Tíminn - 03.02.1966, Page 5

FIMMTUDAGUR 3. febrúar 1966
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Franikvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur í Eddu-
húsinu, sfmar 16300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 95.00 á mán. innanlands — í
lansasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Uppgjöfin í forsæti
Þe^ar Eysteinn Jónsson formaður Framsóknarflokks-
ii eddi á Alþingi í haust stuttu eftir að þingið kom
ti irfa um þá stefnubreytingu sem brýnast væri að
koni fram í stjómsýslu þjóðarinnar eftir sex ára „við-
reisnarstjóm’’, bar hann fram riokkrar spurningar, sem
köliuðu á svör, er varpað gætu ljósi á það, í hverju
stefnribreytirigin þyrfti að vera fólgin. Hann spurði,
hvemig menn teldu skynsamlegast að þjóðin beitti starfs-
orku sinrn, framkvæmdafé og vinnuafli, hvort þessu
affi ætti að beita til eflingar og uppbyggingar lífsnauð-
synlegri framleiðslu eða ekki. Hann spurði, hvort leggja
skyldi allt kapp á að efla menntun og byggja skóla, efla
rannsóknir og byggja rannsóknarstöðvar, efla vélaorku
og framleiðni og bæta samgöngur eða ekki.
Augljóst var, að eðlileg svör við þessum spurningum
komu ekki nógu vel heim við stjórnarstefnuna, og flík-
uðu talsmenn stjómarinnar ekki svörum sínum þá. For-
sætisráðherrann fann þó til þess að spurningar þessar
lágu heldur óþægileg^ á honum og því réðst hann í það
að svara þessum spurningum í áramótagrein sinni í
Morguribllaðínu. Flest vom svörin lítillar náttúru og
víða útúrsnúningar einir og vekja varla athygli nema
eitt:
Spumingu Eysteins: „Á að efla vélaorku og framleiðni
og verja til þess því, sem þarf?" svaraði forsætisráðherra
svo:
"Já, og þar reynir sérstaklega á hvort menn hafa
framsýni til að ráðast í virkjun Búrfelb og byggingu
álverksmiðju".
Þó að forsætisráðherrann geti varla fengið háa eink-
unn fyrir það að tala um „virkjun Búrfells“ í hátiða-
grein sinni, og hingað til hafi menn virkjað vatn en
efcki fjöll, skilst hvað hann fer, og það er ekki hið at-
hyglisverðasta í svarinu, heldur hitt, að honum dettur
aðeins í hug erlend álverksmiðja, þegar um það er að
ræða að efla vélaorku og framleiðn’ þjóðarinnar. At-
vinnuvegir landsins sjálfs, sem hrópa á þetta hvort
tveggja koma honum ekki í hug.
Búrfellsvirkjunin er sameiginlegt áhugamál allra. Hún
er undirstöðuframkvæmd til þess að auka framleiðslu-
orku þjóðarinnar og bæta kjör, og hana geta íslendingar
reist af eigin rammleik En ágreiningurinn er um það,
hvernig skuli nota hina nýju orku Forsætisráðherrann
sér aðens eitt — erlenda álverksmiðiu þannig setta og
umsamda að geigvænleg hætta stafar af fvrir atvnnu-
og efnahagsjafnvægi landsins og með föstu rafmagns-
söluverði augsýnilega vanmetnu, i aldarfjórðung. Hann
sér ekki möguleika íslenzkra atvinnuvega og minnist
ekki á þá. Hann sér ekki hættuna. sem þeim er stofnað
í. Hans svar er aðeins eitt — álverksmiðja.
En hann á annan boðskap handa dugmiklum íslending-
um, sem trúa á möguleika lands og þióðar og sá boð-
skapur verður honum oftast nærtækast.ur sem texti há-
tíðaræðna. Það er gamla tuggan um það, að ísland sé
„á mörkum hins byggilega heims’’ Þann boðskap vill
hann umfram allt festa i huga íslendinga sýknt og heilagt
og bætir síðan við lexíu frá eigin brjósti um bað. hve
dýrt það sé að halda uppi sjálfstæðo þjóðfálasi á ís-
landiH '
Uppgjöf og úrdráttur er innt.ak orða og svara for-
sætisráðherrans og rnarka stefnu viðhorf og gerðir rík-
isstjórnar hans. Það er þessi andi uppgiafar og vantrúar
á íslenzkt framtak, sem nú skiptir mestu máli að reka út
úr íslenzkum stjórnarherbúðunm.
TÍMLNN
5
1 Helgi Bergs, alþingismaður:
Tryggjum Búrfeflsvirkjun fram-
gang - alúmínbræðsla ótímabær
f nýúfkomnu blaSi Þjó5
ólfs, málgagni Framsóknar-
manna í Suðurlandskjördæmi,
ritar Helgi Bergs, alþingismað
ur, athygiisverða grein um
Búrfellsvirkjun og alúmínver,
og telur Tfminn ástæðu til
að birta hana.
