Tíminn - 09.01.1966, Qupperneq 9

TtMlNN
9
SUNNUDAGUR 9. janúar 1966
%
Meö hækkun rafmagnsverðsins varpar ríkiö
bagga sínum á herðar bæjarfélaga og borgara
Fjárhagsáætlun sú, sem hér er
til umræðu er hin langhæsta sem
séð hefur dagsins Ijós til þessa.
Niðurstöðutölur hennar eru
rúmar 840 milljónir króna.
Mikið vantar þó á að þar með
séu allar þær fjárhæðir taldar, er
borgaryfirvöldin hafa úr að spila
Eftir er að bæta við tekjum ým
issa sjálfstæðra borgarstofnana
Þegar það hefur verið gert kem
ur út miklu hærri tala. Ef að
eins eru nefndar Þær helztu, lít
ur daemið Þannig út:
Tekjur Vatnsv. áætl
30 m. kr.
99------
198 — -
22 — -
49 — -
46-------
Hitaveita
— Rafm.v.
— Húsatr.
— Strætisv.
— Rvk.hafnar
Samtals nema áætlaðar tekjur
þessara 6 borgarstofnana á næsta
ári 444 millj. kr. Enn eru þó
ótaldir liðir sem koma seint til
frádráttar á viðkomandi gjalda-
póstum, svo sem gatnagerðar-
gjöld, sem talin eru verða 26 millj.
kr. á næsta ári. Þannig verða heild
artekjur borgarinnar og fyrir-
tækja hennar samkvæmt þessari
fjárhagsáætlun yfir 1300 millj.
króna á árinu 1966.
Til samanburðar má geta þess,
að síðasta fjárhagsáætlun næsta
kjörtímabils’á undan því, sem nú
er senn að ljúka, hljóðaði upp á
um það bíl 500 millj, kr. ef tölur
eru teknar á sambærilegan hátt
við það, sem ég áðan gerði. Þann-
ig hefur aukningin á þessu eina
kjörtímabili, árunum 1962—1966
orðið rúmar 800 millj. kr. eða
160%. Skylt er að viðurkenna að
þetta hafa verið veltiár og dýrtíð-
arvöxtur almennt í landinu meiri
en dæmi eru um áður. Engu að
síður er sjáanlegt af þeim töl-
um, sem hér hafa verið nefndar,
að borgin er þannig, undir stjórn
sjálfstæðismanna drjúgur þátttak-
andi í hrunadansi verðbólgunnar.
Ráðamenn hennar hafa þegar sýnt
að þeir eru ekki tornæmir á dans-
sporið. En þó er likast sem ein-
hver beigur grípi þá á stundum.
Til þess gæti bent feitletruð stór-
fyrirsögn í aðalmálgagni meiri-
hiutans, daginn eftir síðasta borg-
arstjórnarfund, þegar sagt er frá
ræðu borgarstjóra um fjárhags-
áætlun fyrir 1966. Málgagninu er
þó ekki efst í huga sókn borgar-
innar í skóla- og menntamálum,
íbúðabyggingum, gatnagerð né ör-
yggismálum borgarinnar, svo eitt-
hvað sé nefnt, heldur gægist ótt-
inn fram, og aðalfyrirsögnin verð-
ur: „Afsláttur af útsvörum a.m.k.
sá sami og í fyrra.“
Beigur felst í hugsun og orð-
um.' í hugann sækir ótti við mikla
óánægju yfir stórhækkun útsvara.
