Vísir - 17.02.1971, Qupperneq 7

1T í S I R . Miðvikudagur 17. febrúar 1971.
cyVlenningarmál
Hugieiðing um listamannaiaun:
Hið ólympska yfirbragð
T^/Jikið er fróölegt að sjá hvem
A ig samkeppnishugsjón kapi
talismans mótar orðið atlt yfir-
bragð listanna hjá okkur. Keppn
isformið er að verða a‘Ms ráð-
andi í bókmenntum, myndlist
og tónsmíðum engu siður en á
leifehúsfjölunum.
Ámi Kristjánsson.
Manni veitist orðið erfitt að
j>ekkja bókmenntadálka frá
íþróttasíðum í dagblöðunum.
Þar greinir nýverið frá þvi að
Jóhannes úr Kötlum hafi unnið
glæsilegan yfirburðasigur með
350 stigum en þeir Stefán Hörð
ur og Sigurður Nordal hafi kom-
ið síðastir í mark og hlotið 175
stig.
Bíöa menn kannski ekki í of
væni eftir úrslitunum í leik-
skáldakapphlaupinu hjá Iðnó og
tónskáldaþolhlaupinu ellegar
ljóðskáldagrindahlaupinu, er
Þjóðhátíðarnefnd var að starta
nýlega.
Stóð ekki meira að segja Norö
urlandamót í bókmenntum hér
fyrir skemmstu? Vissulega hljót
um við ennþá engan Norður-
landameistara, en keppnisreynsl
an er mikils virði að því er
þátttakendur segja.
Skelfing hlýtur allur þessi
keppnisandi og verðlaunaljómi
að vera örvandj fyrir Listina.
Bráðum förum við að kjósa
„Jakalegasta anda mánaðarins“
— nema sá titill hæfi nú þegar
sigurve-garanum í sunnudags
þættinum hans Jónasar Jónas-
sonar. En Tíminn fræðir okk-
ur á því í dag, að tilgangur
beirrar keppni sé eirpnitt að
finna Gáfaðasta íslendinginn.
Þá vitum við hver er mest selda
filtersígarettan.
Þá vitum við hver er metsölu-
bókin i ár.
Þá vitum við hver er íþrótta-
maður ársins.
Þá vitum víð hver er Hæsti
skattgreiðandinn.
Þá vitum við bókstaftega aflt
sem tjáð verður í hástigi —
meira að segja er búið að lofa
okkur því f sjónvarpinu, að um
bver áramót verði útnefndur
meistari hinnar æðstu kúnstar
hástiganna sjálfar auglýsinga-
gerðarinnar.
/ Vg þessir andahs ólympiu-
leikar halda áfram. Eins
konar maraþoníhlaup f þeirri
keppni er úthiutun listamanna
launa frá ári til árs.
Þá er engu likara en Helgi
Sæm sé orðinn íþróttaþutur. —
Mér finnst ég nú heyra þessa
unaðslegu rödd hans segja:
„Þau hlaupa nú samsíða
hérna framhjá blaðamannastúk
unni Elínborg Lárusdóttir og
Guðbergur Bergsson en Guð-
bergur er heilum hring á eftir.
Jóhannes Jðhannesson gullsmið
ur er nokkrum metrum á und-
an BKnborgu en bæði eru þau
lík'leg til að blanda sér í úrslita-
baráttuna. Þorsteinn frá Hamri
fer nú fram úr Guðbergi, en
hann er Ifka heilum hring á und
an eins og hin. Þaö er æsispenn
andi hver verður fyrstur ti‘l
þess að ná 175 þúsund króna
markinu: Þorsteinn Ö. Stephen
sen leiklistarstióri og ÓTöf
Pálsdóttir sénSííiérrafrú eru nú
líka komin í forystuhópinn sem
leiðir þetta hiaup og virðast
sigurstrangleg engu síður en
Ámi Kristjánsson tónlistar-
stjóri, Jón Nordal skólastjóri
ellegar ritstiórarnir Indriði og
Matthias. Hins vegar er J6n
Þórarinsson dagskrárstjóri aft-
arlega í }>eim hópnum sem rek
ur lestina hvað sem því nú veld
ur. Hann er eitthvað i’lla fvrir
kallaður i dag.“
Eru þetta kannski ýkjur?
AMa vega þekki ég fjöldann
aMan af fólki, sem aldrei lítur
í bók, aldrei fer á málverkasýn
ingu, aldrei hlustar á tónlist
nema Óskalög Sjúklinga — en
fær gæsahúð af spenningi í
hvert sinn sem einhver úr Öld
ungadeild Listamannalauna
hrekkur upp af og er ekki í
rónni fvrr en Hetgi birtir úr-
slitin um það hverjum hafi nú
verið hleypt í þetta auða sæti
í biðsalnum.
