Vísir - 07.01.1970, Qupperneq 5

VÍSIR . Miðvikudagur 7. janúar 1970.
5
Áratugurinn 1960- 70 merkilegur
áfangi í þróunarsögu mannsins
Sókn mannsins út i geiminn verður ekki stöðvuð.
Tjegar nokkrir góðborgarar
voru að því spurðir í út-
varpi og sjónvarpi á dögun-
ura, hvað þeir álitu merkilegast
af þv{ sem gerzt hafði á liðnu
ári, þvf sem endaði þann 31.
des. 1969. svöruðu þeir flestir
viðstöðulaust, að það væri
fyrsta tunglför bandarfsku geim
faranna. Ekki er þó jafnvíst, að
þeir hinir sömu hafi allir gert
sér grein fyrir því, hve sá ára-
tugur, sem var á enda áður
nefndan dag, er merkilegur í
því tilliti. Þegar hann hófst,
hafði engin mannleg vera kom-
ið út fyrir gufuhvolf jarðar en
þegar honum lauk höfðu alls
45 geimfarar — 24 bandarískir
og 21 sovézkur — farið 37 leið-
angra út í geiminn, og höfðu
þeir skemmstu staðið í stundar-
fjórðung en þeir lengstu næst-
um hálfan mánuð. Þar af voru 22
leiðangrar farnir í bandarísk-
um geimförum, en 15 í sovézk-
um. Það var hinn frægi sovézki
geimfari, Yuri Gagarin höfuðs-
maður, sem fór hinn fyrsta leið
angur með Vostok I., þann 12.
apríl. 1961, var fari hans skot-
ið á braut umhverfis jörðu og
stóð leiðangur hans í 108 mín-
útur. Bandaríkjamenn reyndust
síðbúnari, þeir sendu sitt fyrsta
mannaða far út í geiminn þann
5. maf sama ár, með Alan B.
Shephard sjóliðsforingja innan
borös, en þó ekki á braut um-
hverfis jörðu. og ekki tók leið-
angurinn nema stundarfjórðung.
Enda þótt Sovét-menn heföu
forystuna í geimsiglingum enn
um skeið, sóttu Bandaríkjamenn
•fast á. og svo fór að það kom í
þeirra hlut að ljúka þeim merki
lega áfanga áratugsins með hinu
glæsilegasta afreki, þegar þeir
sendu fyrsta mannaða geimfarið
til tunglsins og náðu því og á-
höfn þess aftur til jarðar heilu
og höldnu í júlí, 1969. Kannski
er þaö ekki ómerkilegra afrek í
sjáífu sér, að þeir gerðu annan
lelðangur til tunglsins í nóvem-
ber sama ár sem ekki tókst síð-
ur. og sönnuðu þar með. að öll
sú mikla tækni sem slík afrek
byggjast á, er þegar orðin svo
fullkomin og örugg, að þar er
ekkert undir hendingu eða
heppni komið. Telja þeir, sem
gerst þekkja þá tækni. að tungl
faranum sé mun minni hætta
búin í slíkum ferðum en f um-
feröinni á götum stórborganna
á jörðu niðri.
Séu geimleiðangrar Banda-
ríkjamanna reiknaðir í klukku-
stundum, miðað við hvern þátt
takanda, kemur í ljós að þeir
hafa dvalizt samtals 5830 stund
ir úti í geimnum þennan fyrsta
áratug geimaldar, en það sam
svarar því, að einn maður
dveldi þar rúmlega átta mán-
uði. Það er táknrænt fyrir hina
miklu sókn Bandaríkjamanna á
þessu sviöi undir lok áratugs-
ins, að meira en helmingur af
þessum geimdvalar-klukkustund
um eöa 3840, kemur á sfðustu
fimmtán mánuðina, eða sex
\ þriggja manna leiðangra með
geimförum, sem skotið var á
loft með Appolo-eldflaugum.
