Vísir - 05.11.1970, Blaðsíða 9

V1SIR . Fimmtudagur 5. nóvember 1970.
9
viss»
— Finnst yður að pilt-
arnir 2 sem svindluðu
sér með Loftleiðum til
USA og aftur heim eigi
að borga farið?
Sigurður Tómasson, rafvirki:
,Jíei. Þeir ættu skiiið heiðurs-
merki fyrir að koma svo ræki-
lega upp um það vandræða-
ástand, sem ríkir I öilum örygg-
ismálum mMili Ianda.“
Óskar Auðunsson, ökukennari:
„Já, aiveg skilyrðisilaust. Þetta
getur orðið tffl að hvetja fleiri
til að gera slíkt hið sama.“
Ásgeir Eyjólfsson, pípulagninga
maður: „Ails ekki. Enda held ég
að það verði ekki gert, þótt
þeir segi það i blöðunum. Þlað
er einfaldlega ekki hsegt.“
Halla Jónsdóttir, húsmóðir: „Nei
það finnst mér ekki, því mér
finnst þebta svo snjallt hjá
j>eim.“
Guðmundur Magnússon, kenn-
araskólanemi: „Nei, því að mér
fínnst þetta svo skemmtileg
ævintýramennska og ég hef oft
hugsað mér að reyna það sama.“
Agnar Daðason, afgreiðslumað-
ur: „AIls ekki. Mér finnst þetta
svo klárt hjá þeim."
Jónas stýrimaður með sextantinn.
land sem konunglegur trúboði
og tveir kaupmenn opnuóv ««,1-
okunarbúð. Danir vo.ni ae þvt
Ieyti einkennilegt útþensluveldi,
að þeir vildu aðeins fá að verzla
og halda opnum kirkjui,j á
sunnudögum, þegar búðirnar
voru lokaöar hvort eö var. Um
þetta leyti voru Grænlendingar
ca. 100.000 manneskjur, en þeg-
ar séra Hans Egede deyr eru
þeir innan viö 20.000 og allt 1
kalda koli. Kirkjan búin að
missa tökin og ekki gekk verzl-
unin heldur betur en kirkjan.
Þó hafði það tekizt á fáeinum
áratugum að leggja menningu
Grænlendinga að velli, en ef
nokkur þjóð gat ekki án menn-
ingar sinnar verið þá voru það
Grænlendingar. Þeir lifðu í stór
fjölskyldum — 50—100 manns
í einum hóp undir einu þaki.
AMir voru jafnir og enginn
reyndi að ná vöidunum. Séð var
um vandalausa og aldraða alveg
á sama hátt og f nútímarfkjum
og samfélög þeirra minna kann-
ski helzt á stórfamilíur hipp-
anna nú á dögum, nema Græn-
lendingar þurftu ekki hass til
Danir eina þjóðin, sem
ekki skilur Grænlendinga
— segir Jónas stýrimaður, sem legið hefur i
Grænlandsfart i sumar
— Ég tel að Danir séu einlægir i viðleitni sinni til að
tryggja framfarir á Grænlandi. En sá gamli misskilningur,
að mennirnir í Kaupmannahöfn, þar sem hann guð á heima,
þekki lífið svo miklu betur, — hann er enn við lýði, segir
Jónas stýrimaður Guðmundsson. Jónas hefur verið í Græn-
landssiglingum í sumar og hefur gert sér far um að kynnast
högum fólks þar í landi. Hann hefur raunar víða flækzt í
siglingum undanfarin ár. Vísir hitti hann að máli nú á dög-
unum, þegar hann gerði hér stuttan stanz.
jy/Jér er nær að halda að Danir
séu eina þjóðin i heimin-
um, sem ekki skilur Grænlend-
inga, heldur Jónas áfram.
— Það var eiginlega tilviljun
að ég lagöist í Grænlandsfart.
Garnfa Nordvest, 12.000 lesta
vöruflutningaskip sem ég sigldi
á var selt og mér var omað á
Græmlandsfarið LOTTE NIEL-
SEN. Það er eitt þeirra skipa
er sigla fyrir konunglegu Græn-
landsverzlunioa. Ég greip að
sjálfsögðu þetta einstæða tæki-
færi til að kynnast Grænlandi,
þessu stóra landi, sem þótt það
sé næst landa ís'Iandi er ein-
hvem veginn svo fjarlægt. Ég
held til dæmis, að fæstir geri
sér grein fyrir stærð landsins.
Ef norðurhomið væri sett niður
í Osló væri suðuroddinn, Hvarf
á Grænlandi niðri í Túnis og
Norðursjórimn og meginlands-
ríkin alflt að Rússlandi hyrfu
undir það, ásamt obbanum af
Miðjarðarhafinu.
— Hvemig er aö vera í Græn-
landsfartinni?
— Nú þaö er eins og hvert
annað sumarstarf, vegavinna,
eða síld, en einna helzt minnti
þetta mig á það, þegar ég var
stýrimaöur á HERMÓÐI sáluga
í vitaflutningunum, en Guðni
Thoriacius skipstjóri var mik-
il'l þrælahaldari, samt þeirrar
gerðar, að hann hlífði sjálfum
sér minnst og úr plássi frá hon-
um fóm menn ekki ótilneyddir
árum saman. Nú sérstaklega
hefur þetta verið einstakt tæki-
færi til að hitta að máli stein-
aldarmenn og alls konar fmm-
stætt fölk og í Grænlandi getur
maður séð vissa þætti í þjóð-
lífi íslendinga Ijóslifandi, þ. e.
frá einokunarámnum og elztu
bæirnir minna á Stykkishölm og
aðra íslenzka kaupstaði, þar
sem fom verzlunarhús standa
ennþá.
