Vísir - 06.11.1970, Blaðsíða 8

8
V í SIR . Föstudagur 6. nóvembér 1970.
CTtgefandi: Reykjaprenr ht.
Framkvæmdastjóri • Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjóri • Jónas KristjánssoD
Fréttastjóri Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi • Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingar Bröttugötu 3b Símar 15610 11660
Afgreiösla Bröttugötu 3b Sími 11660
Ritstjóm ■ Laugavegi 178 Simi 11660 í5 tinur)
Áskriftargjald kr. 195.00 á mánuöi innanlands
f lausasölu kr. 12.00 eintakiö
Prentsmiöja Vtsis — Edda ht _______ _________
Sársaukal'itil verðstöðvun
Verðstöövunarfrumvarp ríkisstjórnarinnar var lagt
fyrir Alþingi í dag og hefjast umræður um það strax
eftir helgina. Má búast við miklu rifrildi um það í
þingsölum, eins og venja er um slík mál. En það mun
þó koma mönnum mest á óvart, hve fyrirhafnarlítil
þessi verðstöðvun er, hve lítilli röskun hún veldur.
Byrðar hennar eru alls ekki eins þungar og menn
hafa hingað til reiknað með.
Ef verðstöðvunin yrði ekki að veruleika, væri fyrir-
sjáanleg hröð verðbólga allt næsta ár. Kaup og verð
mundi hækka á víxl og fljótlega miklu meira en ut-
anríkisviðskipti okkar gætu staðið undir. Launþegar
mundu að vísu fá verðhækkanirnar bættar upp, 1—4
mánuðum eftir á. Þeir mundu því að mestu leyti halda
sínu unz ný gengislækkun yrði óumflýjanleg.
En tap launþega á þeirri töf, sem felst í því, að
kaupgjaldsvísitala er reiknuð út á grundvelli verð-
hækkana, sem urðu fyrir nokkrum vikum og mán-
uðum, mundi á næstu mánuðum nema sem svarar
2 prósentustigum og allt að 3 prósentustigum á lengra
tímabili. Þetta er hið stöðuga tafatap, sem verðbólg-
an veldur launþeganum.
Verði verðbólgan hins vegar stöðvuð, hækkar
hvorki framfærsluvísitala né kaupgjaldsvísitala, svo
að þetta tafatap fellur niður. í ljósi þess er það ekki
fórn fyrir launþega, að greiðslu á tveimur vísitölu-
stigum í kaupi verði frestað fram til 1. september
næsta árs eða meðan verðstöðvunin stendur. Laun-
þegar fá þessi tvö stig bætt aftur, þegar verðstöðv-
uninni lýkur, og taka þá í staðinn aftur á sig tafa-
tapið.
Atvinnureksturinn mun hins vegar bera nokkrar
byrðar af verðstöðvuninni. Hann fær ekki að velta
septemberhækkun launa, rúmlega fjórum vísitölu-
stigum, inn í verðlagið og verður að greiða nýjan
launaskatt, sem á að gilda út verðstöðvunartímabilið,
en ekki lengur. í þessu tvennu felst yfir helmingur af
þeim byrðum, sem verðstöðvuninni eru samfara. í
staðinn sparar atvinnureksturinn sér frekari hækkun
til kostnaðar vegna verðbólgunnar, sem annars yrði.
Meginhluta afgangsins mun ríkissjóður bera, án
þess að nýir skattar verði teknir upp né hinir hækk-
aðir. Þetta getur ríkissjóður m. a. með því að nota
fé það, sem lagt hefur verið til hliðar á fjárlögum til
að mæta hækkuðum verðlagsuppbótum launa og með
mik'kim sparnaði í útflutningsuppbótum á landbún-
aðarafurðir. Sá spamaður kemur í kjölfar þess, að
neyzla á þessum vömm mun aukast vemlega hér
heima, þegar þær hafa verið lækkaðar í verði vegna
niðurgreiðslna ríkissjóðs.
Þannig er ætlazt til þess, að þeir þrír aðilar, sem
hafa hag af verðstöðvuninni, fyrst og fremst ríkið
og atvinnureksturinn og einnig launþegarnir í minni
mæli, stuðli hver með sínum hætti að framkvæmd
nennar. Byrðar þessara aðila eru ekki þungar, miðað
við hagnað þeirra af verðstöðvuninni.