Siðustu þrettán mánuði ára-
tugsins voru mönnuð, bandarísk
geimför í fullar 200 klukku-
stundir á sporbraut umhverfis
tunglið, en það sannar bezt hve
sú þróun hefur reynzt gífurlega
ör og stórfengleg, sem hófst
fyrir tæpum tíu árum, eða þeg-
ar Yuri Gagarin komst á braut
umhverfis jörðu í Vostok I. og
geimöld hófst, þann 12. apríl,
1961.
Allmargir vísindamenn hafa
Iátið í ljösi það álit, að sá at-
buröur og fyrsta tunglför Banda
ríkjamanna, tákni straumhvörf
í þróunarsögu mannkynsins.
Sumir kveða jafnvel svo sterkt
að orði, að þeir tákni straum-
hvörf ■' sögu alls lffs á jörðu, að
sínu Ieyti engu ómerkilegri en
þegar fyrstu Iffverurnar létu
sér ekkj nægja það umhverfi,
sem hafði fóstrað þær frá upp-
hafi, hafdjúpin, en leituðu í land
þar sem þeirra beið nýtt þróun-
arskeið í nýju umhverfi. Svipað
hafi gerzt, þegar Gagarin
kvaddi um stundarsakir það um
hverfi, sem þróunarsaga mann-
kynsins haföi verið bundin þang
aö til, og það hafi því einungis
veriö rökrétt áframhald þessa
nýja þróunarskeiös, sem þá var
hafið, þegar fyrstu mennirnir
stigu fæti á annan hnött en
þann, sem þá hafði fóstrað.
Hvaö sem því líður, þá er eitt
víst — sókn mannsins út í geim
inn verður ekki stöðvuð héðan
af. Hver þróunin á því sviði verð
ur þann áratug, sem hófst 1.
janúar 1970, er örðugt að spá,
ekki sízt þegar tillit er tekið til
þess hve stórstíg hún varð þann
áratug, sem þá var á enda.
Bandaríkjaménn, sem tekið hafa
þar forustuna — að minnsta
kosti í bili — hafa þegar í undir
búningi marga leiðangra til
tunglsins strax á þessu ári, jafn
vel að senda þangað menn til
lengci dvalar. Hvað þeir í Sovét
ríkjunum hyggjast fyrir. er ekki
vitað að svo stöddu. Sumir telja
að það sé um að ræða kyrr-
stöðu á sviði geimferða, en þaö
er harla ólíklega að hún reyn-
ist nema tímabundin, Þeir hafa
áöur haft þann háttinn á að láta
sem fæst uppskátt um geimleið
angraáætlanir sínar en heldur
kosið að koma á óvart, og ótrú-
legt ér það að þeir, sem nú
fara þar með völd, uni þvi til
Iengdar aö teljast þar eftirbátar
Bandaríkjamanna, jafnvel þótt
þeir hafi í mörg horn að lita á
jörðu niðri.
Sókn mannsins út f geiminn
verður ekki stöðvuð nema eitt
komi til — ragnarök á jörðu
niðri. Þótt undarlegt megi virð-
ast er sá möguleikj hugsanleg-
ur, að einmitt geimaldartæknin
geti átt sinn þátt í þeim ragna-
rökum, ef til þeirra kemur. Sú
tæknj er þegar komin á það
stig, að það er hægur nærri —
að minnsta kosti fyrir Sovét-
menn og Bandaríkjamenn, að
koma tröllauknum kjamorku-
sprengjum á braut umhverfis
jörðu og beita þeim af ýtrustu
nákvæmni sem gereyðingar-
vopnum hvar og hvenær, sem
þeir teldu henta. Á þessum
möguleika . er þó aðeins tæpt,
enginn viröist bora að hugsa þá
hugsun til enda ..
LEIGANsf^
Vinnuvélar iil leigu
Litlar Steypuhrœrivélar
Múrhamrar m. borum og fleygum
Rafknúnir Steinborar
Vatnsdœlur (rafmagn, benzín )
Jarövegsþjöppur Rafsuðutœki
Víbratorar
Stauraborar
Slípirokkar
Hitablásarar
HÖFDATU