Því útsvörin stórhækka, hvað sem
fyrirsögn blaðsins líður. Það munu
borgarbúar finna á næsta sumri
að „afslátturinn af útsvörunum
verður léttvægur, þegar Gjald-
heimtan fer að krefja menn um
utsvörin. Það leyndi sér ekki
hreyknin i frásögn blaðsins af
þessu afreki. Þegar haft er í huga
útsvarshneykslið 1984 og þau bola
brögð, sem þá voru höfð í frarryni,
þætti víst engum mikið þótt reynt
yrði að sjá til þess að útsvör
hækkuðu ekki að tiltölu frá þvi,
sem þá var. í fyrra var nokkuð
reynt til þess að halda útsvörum
niðri með því að afla tekna með
öðrum hætti. aðallega á þann hátt
að tvöfalda fasteignagjöld. Þrátt
fyrir það urðu útsvörin bó miklu
Aðafræða Einars Ágútssonar borgarfulltrúa Framsóknar-
flokksins við afgreiðslu fjárhagsáætlunar Reykjavíkur
Einar Ágústsson
hærri árið 1965 en þau voru 1964.
í þessari fjárhagsáætlun er enn
nokkuð reynt til þess að draga úr
útsvarshækkun. Nú er ráðið að
hækka aðstöðugjöldin á þann hátt
að tekin er upp nærri þvi lið fyrir
lið tillaga frá borgarfulltrúum
Framsóknarflokksins, sem borin
var fram fyrir réttu ári síðan, en
þá felld með atkvæðum allra
þeirra borgarfulltrúa, sem nú
standa að flutningi hennar. Þrátt
fyrir þessa breytingu á aðstöðu-
gjöldum hækka útsvör frá fyrra
ári um tæp 21%, fara upp í 540
millj. kr. samanborið við 455 millj.
kr, sem þau reyndust á s.l. ári.
Aðstöðugjöld hækka um 48%. En
aðstöðugjöld er fínna nafn á út-
svörum verzlunar, ýmiskonar iðn-
aðar og annars reksturs. Þegar
þessir tveir tekjustofnar eru tekn
ir saman hækka þeir um rúmlega
25% frá fyrra ári.
Fyrirfram, þ.e. áður en álagn-
ing útsvara, eða a.m.k. framtöl
liggja fyrir er alveg útilokað að
nokkur maður geti sagt það fyr-
ii- hvaða tekjur tiltekinn útsvars-
stigi muni gefa í borgarsjóð og
því er sú fullyrðing sem fram
kom í nefndri Morgunblaðsfyrir-
sögn, algerlega út í loftið og hlýt-
ur að vera sett fram í blekking-
arskyni, því vitanlega vita þessir
menn betur. Útsvörin hækka, eins
og ég áður sagði, en með þeim
hliðarráðstöfunum, sem ég gat um
áðan, hækkun á fasteignaskatti og
aðstöðugjöldum og því um líku,
er nokkuð dregið úr
en hafa verður í huga að þegar
upp er staðið, eru það þó engir
aðrir en borgararnir í Reykjavík,
sem gjöldin greiða að langmestu
leyti í einni eða annarri mynd.
Aðstöðugjöldin, sem nú eiga að
hækka, lenda t.d. að talsverðu
leyti inn í verðlag vöru og þjón-
ustu og þannig kemur það í hlut
hins almenna borgara að standa
undir stórum hluta þeirra að lok-
um. Með þessum orðum er ég alls
ekki að halda því fram að rang-
látt hafi verið að hækka fasteigna-
gjöld í fyrra og aðstöðugjöld
nú. Þvert á móti er ég þeirrar
skoðunar að sú álagningaraðferð
eigi fullan rétt á sér þegar henni
er beitt til að draga úr útsvör-
um og hafa bæði atkvæðagreiðslu
og tillöguflutningur okkar borgar-
fulltrúa Framsóknarflokksins sýnt
þá afstöðu svo ekki verður um
villst. Hitt er svo annað mál, að
þegar þessar ráðstafanir eru gerð-
ar jafnhliða stórfelldum útsvars-
hækkunum fer hrifning manna af
þessum ráðstöfunum aucívitað
hratt minnkandi. Ávallt verður að
hafa í huga hver borgar brúsann,
enda kom borgarstjóri inn á þetta
í ræðu sinni hér áðan og undir-
strikaði það, sem ég hef nú sagt.