\\
Glaumgosinn gerist
harður í horn að taka
j^anada, annaö víðáttumesta
ríki veraldar nærri 10 miillj.
ónir ferkíilómetra að stærð
kemst tJltölulega sjaldan í heims
fréttirnar, enda kemur stærðin
að litlu haldi, þegar landiflæm
ið er mest mannlausar túndrur
heimskautasvæöanna. íbúatala
þessa landfræðilega risa rétt
teygist upp fyrir 20 milljónir
eða aiíka og í smárilkjunum Rú-
meniíu eða Júgóslavíu á Balkan
skaganum. Svo það er engin von
að Kanada vegi þungt í frétta-
mati 'heimsfregnritara, þómargt
merkilegt hafi verið að gerast
þar innan dyra, einkum í nýt-
ingu náttúruauölinda, raiforku i
fallvötnum og margra dýrra
málma i jörðu.
Helzt hefur það þótt tíðindum
sæta í Kanada á undanfömum
árum, þegar þeir völdu fyrir for
sætisráðherra unglegan mann
að nafni Trudeau, sem álitinn
hefur verið alger glaumgosi. —
Mann sem undi sér bezt í
glaumi og gleði, umgekkst í dýr
legum veizluhöldum olíukónga
og kvikmyndadísir, ók um á
spdatvögnum, hagvanur viö bari
og kokkteilpartí, kæruleysisteg
ur í framkomu hefur hann orðið
stjama í stjórnmálum. Sem pip
arsveinn hefur hann skotið róm
antfkinni inn í pólitfkina, beitt
karlmanntegum kyntöfrum sfn-
um á sjónvarpsokerminum og
verið tíður gestur í kjaftasögu
og klámdálkum blaðanna. Við
og við hefur orðrómur skotið
upp kolliniun að hann hafi verið
í tygjum við frægar filmstjömur,
látið í það skina að hann haifi
sofið hjá þessari og þessari síð
ustu nóttina. Og einn daginn
þykir það fréttnæmt, að sjálf
ur forsætisráðherrann hafi orð
ið algerlega utan við sig og
klumsa í þingsalnum í Ottawa
og verið alls ófær um að halda
ræðu, eins og breima köttur,
vegna þess að eitt helzta við-
hald hans, söngkonan og kvik-
myndaleikkonan Barbra Streis
and hafi birzt í öllu sínu veldi á
þingpöMum.
Tjannig hefur Pierre Trudeau
verið furðufugl í stjórnmál
um Kanada. Hann hefur verið
svingandi persóna, sem hefur
glætt allt lífi og fjöri. Hann mæt
ir ef til vili á ráðuneytisifundum
í gaWabuxum, á sandölum með
trefil um háls, órakaður og
timbraður, ef því er að skipta,
með svolitla rauða varalitskámu
á flibbanum. Auðvitað var á-
stæðan fyrir því að slik furðu
skepna náði aö komast upp, aö
allur almenningur var orðinn
dauðþreyttur á þessum stEfu, al-
varlegu, hundleiðinlegu merki-
kertum í stjórnmálastétt, sem
tróðu upp á hátíðastundum í
diplómötum með harðkúluhatta
og meö rakvélarbeitt brot í
buxnaskálmum. Fyrir Trudeau
hefur óhrjáleikinn, óreglusem-
in, kvennafarið orðið auglýsinga
herferð til að sýna, aö hann
væri bara venjutegur breyzkur
maður og það hefur faMið í góð
an jarðveg.
Hitt stóð fólki kannski á sama
um, hvort hann væri fær um að
stjóma. Það þótti nú ekki væn
legt aö stilla ábyrgðarlausum
glaumgosa við stýrisvölinn.
Aðallega gerðu menn sér þó
vonir um aö hann myndi færa
lff í alilt, Iáta hugmyn’daflugið
leita nýrra leiöa og vekja upp
ferskar vonir i staðinn fyrir
kalkaða stöðnun nefndastjóm-
sieminnar.
