Vísir - 03.03.1971, Blaðsíða 8

V í S IR . Miðvikudagur 3. marz 1971.
Otgefandi: Reykjaprent öl.
P'ramkvæmdastiöri: Svetnn R. Eyjólfsson
Ritstjóri Jónas Kristjánsson
Fréttastjðri Jðn Birgir Pétursson
Ritstiðmarfulltrúi Vaidímar H. Jðhannesson
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Augiýsingar Bröttugötu 3b Slmar 15610 11660
Afgreiösla Bröttugötu 3b Simi 11660
Ritstiðm • líSugavegi 178. Slmi 11660 <5 linur)
Askriftargjald kr. 195.00 ð mánuöi innanlands
f lausasölu kr. 12.00 eintakið
Prentsmiðja Vfsis — Edda ht.
....... i«1111 im11iii—mi iiiiiaiiiiwiniwMMaBiMMiBiww———n——
Stórí bróðir stækkar
Hægt og bítandi er ríkisvaldið að þenjast út og
einstaklingurinn að minnka. Hið opinbera tekur sér
sífellt meiri völd í hendur, jafnvel þótt reynt sé að
sporna gegn því. Þetta miðsóknarafl er sjálfvirkt og
heldur áfram með vaxandi þunga, nema markvisst
verði unnið gegn því og reynt að dreifa valdinu sem
mest út til borgaranna sjálfra.
Þátttaka Alþýðuflokksins í ríkisstjórn veldur því,
að miðsóknaraflið hefur haft betur á þessum áratug
eins og á fyrri áratugum. Hefur Alþýðuflokkurinn
tekið við hlutverki Framsóknarflokksins á þessu
sviði. Báðir þessir flokkar heimta fleiri ríkisstofnanir
og ráð til að veita „heildarstjórn" á sem flestum
sviðum þjóðlífsins.
Stuðningsmenn miðsóknaraflsins flytja á alþingi
ótal tillögur, sem miða að því að efla stóra bróður,
ríkisvaldið. Sem dæmi má nefna tillögur um ráð-
stefnustofnun og ríkisútgerð. En sami andi kemur líka
fram í stjómarfrumvörpum, sem unnin em á vegum
ráðherra Alþýðuflokksins.
Eitt frægasta dæmið um það voru lögin um rann-
sóknaráð ríkisins og ranpsóknastofnanir átvinnuveg-
anna, þegar fíefndir og ráð voru gerð fjölmennari en
starfslið stofnananna. Grunnskólafrumvarpið, sem nú
liggur fyrir alþingi, ber líka dálítinn keim af þessu.
Þar segir í athugasemdum um eina tegundina af ráð-
um, sem frumvarpið gerir ráð fyrir: „Fræðsluráðin
verða í sumum fræðsluumdæmum mjög fjölmenn og
það svo, að þau verða algerlega óstarfhæf."
Að vísu má segja, að ráð og nefndir séu tiltölulega
meinlaus fyrirbrigði, ekki sízt þegar fyrirfram er gert
ráð fyrir því, að þau verði óstarfhæf. Þau geta þá
haft þann tilgang að veita „jafnaðarmönnum“ lifi-
brauð, þegar þeir geta ekki unnið fyrir sér siálfir. Að
því leyti eru nýjar nefndir og ráð meinlausari en allar
þær stofnamY sem vinstri sinnaðir Ltjómmálamenn
hafa lagt tii, að komið nnn b^r.
Sjálfstæðisflok'.uuinn 1 'íur iengi staðið einn flokká
gegn útþenslu rfkisbáknsins. Ljóst er, að hann þarf
nú að setja þetta viðhorf enn meira á oddinn. Vald-
ið í þjóðfélaginu hefur fjarlægzt fólkið um of. Nú
er kominn tími til að vinna markvisst að dreifingu
valdsins. Og sem betur fer er kominn vísir að slíku.
Byggðaáætlanir fyrir einstaka landshluta, sem far-
ið er að framkvæma, geta myndað gmndvöll þess, að
stjórnsýsla dreifist meira út í hémðin. Fjölgun lána-
stofnana getur dregið úr hinum gífurlegu áhrifum
-'kisvaldsins á því sviði. Heilbrigðari skattalög og
tiikoma almenningshlutafélaga geta stuðlað að fram-
taki og frumkvæði almennings sjálfs. Prófkjör og
opnara starf stjómmálaflokkanna stuðlar að beinna
valdi kjósenda sjálfra.
Martröð OrweUs um stóra bróður er ef til vill ekki
nærri okkur, en hún færist þó nær. Það er því ekki
seinna vænna að hlúa að þeim vísi til valddreifingar,
sem víða verður vart í þjóðfélaginu.