Þessi fjárhagsáætlun ber auðvitað
svipmót síns tima, dýrtíðin gefur
henni Jjf og lit. Allir rekstrarlið-
ir hækka stórlega, flestir milli 25
og 30 prósent. Verðbólguþróunina
almennt i landinu ræður háttv.
borgarstjórnarmeirthluti ekki við
sem slíkur, en óbeint ber hann
þó abyrgð á henni, þar sem hann
styður þá ríkisstjórn, sem ferð-
inni ræður, og töúir um hækkun
útgjalda borgarinnar sýna að borg
in er í engu eftirbátur samherja
sinna í ríkisstjórn að þessu leyti.
Til þess að mæta stórauknum
reksturskostnaði eru allir tekju-
stofnar þandir til hins ýtrasta og
nýrra leitað, en það sem á vant-
ar til þess að ná endunum sam-
an er fengið með því að lækka
hlutfallslega framlög til verklegra
framkvæmda. Þetta er stjórnar-
stefnan, sem nú ríkir — eins kon-
ar íhalds-sósíalismi, — eins og
hann hefur birzt mönnum á und-
anförnum árum, bæði í ríkisrekstr
inum og í rekstri Reykjavikur-
borgar. Til þess að því sagt er,
að draga úr þenslu, halda borg
og ríki að sér höndum um nauð-
synlegustu framkvæmdir eins og
sjúkrahús, skóla, barnaheimili og
þess háttar, til þess að aðrir geti
notað vinnuaflið i sína þágu og
verðbólgufjárfestingar þeirra geti
gengið snurðulaust og óhindrað.
Tillaga meirihlutans um skóla-
byggingar á næsta ári er 15%
hækkun á framlagi á sama tíma
og langflestir rekstrarliðir hækka
um 25—30%, barnaheimilin eiga
ekki að hækka um eina krónu,
borgarsjúkrahúsinu á fyrst og
fremst að koma áfram fyrir láns-
fé og í heild hækkar yfirfærsla
á eignabreytingareikning aðeins
um rúm 13%. Þetta er sá andi,
sem yfir vötnunum svífur og i
fullu samræmi við afgreiðslu t'jar
laga fyrir yfirstandandi ár og þar
með stjórnarstefnuna. Sannarlega
er ekki við góðu að búast meðan
svo er um hnútana búið. Nýjasti
og raunar einasti boðskapur fox-sæt
isráðherrans til þjóðarinnar ,við
áramót var að flytja skyldi inn
tilbúin íbúðarhús og tollalækkun
til þess að gera þau betur sam-
keppnisfær við innlendan bygging
ariðnað. Þessu snjallræði hafa
íhaldsblöðin fagnað mjög ákaft og
má á þeim skilja að mikill vandi
hafi þarna verið leystur á einu
bretti. Væntanlega verður aðalá-
vinningurinn í augum margra
sem þessu fagna sá, að hér eftir
geti innfæddir farið að snúa sér
að því sem nauðsynlegra telst, x. d.
byggingu iðjuvera fyrir útlend-
inga. Ef ríkissjóður getur séð af
tolltekjum kneð lækkun aðflutn-
ingsgjalda væri þá ekki nær að
lækka tolla af byggingarefni og
hafa þannig áhrif á þá óheilla-
þróun sem átt hefur sér stað í
byggingarkostnaðinum hér á
landi undanfarin ár. Það teldi ég
verðugt verkefni fyrir borgar-
stjórn Reykjavíkur að hafa áhrif
í þessa átt í stað þess að vísa frá
með fyrirlitningu aðvörunarorðum
í sambandi við innflutning íbúð-
arhúsa, þrátt fyrir þá reynslu, sem
af slíku hefur fengizt, eins ,)g
gert var þegai ég leyfði mér að
hreyfa þessu máli í haust. Það er
ekki vænlegt fyrir ísl. þjóðerni
að stefna að því að allir lands-
ménn verði vinnukraftur við hrá-
efnisöflun eða i verksmiðju útlend
inga, jafnvel þótt við á þann hátt
getum dregið meiri björg í alheims
búið eins og hagfræðingar marg-
ir halda fram. Við eigum fremur
að kappkosta að efla innlendan
iðnað og búa að okkar
eftir fremstu getu. Það verður
farsælast, þegar til lengdar lætur
og hefur jafnan reynst öruggasta
ráðið við efnahagsuppbyggingu
annarra þjóða.