JVu fyrir nofckru stóð Trudeau
forsætisráðherra frammi
fyrir mesta vandamáli stjómar
tíma síns. AWra augu mændu á
hann, sikyldi hann ekki bila og
lyppast niður glaumgosinn glaði
þegar alvaran blasti við. Hann
kom mönnum jtá á óvart meö
alveg óvanalegri skapfestu, ein
beitni og hörku. Nú er helzt
hægt að gagnrýna hann fyrir,
að kannsfci.hafi hann sýnt held
ur mikla hörku.
Á ráðuneytisfundi í Ottawa
lýsti hann yfir hernaðarástandi
í Kanada. Ástæðan var eins og
allir vita mannránin tvö og
hótanir hermdarverkaf'lokks
frönskumælandi manna í Que-
bec að hefja skæmliðaöldu i
landinu með s'kefjalausum mann
ránum, morðum og sprengjutil
ræðum.
Aðgerðirnar sem hann greip
til vom svo harðar, að mörgum
frjálslyndum mönnum blöskrar
það. En Trudeau svaraði með
því meiri aðgangshörku. Sjálf
ur er hann foringi frjálslynda
flokksins, sem frá fomu fari
hefur verið stoð mannréttinda í
landinu, en nú mælti hann þess
um orðum tW flofcksbræðra
sinna. „Þeir einu, sem geta haft
á móti þessurn aðgerðum eru
frjálslyndir menn með hjartað í
buxunum, raggeitur og aumingj
ar.“
Um leið og hemaðarástandi
var lýst yfir hóifust fjöldahand
tökur víða 1 borgum landsins,
stjómmálaforingjar, ritstjórar,
blaðamenn, allir þeir sem grun
aðir voru um stuðning og sam
úð með hermdarverkaflokknum
voru skefjalaust rifnir út úr
skrifstofum sínum og heimMum
og varpað 1 fangeilsi. Lögreglu
sveitir fara um landið þvert og
endilangt og hundelta meðlimi
í samtökum FLQ, því að Trud-
eau hefur heitið þvi að ganga
milli bois og höfuðs á þessum
glæpaflokki.
Tjví miðtir ex óvlst, að Kan-
ada hafi siðræn efni á því
að koma fram af silíkri hörku.
Þvi að bak við hermdarverkin
búa djúpstæð pólitisk vandamál.
Sá er munurinn aö meðan þjóð
félagið mim einróma standa
gegn og fbrdæma venjulega
borgaralega glæpi, eins og venju
leg prívat morö og bankarán til
persónulegs fjárhagsávinnings,
þá verður málið alltaf dálítið
flóknara, þegar afbrotin eru á-
vöxtur pólitískra deWumála,
eiga sér rót í viðkvæmum þjóð
félagslegum vandamálum og
ranglæti mW'li stétta og gagnvart
ýmsum minnihilutaflo'kkum í
íandinu.
Það er þessi eilífi stigsmunur,
er við verðum að geraáverkun
um, eftir umhverfi og þjóðfélags
legri aðstöðu. O'.ckur fyndist eng
in furða þó alþýðan I Tékkó-
slóvakíu risi upp gegn kúgun
Moskvuvaldsins og mætti sið-
ferðislega beita harkalegum ráð
um. Og þaö er heldur engin
furða, þótt skæruliðasamtök
myndist í ranglætisþjóðfélagi
Brasilíu, þar sem sterk s'kilmörk
eru milli hins ofbeldissinnaða,
allsráðandi valdahóps og alls-
lausrar alþýðunnar, sem er
hrjáð af hungri, sjúkdómum og
vesæld. Hitt eigum við erfiðara
með að sætta okkur við, að silík
ir atburðir skuli geta gerzt i hin
um svokallaða vestræna heimi,
þar sem við ímyndum okfcur i
eigin sjálfumgleði, að al'lt sé svo
fuWkomið og lýðræðisteg't.
n það eru sérstakiega tvö
dæmi, sem hafa tekið að
stinga okkur í augu á siðustu
tímum annað er ástandiö í
Norður Irlandi, hitt hatrið milli
tungumálaflokkanna í Kanada.
Ástandið er mjög svipað á þess
Pierre Trudeau forsætisráðherra Kanada, sem lýsti yfir hern-
aðarástandi í landinu.