Vanhugsuð orð í flugvé
urðu Borten að falli
Per Borten segir söguna bak við lausnar-
beiðni norsku stjórnarinnar
Nokkur vanhugsuð orð
Per Bortens forsætisráð-
herra Noregs í flugvél
urðu stjórn hans að falli.
Borten sagði í gær, að
hann teldi sig ekki hafa
framið nein slfk glöp, að
réttlættu stjórnarslit.
Hins vegar hefðu aðrir
flokkar í stjóminni en
flokkur hans „komizt að
gagnstæðri niðurstöðu“.
Borten gerði ítarlega
grein fyrir „lekanum”,
birtingu Ieyniskjals í
norsku blaði, þar sem
gáleysi forsætisráðherr-
ans hefur af mörgum
verið kennt um. Borten
telur þó, að þrátt fyrir
gáleysi sitt hafi upplýs-
ingamar um efni skýrsl-
unnar ekki verið frá hon
einnig munnlega fengið trygg-
ingu frá hr. Haugestad, að ekki
kæmi til greina, að frétt Dag-
bladet væri frá honum komin,
hvorki beint né öbeint.
Ég vildi fullvissa mig um,
að ’þetta gáleysi yrði ekki rakið
til mín. Þess vegna sendi ég
blöðunum yfirlýsingu hinn 24.
febrúar, þar sem ég lýsti því
yfir að ég gæti ekk; verið
heimildarmaður Dagbladet.
Vegna þess að bæði blöð og
einstakir aðilar hafa haldið því
fram,. að ég haf; ekki stuðzt við
rök í þessari yfirlýsingu, —
þessu hefur verið og er haldið
fram, þött ég hafi vfsað því á
bug bæði í blöðum og útrvarpi, —
febrúar og undirrituö af hr.
Haugestad og blaöafulltrúa hans
John Lager. Þann sama dag
birti Dagbladet, sem veit, hvað-
an fréttin var komin, umsögn
um að hvorki Haugestad eða
Lager hefðu verið heimildar-
menn biaðsins.
„Ekld öryggismál“
S’kýrslan frá Halvorsen sendi-
herra var merkt „fcrúnaðar-
mál“, en þetta var ekki þess
konar skjal, aö það sé leynilegt
af öryggisástæðum. ... Utan-
ríkisráðuneytið merkir „trún-
aðarmál" ýmiss konar skýrslur,
sem ekki heyrá undir ákvæði
um öryggismál. ... Stundum eru
skýrslur merktar „þagnar-
skyld“, þegar um ræðir skjöl,
sem af öðrum ástæðum en ör-
yggisástæðum, þarfnast sér-
stakrar verndar. .. Skýrsla
Halvorsens sendiherra var sem
sagt merkt „trúnaðarmál“ og
efni hennar var upplýsingar
stjórnmálalegs eðlis í tengslum
við yiðræður Norðmanna við
Efnahagsbandalagið. Hún var
meðal annars send ráðherrum.
Þegar um er að ræða upplýsing-
ar stjómmálalegs eðlis, veröur
að mínum dómi að ætla ráð-
herrum að meta sjálfir að vissu
marki, hvemig farið er með
slíkar upplýsingar. Hlutaðeig-
andi bera þó samtímis þá á-
byrgð, að nauðsynlegrar að-
gæzlu sé gætt, svo að hags-
munir almennings skaðist ekki.
Ég hef áöur í þessari greinar-
gerð skýrt frá því gáleysi mínu
að sýna hr. Haugestad skýrsl-
una. Ég hef harmað þetta.
Við þær viðræður, sem Norö-
menn eiga nú við Efnahags-
bandalagið verður mikið af
upplýsingum sem stjómvöld
hafa, að vera trúnaðarmál.
Samtímis á almenningur hins
vegar heimtingu á að fá grein-
argerð eins og framast er kost-
ur Þetta er vandamál, sem nær
til allrar þjóðarinnar, og við vit-
um, að menn greinir á um leið-
ir. Því eiga forystumenn í nokkr-
um vanda, hiverju skýra megi
þjóðinnj frá á hrverjum fcíma.
Hinir flokkamir
annarrar skoðunar
Núverandj stjómarsamstarf
hefur enzt í fimm og hálft ár,
sem er langur tími fyrir sam-
steypustjórn fjögurra flokka.