Undanfarin ár höfum við búið
við vaxandi raforkuskort. Það
hefur tekizt að koma í veg fyrir
að þessi raforkuskortur bitnaði
á heimilum landsins hversdags-
lega með því að nota í vaxandi
mæli orku frá dýrum olíuvara-
stöðvum, þegar álagið er mest
og með því að skammta áburð-
arverksmiðjunni raforku svo
mjög að mikið skortir á að hún
fái þá orku, sem hún þarf til
þess að halda uppi eðlilegum
rekstri. Það þarf í rauninni eng-
an að undra þó að svona sé kom-
ið í raforkumálum. Það er lið-
inn hart nær áratugur síðan sein
ast var ráðizt í meiriháttar virkj
unarframkvæmd, en raforkunotk
unin vex mjög ört frá ári til
árs. Orkuskortur mun þess vegna
fara vaxandi á næstu árum þar
til.ný virkjun kemur í gagnið.
í Ijósiy. þessarar staðreyndar
samþykkti Alþingi á s.l. vori lög
um landsvirkjun. Með þeim lög-
' um var ákveðið að ráðast í 210
MW virkjun í Þjórsá við Búr-
Sfell. Sérfræðingar í virkjunarmál
um voru sammála um að sú virkj
un væri hagkvæmasti virkjunar-
kostur, sem völ væri á og Al-
þingi féllst á þá skoðun með
einróma samþykkt laganna.
Með afgreiðslu þessara laga
tók Alþingi hins vegar ekki af-
stöðu til þess hvort virkja skuli
einungis fyrir okkar eigin mark
að, eða hvort að einnig skuli
taka tillit til hugsanlegrar alú-
mínbræðslu og virkja fyrir hana,
en hún var þá komin á dag-
skrá. Það var heldur ekki nauð-
synlegt fyrir Alþingi að taka af-
stöðu til þessa á því stigi, þar
sem öll gerð mannvirkja og all-
ar tæknilegar úrlausnir yrðu í
báðum tilfellum eins, aðeins yrði
munur á framkvæmdahraða, mun
ur á því hvað ört áfangar verks-
ins fylgdu í kjölfar annars, en
í Búrfellsvirkjun er gert ráð fyr-
ir sex einingum af 35 MW raföl-
um og má koma þeim fyrir stig
af stigi á. lengri eða skemmri
tima,
Væri virkjað fyrir okkar mark
að einan yrðu fyrst settar upp
tvær vélar eða 70 MW og síðan
ein vél 35 MW í viðbót á
tveggja til þriggja ára fresti.
Virkjunarframkvæmdum yrði
þá lokið upp úr árinu 1980 og
virkjunin væri fullnýtt fyrir inn
lendan markað á árunum 1983—
1985. Væri þessi leið farin mætti
svo auðvitað á hvaða stigi sem
væri, auka framkvæmdahraðann
til þess að geta selt rafmagn
til stóriðju ef svo þætti horfa
Isíðar.
Ef á hinn bóginn yrði ráðizt
í alumínverksmiðju sem ætti
að byggja á orku frá Búrfells-
virkjun yrði byrjað með 105
1 MW virkjur, og það yrði vænt-
anlega fullvirkjað á árinu 1973
en ekki síðar en á árinu 1975
I en þá myndi síðasti áfangi verk
Helgi Bergs
smiðjunnar í seinasta lagi taka
til starfa og orkan yrði þá þeg-
ar fullnýtt eða á árinu 1975 og
þyrfti því að hefjast handa um
virkjun annars staðar, ekki síðar
en á árinu 1973 og jafnvel áður
en Búrfellsvirkjun væri að fullu
lokið, til þess að koma í veg
fyrir að orkuskortur yrði á ár-
inu 1976.
Heildarkostnaður við fram-
kvæmdir þessar mundi verða
mjög svipaður hvor leiðin, sem
farin yrði. Áætlanir gora ráð
fyrir að fyrrnefnda leiðin mundi
kosta 1640 milljónir króna en sú
síðarnefnda 1617 millj. króna.
Líklegt má þó telja og raun
ar nær víst, að kostnaður fari
verulega fram úr þessum tölum.
Kemur þar til sú dýrtíðaraukn-
ing, sem orðin er síðan áætlan-
ir voru gerðar og ekki séð fyrir
endann á, en þó enn frekar hitt,
að ástæða er til að gera ráð
fyrir að gera þurfi meiri ráð-
stafanir en reiknað hefur verið
með til þess að draga úr is-
myndun í ánni. Sá mismunur
kemur allur fram í innlendu raf-
orkuverði, þar sem fyrirfram
yrði samið um fast verð til al-
umínbræðslunnar
Því er haldið fram, að raf-
orkukostnaður okkar sjálfra yrði
meiri einkum fyrst í stað, ef við
virkjuðum fyrir okkar markað
einan. Sjálfsagt er þetta rétt, en
sá munur kæmi fyrst og fremst
fram fyrstu árin. En það er auð-
vitað ekki aðalatriði málsins,
hvort við höfum eilítið ódýrara
rafmagn um tveggja til þriggja
ára bil, heldur hitt, að rétt sé
stefnt til frambúðar í raforku-
málum landsins.