Fjárhagsáætlun 1966 hefur nú
verið rædd nokkuð hér á fund-
inum. Kristján Benediktsson borg
arfulltrúi hefur gert skilmerkilega
grein fyrir þeim breytingartillög-
um, sem við borgarftr. Framsókn-
aflokksins flytum við hana. Ég
skal því ekki halda hér langa
ræðu og sízt endurtaka þann rök-
stuðning sem K.B. hefur haft hér
uppi — þess þarf ekki. En tvær
tillögur frá okkur vil ég gera hér
sérstaklega að umtalsefni með
nokkrum orðum. Sú fyrri snertir
þá hækkun á raforkuverði í Reykja
vík sem ákveðin var með Iögum
frá Alþingi hinn 17. des. s.l., en
hin er gamall kunningi frá því í
fyrra og fjallar hún um hluta jöfn
unarsj. sveitarfélaga af sölussatti.
Þótt þessar tillögur fjalli um
ólíkt efni, snerta þær þó báðar
sama vandamálið, það er skipting
tekna og tekjustofna milli ríkis-
ins annars vegar og sveitarfélag-
anna hins vegar. Vegna þessa get
ég að miklu leyti gert grein fyrir
þeim báðum i senn Vegna þeirr-
ar ræðu, sem háttv. borgarstjóri
hélt hér í upphafi fundar um raf-
orkuverðið. sýnist mér þó óhjá-
kvæmilegt að fara nokkrum orð-
um um það mál sérstaklega. og
kem ég að þvi síðar
Það er öllum kunnugt, að á
undanförnum árum hafa miklar
breytingar orðið á starfsemi þjóð-
félagsins, er einkum lýsa sér í þvi,
að þjóðfélagið er alltaf að fjölga
verkefnum sínum í þágu þegn-
anna og stækka þau. Þessi verk-
efni skiptast milli ríkisins og sveit
arfélaganna bæði að því er snertir
umsjón með framkvæmd þeirra og
einnig skiptist kostnaðurinn milli
þeirra eftir ýmsum reglum. Hlut-
fallið milli ríkis og sveitarfélaga
í þessu sambandi er alltaf að breyt
ast á umrótatímum sem þeim er
við lifum nú og því fylgir sú
hætta að eðlilegt samræmi rask-
ist. Einkum eru brögð að því að
þess sé ekki gætt við lagasetn-
ingu, að sveitarfélögum sem ekki
hafa vald til að ákveða sér tekju-
stofna, sé ekki íþyngt óhæfilega
mikið miðað við heimild og að-
stöðu til þess að afia tekna. Þá
gætir þess að mínum' dómi í vax-
andi mæli upp á síðkastið, að rík-
issjóður er farinn að seilast nokk-
uð langt inn á þá tekjustofna,
sem samkvæmt yenju og lögum
hafa hingað til verið ætlaðir sveit-
arfélögunum einum. Að undan-
förnu hafa ríkisstjórnarflokkam-
ir á Alþingi sýnt talsverða hug-
kvæmni í því að finna upp nýja
skatta til þess að afla ríkistekn-
anna og mig minnir að fundin
hafi verið upp eitthvað 14 eða
15 ný skattaheiti á viðreisnartíma-
bilinu, enda hefur fjárþörfin farið
dagvaxandi og engin stöðvun fram
undan á þeim vettvangi að því
er séð verður. Þótt játa megi
nokkurn frumleika hjá ríkisstjórn
inni að þessu leyti er þó hinu
ekki að neita að í ýmsu eru fam-
ar troðnar slóðir og þá helzt i því,
sem mestu varðar. Gallinn á því
Framhald á bls. 12.
I; ;I i t , i I I i I i . I I , . I . J