Leyst hefur verið úr mörgum
mikilvægum málum, og ég vona,
að það hafi verið þjóð ofckar
til góös. Samstarf stjómarflokk-
anna hefur verið gott, en auðvit-
að em mál, sem stjómarflokk-
ana greinir á um, eins og eðli-
legt er. Blöð hafa stundum tal-
að um, að endurskipuleggja
þurfj stjórnina. ... Einnig hafa
forystumenn í stjórnarflokkun-
um sagt að nýjan forsætis-
ráðherra þyrfti. Málið, sem ég
hef gert grein fyrir nú, er það
mái, sem hefur skapað krepp-
una Ráðherrar Miðflokksins
hafa metið þetta svo, að þett»
vandræðamál sé f sjálfu sér
ekki þess eðlis, að rfkisstjómin
verði að biðjast lausnar. Ráð-
herrar hægri flokksins, kristi-
lega þjóðflokksins og vinstri
flokksins em annarrar sikoðun-
ar. Af þessum sökum er aðeins
ein eðlileg lausn, sú að rikis-
stjórnin afhendi konung; lausn-
atbeiðni sfna."
(Lítið eitt stytt).
um komnar. Þetta er
:. umdéilt.
. . .... illXj
Borten segist svo frá: „Mánu
daginn 15. febrúar ræddi Ame
Haugestad lögfræðingur, sem er
í hreyfingunni er berst gegn að-
ild að Efnahagsbandalaginu, við
mig á skrifstofu minni. Hreyf-
ingin hafði sótt um ríkisstyrk
til starfsemi sinnar. Við skipt-
umst á skoðunum um helztu
vandamálin í viðræðum ríkis-
stjórnarinnar við Efnahags-
bandalagið.
„Hittumst af tilviljun
í flugvél“
Af tilviljun fórum við síðar
sama dag með sömu flugvél til
Kaupmannahafnar. Á leiöinni
ræddi ég stuttlega við hr.
Haugestad og í framhaldi af
samtali okkar fyrr um daginn
sýndi ég honum skýrsluna frá
sendiherra okkar í Briissél.
Þessa skýrslu hafði ég tekið
með mér ásamt fleiri skjölum og
ætlaði að lesa, áður en fundur
Norðurlandaráðs hófst í Kaup-
mannahöfn.
Fjórum dögum síðar skrifaði
blaðamaður við Dagbladet, sem
hafði verið í Kaupmannahöfn
eins og ég og hr. Haugestad,
grein um þessa skýrslu. Þetta
varð til þess, að daginn eftir
birtust í blöðum vangaveltur
um, að upplýsingar Dagbladet
væru frá mér komnar. Þessi
grunur kom skýlaust fram
hinn 24. febrúar, til dæmis í
Morgenbladet.
Trvgfu'm; frá Haugcstad
Þá höfðu embættismenn i
utanríkisráðuneytinu lýst þvi
yfir. að það væri útilokað, að
upplýsingarnar hefðu borizt það.
an. Þetta ásamt aödróttunum
um mig f blöðunum varð til
þess að ég taldi nauösvnlegt að
skýra mál mitt. Þá hafði ég
Umsión Ha'iioit Helnasom
vil ég endurtaka, að ég hafði
fengið tryggingu frá hr. Hauge-
stad, áður en ég sendi frá mér
yfiríýsinguna hinn 24. febrúar.
Ég vildi einnjg bæta viö, að ég
varð að treysta orðum Hauge-
stads. Ég vil einnig taka fram,
að ég lagði á það áherzlu við
hr. Haugestad, að væri ekki
unnt að neita því með fullri
vissu, að ég væri heimildin,
mundi ég þegar í stað leggja á
borðið allar upplýsingar um
það, að ég hefði sýnt honum
skýrsluna.
„Gáleysi“
Mér er ljóst að unnt er að
gagnrýna mig fyrir aö hafaekki
þegar í þessari yfirlýsingu til
blaðanna látið það koma fram,
að mér hafði orðið á gáleysi,
þegar ég sýndi einum af forystu-
mönnum hreyfingarinnar gegn
EÐE umrædda skýrslu. Ég tek
á mig þessa gagnrýni, en ég vil
taka fram, aö ég vildi helzt fá
skfíflega yfirlýsingu frá Hauge-
stad. áður en ég segði nokkuð
um málið á opinberum vett-
vangi eða í rikisstjóminni. Ég
lét Stray utanríkisráðherra vita,
hvað gerzt hafði á föstudags-
morgni. Samdægurs krafðist ég
skriflegrar yfirlýsingar frá hr.
Haugestad en hana fékk ég þó
ekki fyrr en á laugardag.
Vegna þess að yfiriýsing mín
til blaðanna miðvikudaginn 24.
fehn'iar hafði ekki bundið enda
á aðdróttanir að mér, ákvað ég
föstudagskvöld 26. febrúar að
gera grein fyrir málinu. Skrifleg
yfiriýsing um, að málið sé ekki
frá mér komið, er dagsett 27.