um 6—7 prósent hærri Jaun en áður, en á móti fékk verk- smiðjan Ioforð verkalýðssam- takanna um tveggja ára vinnu- frið. Þessu samkomulagi var fagn- að sem stórtíðindum, en tekið fram að verksmiðjan hefði þvi aðeins séð sér fært að gefa þetta mikla kauphækkun, þar sem á móti kæmi loforðið um vinnu- frið og ákvæði í samningunum um refsiákvæði ef einhverjir hópar ryfu þau ákvæði. En allt þetta fallega sam- komulag hrundi svo til grunna fyrir það, að örfámennur flokk- ur einhverra innréttingarmanna neitaði að ganga að þessum skilmálum. Þeir vildu ganga að samningunum I heild, taka kauphækkunina, en kröfðust þess eins að ákvæðið um refsing- ar við villikattaverkfalli væri tekið út úr samningunum. Að sumu leyti höfðu þeir samúð með sér í þessu, þar sem slík refsiákvæöi eru óvinsæl og jafnvel vafasamt að þeim yrði nokkum tíma beitt, svo sem persónulegar sektir við menn sem hefja ólögleg verkföll. En þetta ákvæði var I augum verk- smiðjueigendanna aðalatriöiö, ekki kannski vegna þess að þeir myndu beita þessu ákvæði, heldur vegna þess að það væri almennt nauðsynlegt til að bæta vinnumóralinn og sigrast til fulls á hinum óendanlegu skemmdarverkastrækum, sem hafa lagt framfarir í rúst, Og á því einu byggðist launahækkun- in, að vinnufriður væri tryggð- ur. Svo fór allt samkomulagið í mola og upp úr vonum um heildarsamkomulag spratt að- eins nýtt allsherjarverkfall. /All efnahagsmál Breta koma jafnan í einn og sama hnútinn í verkalýðsmálunum. Það getur enginn vafi leikið á því, að starfsemi verkalýðsfé- laganna er farin að valda þjóð-

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.