Öllu-m sem nenna að hugsa
málið er vitaskuld ljóst að sára
lítiM bluti þessa árlega lista-
mannafjár kemur að nokkru
gagni til þess að örva sköpun
neins konar listar og aldrei hefi
ég heyrt getið um dæmi þess
að úthlutun þessarar ölmusu
hafi ráðið úrslitum um það
hvort saga var skrifuð eða ekki,
ljóð var ort eða ekki, tónverk
samið eða ekki. Segja má að
vísu, að heiðurslaunin til eldri
mannanna bæti að nokkru upp
skammarlega vesælan elliMf-
eyri og komi bannig að gagni
l>eim, sem hættir eru að valda
oenna eða nencij. Hitt er fiarri
öllu lagj að 80 þúsund króna
viöbótartekjur geri nokkurn
aæfumun fyrir bá nálægt 20 há-
tekjumenn í embættismannakerf
inu. sem árleaa ragast í flokk
hinna æðri ölmusumanna. Þó
■vnni í þessum hópi að vera
’renur tugur einstaklinga, som
■■’dsi missir meirihluta be.scarar
veitingar aftur i rfkiskassann
vegna stighækkandi skatta. Hin
óæðri upphæðin endist fæstum
til þess að gera sér dagamun
í tilefni af veitingunni.
Peningalega séð er þessi út-
hlutun þvi með fávíslegri ráð-
stöfunum á opinberu fé, mór-
alskt séð niðurlægjandi fyrir
stóra hópa að þiggja slíka ölm-
usu fyrir störf sín ef einhver
væru — enda virðist manni i
fljótu bragði hreinustu furðu
gegna hvemig merm, sem ann-
ars eru vandir að virðingu sinni
og hafa allt af ö'Ilu, geta um-
truntazt í snuðrandi glorsoltn-
ar hýenur þegar dregur að því
að úthhita þessum ölmusupeðr
ingi.
Jjví er semsé ekki að leyna, að
ti‘1 eru þeir sem bera af
þvi nokkrar áhyggjur að félaga-
starf Iistamanna skuli allt burfa
að mótast af baktjaldamakkinu
um þessar fávíslegu ölmusur.
Gi'ld rök færast að því að lista
mannalaunakerfið viðhaldi fé-
lagslegum vesældómi íslenzkra
iistamanna.
Ekki skal ég reyna að dæma
um það hvort sé þyngra á met-
unum kringumstæðurnar elleg
ar innrætið — en hitt vita allir.
sem vita vilja að margur er orð
inn skítugur um hendurnar áður
en skiptunum lýkur.
En hvað skal gera?
Þrátt fvrir alian skítinn á
bakhliðinni þá er þó altént for-
hliðin þetta ölympska yfirbragð
listamálanna í takt við tí«oarra.
Þessi hlálega íþrót-takeppni er
einmitt það form sem smáborg-
arinn í „velferðarrflcinu" skilur
því hann er alinn upp viö al'la
hluti í því formi: fyrstu deildar
keppnina í knatfspyrnu og 17.
júni-mótið, launaflokkakerfið
þar sem mænt er upp til manns
ins í flokknum fyrir ofan en
Iitið niður á hinn í flokknum
fyrir neðan.
Helgi Sæmundsson og aðrir
sportidíótar listamálanna eru
þannig i takt við það lif, sem
lífað er i landinu. Úthlutun
listamannalaunanna og a-llt
heila djöfúls kapphlaupið er
semsé til skemmtunar almenn-
ingi.
Hitt er svo aftur á móti spum
ing hvort Listin sjálf, pervisin
og sérvitur, hefur nokkurn
minnsta áhuga á því að koma á
svona íþróttamót.
Hún verður hvort eð er ekki
spurö ráða.
9.—2.—1971.
EF
Stjórnandi: Lindsay And-
erson
Framleiöendur: Michael
Medwin og Lindsay And-
erson
Handrit: David Sherwin
Aðalhlutverk: Malcolm
McDowelI, David Wood,
Richard Warwick, Christ
ine Noonan, Robert Swann,
Hugh Thomas, Guy Ross,
Peter Jeffrey, Mona Wash-
boume, Arthur Lowe,
Graham Crowden, Geoffrev
Chater, Mary MacLeod,
Ben Aris.
