Vísir - 24.02.1971, Qupperneq 8

8
V1SIR . Miðvikudagur 24. febrúar 1971.
VISIR
Otgefandi: Reykjaprent bf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R Eyjólfsson
Ritstjðri- Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjómarfulltrúi • Valdimar H. Jóhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Bröttugötu 3b Sfmar 15610 11660
Afgreiösla- Bröttugötu 3b Simi 11660
Ritstjóra • Laugavegi 178. Simi 11660 (5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 á mánuöi innanlands
I lausasölu kr. 12.00 eintakiö
Prentsmiöja Vtsis — Edda hf.
Heimsmeistararnir
Jslendingar hafa átt nokkra íþróttamenn og einn
skákmann á heimsmælikvarða. íslenzkar konur verða
elztar allra kvenna í heimi, en samt í harðri sam-
keppni við þær hollenzku. íslendingar hafa um nokk-
urt skeið verið í hópi þeirra þjóða, sem beztra lífs-
kjara njóta. Þá erum við framarlega í símanotkun,
kaffidrykkju, sykurneyzlu og líklega fleiru.
En hingað til hefur okkur vantað eitthvert svið, þar
sem við sköruðum langt fram úr öðrum þjóðum, þar
sem við værum óumdeilanlegir heimsmeistarar- Það
svið er nú fundið. Reiknað hefur verið út, að íslend-
ingar eru mestu verkfallshetjur í heimi og elska verk-
föll langtum meira en nokkur önnur þjóð. Um þetta
birtast nú greinar í erlendum blöðum, okkur til mátu-
legrar háðungar.
Dagens Nyheter hefui birt tölur um fjölda verk-
fallsdaga á hverja 1000 manns á ári áratuginn 1960
—1969. Pólitísk verkföll eru ekki talin með í þessum
tölum. íslendingar eru efstir á blaði með 1556 daga
og síðan koma ítalir með 694 daga. Bandaríkjamenn
hafa 382 daga og margar fleiri þjóðir hafa svipaðar
tölur. Svisslendingar reka Svo lestina með áðeins
þrjá verkfallsdaga. ítalir eru nálægt því að vera hálf-
drættingar á við okkur, en Svisslendingar hafa ekki
nema einn fimmhundraðasta hluta af okkar dugnaði
í verkfallsmálum. v
Hætt er við, að Svisslendingar hafi meiri sóma af
þessum tölum en við. Svisslendingar eru auðug þjóð
og hafa mikið fjármálavit, eins og kunnugt er. Þeir
vita, að lífskjörin breytast í samræmi við breytingar
á þjóðartekjum, að það er hagvöxturinn, sem ræður
batnandi lífskjörum. Þeir vita, að verkföll framkalla
ekki hagvöxt, heldur draga þvert á móti úr honum.
Þetta ættu íslendingar líka að vita eftir langa og
slæma reynshi af verkföllum og miklum launahækk-
unum. En við nVkt °nn Hofa áttað okkur á,
að launhækkanir h:U:a la • 'öikuð áhrif á lífskjörin.
Ef laun hækka meira en þjóðartekjur, tekur verðbólg-
an launahækkunina til baka. Algengt er hér og er-
lendis, að hagvöxturinn sé 2—5% á ári, og raunveru-
leg lífskjör ættu að geta batnað í sama mæli. En hér
þykjast engir menn með mönnum nema þeir semji
um 15—30% kauphækkanir, helzt eftir langvinn verk-
föll. Þess vegna fara saman hjá okkur heimsmet í
verkföllum og Evrópumet í verðbólgu.
Samtök launþega mættu gjarna koma á fót sam-
bandi við hliðstæð samtök í Sviss og afla sér upplýs-
jnga um, hvernig í ósköpunum geti staðið á hinum
mjög svo góðu og ört batnandi lífskjörum svissneskra
(aunþega, þótt hvorki sé þar beitt verkföllum, né sam-
ið um launahækkanir, sem eru umfram hagvöxt. Að
vísu getur verið gaman að vera heimsmeistarar, en
hitt hlýtur að vera meira í þágu launþega, að við ís-
lendingar lærum skynsamlegri, hófstilltari og árang-
ursríkari aðferðir í kjarasamningum.