— Hvað með hafísitm?
— Þetta er lokað meira og
minna aMt árið. Við vomm til-
tölulega heppnir, lokuðumst
bara tvisvar inni í ís, það var i
ágústmánuði, en suðurhafnim-
ar vom lokaðar fram eftir
sumri. Við fórum alls fimm
ferðir þangað upp og tók hver
ferð 28—45 daga.
T?m þetta hættu'legar sigl-
ingar?
— Ef þær em bomar saman
við algengar siglingar kaup-
skipa em þær það kannski, en
borið saman við að róa vetrar-
vertíð í Grindavík eða úr Bol-
ungarvík eru þær það ekki.
Grænlandssiglingar em aðal-
lega þreytandi. Þessi eilífa bar-
átta við ísinn. Skipið var til
dsemis einu sinni 20 tíma að
komast 9 sjómílna leið, eða
eins og upp á Akranes. Það
þætti þeim seinfarið á Akraborg
inni. Vissulega vinna danskir
sjómenn margvísleg afrek í þess
um siglingum. Sér í lagi á vor-
in, eða siðla vetrar, þegar brot-
izt er þangað upp gegnum stór-
isinn í vondum veðmm, nú og
sjóSlys hafa orðið mörg og næg-
ir að minna á þegar Grænlands-
farið Hans Hedtoft fórst árið
1959 og með því 95 manns. Slys
ið varð 30. janúar. Menn höfðu
áöur gert sér vonir um að með
sterkum og velbúnum skipum
mætti sigla á vetrin til Græn-
lands og þvi var skipið þama
á ferð á þessum tíma. Sann-
leikurinn er hins vegar sá að
svo sterk skip em ekki til, að
þau þoli árekstra við borgarís.
Hins vegar hafa polarskipin,
eins og þau em gjaman nefnd,
þol til að ryðja sér braut gegn-
um stórísinn, en þau verða fyr-
ir hnjaski þótt ýtrustu varkámi
sé gætt og nenni ég ekki að telja
upp öl'l þau hafarí, sem oröið
hafa bara í sumar.
— En Grænlendingar. Hvað
segirðu af þeim?
— Þetta er elskuteg þjóð, sem
hefur orðið að þola margt. Ég
get náttúrlega ekki gert neina
al'lsherjarúttekt, enda ekki á
mínu færi, en maður hlýtur t. d.
að dást að steinaldarmönnun-
um, sem gátu þolað Mfsskilyrði,
sem ístenzkir fommenn drápu
sig á, svo eitthvað sé nefnt.
Eskimóar gátu drepið hundrað
tonna hval og fom verkmenn-
ing þeirra er hreinasta undur.
Kajaka sér maður enn í Græn-
landi, en þeir em nánast Hffæri,
fremur en skip. Þeir em notaðir
ennþá á einstaka stöðum, en þó
er held ég hvergi að finna hreina
Eskimóa Iengur. Ég hefi að
gamni mínu nefnt þessa kalla
bensín-Eskimóa, en þeir þjóta
á hraðbátum úr plasti inn á .
mil'li ísjakanna og skjóta al'lt
kvikt. Af bókum má ráða að
fyrr á öldum var þetta hamingju
söm þjóð, en nú á tímum er
engu þyrmt og því fór sem fór
í Grænlandi.
'Jjfarmleikurinn hefst raunveru
tega með því að guð almátt
ugur og konungsverzlunin ná til
Grænlands samtímis árið 1721,
er séra Hans Egede tók þar
að brjóta niður fordómana. Þeg-
ar Danir slá sér þama niður
verður á þessu breyting. Danir
kaupa spikið og skinnin og
selja jám og brennivín í stað-
inn. Ekkert er látið óselt leng-
ur. Samfélögin úti á klettunum
sundrast og menn hefja einbýli
undir búðarveggnum. AMt er
selt og þar gleymdst að safna
vetrarforða. Það eru ekki leng-
ur til skinn f konubáta og klæði,
ellegar spik á spiklampann, sem
þó var undirstaða aills. Enginn
var til að sjá um aldraða og
munaðarlausa. Þeir bara dóu,
því Grænland er a'Mtof stórt og
kalt til vergangs. Inn í þetta
blandast svo sjúkdómar og
drepsöttir og ótalmargt fleira,
sem of langt mál er að telja upp.
Sfðan hefur gengið á ýmsu og
Danir eyða miklu fé á Græn-
landi í margvíslega uppbygg-
ingu.
rænlendingar eru nú danskir
menn, kjósa tvo þingmenn
f danska þingið, en Grænlandi
er samt mest stjómað af alls
konar sérfræöingum með álíka
árangri og efnahagsmálum á
íslandi undanfama tvo áratugi
— bullandi tapi. Grænland
haföi hins vegar sjálfsstjóm á
stríösárunum og þá bar það sig
vel fjárhagslega og segir það
kannski nokkra sögu.
— Hvað tekur nú við hjá þér
ytra. Fleiri Grænlandsferðir?
— Nei. Grænlandssiglingun-
um er lokið í ár. Þær leggjast af
upp úr haustvertíð og liggja
niðri til vors. Hins vegar er
skælzt á flugvélum allan vetur-
inn og eru íslenzkir flugmenn
þar duglegastir allra. Plugvél-
arnar eru óháðar hafísnum.
Grænlands’förin eru nú tekin
upp og yfirhöluð, síðan sigla þau
á vetrin f leigufragt hist og her
unz þá í Grænlandi fer að tengja
eftir vorskipinu svona í byrjun
apríl. — Þar með er stýrimaður-
inn rokinn, því hann þarf að ná
upp i flugvél.