Ensk, frá 1969, íslenzkur
texti, 114 mín., Háskólabíó
rJPryggð Breta viö fornar hefð-
ir er alþekkt, og óvíða eiga
hefðirnar sér dýpri rætur en í
einkaskó 1 u n um, hei mavistarskól
um, þar sem aöalsmannssynir
og synir auðugra millistéttar-
manna hljóta menntun sína og
uppeldi. Það er þess vegna ekki
fráleit hugmynd að velja slfkan
sköla sem sögusvið fyrir kvik
mynd, sem öðrum þræði fjal‘1-
ar um uppreisn æskunnar gegn
gömlum reglum og viðhorfum,
sem. eiga sér fátt til ágætis ann-
að en aldurinn.
Myndin á sér víðara hlutverk
en það eitt að deila á brezka
skólakerfið, og þá sérstaklega
einkaskólana. Hún fjal'lar um
krossfara nútímans (en upphaf
lega handritið að myndinni hét
einmitt „Krossfararnir"), sem
vilja hugsa sjálfstætt og móta
sína eigin afstöðu í stað þess
að meðtaka þegjandi og hljóða-
laust, það sem að þeim er rétt.
I mvndinni er lýst einu skóla-
ári. Til að byrja með er aðeins
fylgzt með þvi, sem gerist, án
þess að afstaða sé tekin til at-
burðanna. En begar á mvndina
líður og skóialífinu hefur verið
lvst. er horfið að þvi að segja
frá einstökum persónum, og
helzt þessara persóna er Travis
(Malcolm McDowell) og tveir
vinir hans. Allir eru þeir lang-
þre>’ttir á skólanum og ofbeldi
og yfirgangi umsjónarmann-
anna. Loks keyrir þó um þver
bak. þegar þeir þremenningam-
ir eru hýddir, án bess að bafa
brotið neitt sérstakt af sér. —
Átyllan er raunar sú. að heild
arafstaöa þeirra til skólans
þyrfti að vera iákvæðari.
Fyrri hluti myndarinnar er
raunsær, en sá síðari er fullur af
draumórum, sem ná hámarki í
lokaatriðinu. En þá fara fram
skólaslit og foreldrar nemenda
og velunnarar skólans hafa kom
ið til samkomunnar. Herforingj
ar, biskupar og kóngafólk. Þeg-
ar athöfnin stendur sem hæst,
gýs upp miki'l reyk.iarsvæla. svo
að hátiöargestit ryðjast hver um
annan þveran út úr húsinu, þar
sem tekið er á móti þeim með
skothríð og sprengingum. Trav-
is og félagar hans hafa komið
sér fyrir með miklar vopna-
birgðir uppi á þaki einnar skóla
byggingarinnar og skjóta al'lt
hvað aftekur á hópinn.
Skólastjórinn ætlar að revna
að fó þá til að hætta skothríð-
inni og gengur óvopnaður á
móti þeim: „Treystið mér“, seg-
ir hann, og svarið, sem hann
fær er byssukúla í höfuðið.
Þráinn Bertelsson skrifar um kvikmyndir:
Tjótt ef til vill megi segja, að
þessi mynd kafi ekki djúpt
i þau vandamál, sem hún tekur
til meðferðar, hefur hún samt
margt sér til ágætis. Hún er
afbragðsskemmtileg og að
mörgu levti nýstárleg að gerð.
Hún er frábærlega vel leikin,
enda hefur tekizt mjög vel ti!
um hlutverkaskipun.
,.Ef ..hlaut gullpálmann
í Cannes 1969 sem bezta kvik-
niynd, sem sýnd var á kvik-
myndahátíðinni það árið, og
má segja, að Lindsay Anderson
hafi verið ve! að þeim verðlaun-
uni kominn. Hann hefur ein-
hverra hluta vegna ekki haft
tækifæri til' að gera margar
myndir, þrátt fyrir að hann
hlyti mikið lof fyrir mynd sína
„This Sporting Life“, sem gerð
var 1963.
Lindsay Anderson er Englend
ingur, fæddur árið 1923, Frá
1946 var hann kvikmyndagagn-
rýnandi, en gerði síðan nolckrar
stuttar mvmdir. Hann hefur einn
ig starfað í leikhúsum.
Það er sannarlega viðurkenn-
ingarvert framtak hjá Háskóla-
biói að sýna þessa mynd, með-
an hún enn er tiltölulega ný af
náiinni, og ekki er að efa, aö
hún muni hljóta góða aðsókn,
því að almenningur hér, ekki
síöur en annars staðar, kann að
meta að fá tækifæri til að njá
nýlegar kvikmyndir.
Lindsay Andcrsov* víð töku EF...