Um það liggur að vísu ekkert
fyrir hvað við taki í raforku-
málum, ef Búrfellsvirkjunin yrði
fullnýtt eftir um það bil áratug,
en auðvitað er enginn skortur
á virkjunarmöguleikum, þó þeir
séu ekki eins hagstæðir eins og
Búrfellsvirkjunin, og þess vegna
gæti komið til mála að tryggja
okkur nokkurn hagnað með raf-
orkusölu til slíkrar stóriðju, ef
önnur skilyrði væru fyrir hendi,
sem tryggðu þjóðinni þær hags-
bætur af slíkum atvinnurekstri.
sem menn hafa gert sér vonir
um, að hann gæti leitt til. En
þannig er ástandið því miður
ekki.
Undanfarin ár höfum við búið
við verðbólgu og vaxandi þenslu
Mjög margvíslegar framkvæmdir
í þjóðfélaginu kalla að, en fram-
kvæmdamáttur þjóðarinnar.
« vinnuaflið og tæknin, sem hún
ræður yfir, er ónógur til þess
að sinna þessum verkefnum öll-
um í einu. Atvinnuvegirnir fá
ekki vinnuafl til nauðsynlegra
nýbygginga og endurbóta og
jafnvel skortir á að þeir fái það,
sem þarf til rekstursins þannig,
að þeir geti náð fullum fram-
leiðsluafköstum. Framkvæmdir í
landinu mótast meir og meir af
þeim verðbólguhugsunarhætti,
sem alltaf gerir vart við sig, þeg-
ar efnahagsástandið er með þeim
hætti, sem hér hefur verið um
skeið, en þá leitast þeir, sem
umráð hafa yfir fé fyrst og
fremst við að koma peningun-
um í fast til þess að forðast
rýrnun þeirra, en byggja ekki
fjárfestingarákvarðanir á tilliti
til þjóðfélagslegrar eða efnahags
legrar nauðsynjar. Opinberar
þjónustuframkvæmdir eru svo
skornar niður af ríkisvaldinu til
þess að þess háttar fjárfesting
geti haldið áfram. Þeir, sem land
inu ráða, kalla þetta ástand
frelsi og eru ófáanlegir til þess
að beita sér fyrir skynsamlegum
vinnubrögðum, þó að það ætti
að vera hverjum manni augljóst
að þegar þannig er ástatt er
óhjákvæmilegt að taka upp skipu
lega röðun framkvæmdanna í
þjóðfélaginu.
Það er augljóst, að framund-
an bíða miklar framkvæmdir,
sumar bráðnauðsynlegar þar á
meðal virkjunarframkvæmdirnar
og ýmsar umbætur fyrir atvinnu-
lífið, sem setið hafa á hakan-
um á undanförnum árum, aðrar
ekki aðeins ónauðsynlegar, held-
ur alveg fráleitar eins og þær
framkvæmdir, sem nú eru að
hefjast fyrir ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar í Hvalfirði á veg-
um bandaríska flotans. Þessar
framkvæmdir munu nema mörg
hundruð milljónum króna á
næstu þremur árum, einmitt á
sama tíma og Búrfellsvirkjunin
og fleiri bráðnauðsynlegar stór-
framkvæmdir þurfa að vinnast.
Þegar þannig er ástatt er alu-
minbræðsla ótímabær. Slík fram-
kvæmd mundi kosta 2500 milljón
ir króna. að vísu er allmikill
hluti þess erlendur kostnaður,
en mjög mörg hundruð milljón-
ir króna í erlendu fé, sem kast-
að er inn á yfirfylltan fram-
kvæmdamarkað mundu gera efna
hagslífinu meira tjón en verk-
smiðjan gæti síðar unnið upp.
Verksmiðja af þessu tagi er
að sjálfsögðu’ekki nein allherj-
ar lausn á vandamálum íslenzks
atvinnulífs eins og oft hefur ver-
ið bent á. Á hinn bóginn er ís-
lenzkt atvinnulíf einhæft og iðn-
aður af þessu tagi gæti verið
þarfur liður í uppbyggingu efna-
hagslífsins á breiðum gundvelli
en þá þarf að gera skynsamleg-
ar áætlanir um slíka uppbygg-
ingu, koma á skipulegri röðun
verkefnanna til þess að slík upp-
bygging megi takast. Annars
leiðir framkvæmd af þessu tagi
aðeins til vandræða eins og riú
er ástatt í íslenzku þjóðfélagi.
Því hefur verið haldið fram
að við getum ekki ráðizt í Búr-
fellsvirkjun nema alúmín-
bræðsla koimi til. Þetta er al-
rangt. Alþingi samþykkti Búr-
fellsvirkjun á sínum tíma, án
þess að taka afstöðu til bræðsl-
Framhald á bls. 12