Hvað vitum við um Venus?
Þar er 475 stiga hiti — Ekki má útiloka,
ab til séu einf'óld lifsform i skýjum Venusar.
en yfirborbib er glóandi eyðimörk
Fyrir skömmu var til-
kynnt, að sovézka geim-
rannsóknastöðin Venus-
7 hafi lent mjúkri lend-
ingu á Venusi um miðj-
an desember. Eftii lend-
ingu sendi stöðin upp-
lýsingar til jarðar um 23
mínútna skeið, og er
þetta í fyrsta sinn, að
upplýsingar fást bein-
línis frá yfirborði ann-
arar reikistjörnu. Send-
ingar þessar fóru og
fram við mjög óvenju-
legar aðstæður: hitinn á
yfirborði Venusar reynd
ist 475 giáður (plús eða
mínus 20) og þrýsting-
ur 90 loftþyngdir (plús
eða mínus 15).
Breyttar hugmyndir
um Venus
Á síðasta áratug hefur bætt
aðstaöa til stjörnuathugana. svo
og geimrannsóknir leitt í ljós
margt nýtt um nágranna okk-
ar, Venus. sem útilokar fvrri
hugmyndir um þessa reiki-
stjörnu sem eins konar tvibura
jarðar.
f lok fimmta áratugsins var
mönnum þegar ljóst, að á Ven-
usi ríkti mjög hátt hitastig, en.
ekki hve hátt, né heldur af
hverju þaö stafaði. Þá voru
hugmyndir manna og mjög á
reiki um þrýsting á yfirboröinu
og fleiri atriði. Sovézku rann-
sóknastöðvarnar Venus 4, 5, 6
og 7 hafa hver með sínum hætti
lagt sitt tii svara viö þessum
spumingum.
Flug stöðvanna Venus 4, 5 og
6 bar þann árangur helztan, að
unnt var að greina efnasamsetn
ingu lofthjúps Venusar. Hann
reyndist ekki úr köfnunarefni
fyrst og fremst, eins og menn
bjuggust við, heldur kolsýrður
að 95—97 prónsent, en köfnunar
efnisinnihaldið er alis ekki
meira en 2—3 prósent. Súrefni
er f reynd ekki að finna í loft-
hjúpnum, og vatnsgufur við
skýjabeltið eru minna en 1 pró-
sent.
Þessar stöövar byrjuðu að
senda upplýsingar um umhverfi
Venusar við um 25 stiga hita,
og 0,6 loftþyngdarþrýsting og
könnuðu það svo allt niður á
svæði, þar sem ríkti 325 stiga
hiti og aEt að 27 loftþyngda
þrýstingur.
Venus-7 var að gerð köfunar
hyiki, sem kafar niður á meira
en eins og kílómetra dýpi (en á
yfirborði Venusar reyndist ein-
mitt sami þrýstingur og þar). Ef
við bætum því hér viö, að stööin
þurfi aö mæta hita, sem er sýnu
hærri en bræðslumark blýs og
zinks, og senda upplýsingar tii
jaröar viö þær aðstæður, þá ætti
að vera ljóst, hve flókið tækni-
legt verkefni lending á Venusi
er.
Hefur þornað upp
Smíði og ferð Venusar-7 er
nýr og merkur áfangi f geim-
rannsóknum. Við vitum nú, sem
fvrr segir, að á yfirborðinu er
um 475 gráða hiti. og 90 loft-
Þyngda þrýstingur — að kring-
um Venus er sterkur lofthjúp-
ur, sem er aðeins 15 sinnum
þynnri en vatn. Hinum sjálf-
virku stöðvum er ætlaö að
svara því m. a., hvaða þróun
leiddi til iafn sérstæöraj að-
stæðna og þeirra, sem eru á Ven
usi, hvað gerir hana svo ger-
ólfka jörðinni.
Að líkindum hefur nálægö
sólar ákveöiö, hvaða þróun loft-
hjúpurinn tók og ein helzta for-
sendan fyrir núverandi ástandi
hefur verið sú, að Venus þom-
aði smám saman upp.
1 lofthjúpi jarðar er mikiö af
súrefni, sem heldur aftur af
stuttbylgjugeislum sólar í 100
km hæð. En á Venusi er í reynd
ekkert súrefni, og útfjólublá
geislun getur fariö neðar en á
jörðunni. Auk þess er hitinn yfir
llllllllllll
mmm
Umsjón: Haukur Helgason:
skýjalaginu nokkuð hærri en á
jörðu. Þetta styður allt að því.
að vetni berst út f geiminn frá
stjömunni á auðveldan hátt, en
súrefnið gengur í sýrusambönd
við hið fasta yfirborð og loft-
tegundir. Þetta leiðir til þess, að
kolsýringsloft er ríkjandi í loft-
hjúpnum allt upp f mikla hæð.
Mælingar Venusar-7 leiddu m.
a. í ijós, að í lofthjúp Venusar
hefur farið svipað magn af kol-
sýru og er í bundnu ástandi á
jörðunni.
Hitaforði er gífuríega mikill
f lofthjúpi Venusar, hundrað
sinnum meiri en sá hiti, sem
glatast um venusamótt, og því
eru hitasveiflur yfir sólarhring-
inn ekki meira en um ein gráða.
„Gróðurhúsaáhrif“
Hið háa hitastig við yfirborð
Venusar er auðveldast að skýra
með svokölluðum gróðurhúsa-
áhrifum. Þau eru tengd mjög
sterkum aflokunaráhrifum
blöndu kolsýringslofts og vatns-
gufu á hitageislun, sem fara auk
þess vaxandi eftir þvf sem hiti
og þrýstingur vex. Ekki verður
enn sagt um það, hvort þessi
„gróðurhúsaáhrif" hefjast strax
á jörðu niðri eða virka aðeins,
þegar hærra er komið. Þetta fer
eftir því, hvort sólarljós kemst
alla leið til yfirborðsins eða
ekki.
Venus býr enn yfir mörgum
gátum. Það væri t. d. mjög fróð-
legt að komast aö byggingu og
samsetningu venusarskýja.
Menn vita heldur ekki, hvað ger
ist í efri lögum lofthjúpsins. Vit-
að er aðeins, að Venus á sér í
reynd ekkert segulsvið, og sam-
skipti hennar við geiminn um-
hverfis eru allt önnur en þau.
sem verða á landamærum segul-
sviðs jarðar. en feril þennan
skilja menn samt ekki til fulls.
Ekki hefur verið komið fram
með sannfærandi skýringar á
afbrigðilegum snúning Venus-
ar um eigin möndui, né heldur
á snúningi efri skýjalaga hennar
í andstæða átt við snúning reiki-
stjömunnar sjálfrar (umferðar-
tími er 4 jarðsólarhringar).
Aö líkindum er vf!rborð Ven
usar glóðheitt, dauflega lýst
líflaus eyðimörk. Hinn hái hif'
við yfirborð útilokar alit lí'
jarðneskrar tegundar, þótt ekk'
beri að útiloka, að til séu ein
föld lífsform í skýjum Venusar
en þar eru skilvrði all hagkvær
og sambærileg við jarðnesk aö
mörgu leyti.
(Grein úr sovézka blaöinu
Pravda).
Bræðralag geimfara? Ekki verður annað séð en að vel fari
á með bandarískum og sovézkum geimförum. Myndin er
tekin, er þeir hittust á þingi um geimvísindi. Frá vinstri:
James Lovell, Andrijan Nikolajew, John Swigert, Vitali
Sevastjanov, Fred Haise og Boris Jegorov. Bandarísku geim-
faramir eru þeir, sem heimsóttu Island í fyrra.