Tíminn - 12.03.1966, Blaðsíða 6

18
mié-
Jaími

LAUGARDAGUR 12. marz 1966
50 ára
Framhald af bls. 15
gjöf og félagsdóm. í framhaldi af
því þykir mér rétt a3 minna einn-
ig á lögin um sáttaumleitanir í
vinnudeilum. Þau voru fyrst sett
árið 1925. Samkvaemt þeim er land
inu skipt í sáttaumdæmi. Er skip-
aður héraðssáttasemjari yfir hvert
þeirra. Sáttasemjari í suðvestur-
umdæminu er jafnframt sáttasemj
ari ríkisins."
En verkalýðshreyfingin hefur
knúið fram löggjöf á öðrum svið-
um en hvað varðar almenn og
þýðingarmikil réttindi sín. Nú á
síðustu árum hefur hún m.a. feng
ið fram löggjöf um húsnæðismál-
in, verðtryggingu kaups, komið á
samkomulagi við ríkisvaldið um
húsbyggingar fyrir verkamenn í
Reykjavík, knúið fram úrbætur
vegna atvinnuleysis á Norðurlandi
og margt fleira vaeri hægt að tína
til. Því er einungis hægt að stikla
á stóru, eins og hér heíur verið
gert.
Ölfusborgir
Ekki er svo hægt að skrifa um
Alþýðusamband íslands, að ekki
sé minnst á tvö stórmál, sem sam-
bandið hefur unnið að á undan-
förnum áruni. Er hér átt við Ölfus-
borgir — orlofsheimilin í Ölfusi
— og samninginn um undirbún-
ing og framkvæmd vinnurann-
sókna, sem undirritaður var 11.
desejnber 1965.
Upphaf orlofsheimilamálsins
var tillaga, sem samþykkt var á
Alþýðusambandsþingi 1956, en
vinna við verkið hófst 1963. 18.
júlí 1965 voru fyrstu 22 húsin
tekin í notkun, en þau voru form
lega afhent í september sama ár.
Við það tækifæri lagði forseti sam
bandsins áherzlu á, að Alþýðusam
bandið væri hér í miðju verki.
Hann sagði m.a.: — „Samkvæmt
heildarskipulagi orlofslandsins er
gert ráð fyrir að þjónustumiðstöð
með veitingasal, samkomusal,
nokkrum snyrtiherbergjum og
íbúðarherbergjum fyrir starfsfólk
' verði reist hér á flötunum vest-
| anvert á landinu . . . Þá á að
' koma hér lítil sundlaug, nokkuð
vestan við lækinn sem rennur hér
um mitt land orlofsheimilisins og
verður það áreiðanlega sú fram-
kvæmd, sem næst verður ráðizt
í. Á vestri lækjarbakkanum eiga
svo að koma í boga níu smáhús
af sömu gerð og þau 22, sem þeg-
ar hafa verið reist . . . Þá er
ennfremur eftir að búa hér út
leikvelli svo að dvalargestir, eldri
og yngri, geti iðkað hér ýmiss
konar knattleiki sér til heilsubót-
ar og dægrastyttingar . . . Fyrst
um sinn meðan verkalýðsskóli er
ekki risinn af grunni mun orlofs-
heimilið hérna verða miðstöð
fræðslustarfsemi verkalýðssamtak
anna . . . En auk þess má ekki
gleyma því, að orlofsheimili verða
að rísa í öllum landshlutum, . . .
enda eru fjórðungssamböndin þeg
ar farin að undirbúa það mál og
allar samþykktir Alþýðusambands
þings gera ráð fyrir orlofsheim-
ilum í öllum landshlutum. Hér er
því mikið verkefni framundan."
Orlofsheimilin eru vafalaust eitt
merkasta málið, sem Alþýðusam-
bandið hefur komið í framkvæmd
á undanförnum árum, og munu
verða verkalýðshreyfingunni til
mikils gagns.
Vinnurannsóknir
11. desember 1965 var undirrit-
að samkomulag milli Alþýðusam-
bands íslands annars vegar og
Félags íslenzkra iðnrekenda,
Vinr.'.nnálasambands Samvinnufé-
lagsima og Vinnuveitendasam-
bands íslands hins vegar um
undirbúning og framkjæmd vinnu
rannsókna. Var þar með náð áf-
anga í miMu hagsmunamáli laun-
þega sem atvinnurekenda — skipu
lögðum og sameiginlegum vinnu-
rannsóknum til að auka vinnuþag
ræðingu. Mál þetta komst fyrst á
skrið í apríl 1963, þegar ofan-
greindir aðilar komu á fót nefnd
til að vinna að undirbúningi slíks
samkomtilags. Nokkur dráttur
varð á, að árangur fengist af
störfum nefndarinnar. Varð það
að ráði í marz 1964, að Iðnaðar-
málastofnun íslands og Stjórnun-
arfélag íslands tækjust á hendur
að semja drög að samkomulagi
þessu, og voru þessi drög lögð
fyrir síðasta Alþýðusambandsþing
til umræðu. í desember sJ. var
svo endanlega gengið frá sam-
komulaginu. Jafnframt voru braut
skráðir sjö hagræðingarráðunaut-
ar, en einn þeirra starfar nú á
vegum ASÍ.
Mál þetta er á byrjunarstigi, og
á enn eftir að reynast í fram-
kvæmd. En hagræðing og vinnu-
rannsóknir eru mikið hagsmuna-
mál launþega á vorum tímum, og
það er því verðugur lokahnútur
á fimmtíua ára starfi ASÍ, að
samningur um það mál skyldi
undirritaður.
Þá hefur einnig stórt skref ver-
ið stigið í fræðslumálum, þar sem
er aðild ASÍ að Bréfaskóla SÍS,
sem nú heitir Bréfaskóli SÍS og
ASf. Mun skólinn á næstunni
hefja kennslh í ýmsum málaflokk-
um, sem snerta verkalýðshreyfing-
una beint.
Einnig hefur Alþýðusambandið
komið sér upp mjög glæsilegu hús-
næði á hinum síðari árum. Þessi
•síðustu ár sambandsins hafa því
verið ár mikilla framkvæmda til
hagsbóta fyrir launþega, fyrir ut-
an sjálfa kjarabaráttuna.
Fimmtíu ár eru ekki langur
tími í heimssögulegum skilningi,
en á 50 ára tíma Alþýðusambands
ins hefur margt gerzt — þjóðfé-
lagið hefur gjöxbreyzt. Eða með
orðum núverandi forseta Alþýðu-
sambandsins: — „Ef ég ætti nú
með fáum orðum að segja, hver
orðinn sé árangurinn af starfi og
stríði íslenzkra verkalýðssamtaka
á liðnum áratugum, síðan þau
hófu hér göngu sína, þá myndi
ég orða það eitthvað á þessa leið:
Lffskjörin eru á öllum sviðum
orðin gjörólík því, sem þau voru
fyrir 50 árum. Verkamenn geta
nú veitt sér betra fæði, þeir eru
betur klæddir og þeir búa við
miklu betri húsakynnL — Dag-
vinnutími þeirra er styttri, ör-
yggi við öll störf hefur aukizt og
aðstaða til verklegrar og bóklegr-
ar menntunar hefur batnað til
mikilla mima. Verkalýðshreyfing-
in hefur þannig — alveg eins og
samtök bændanna fyrir þeirra
stétt — umbreytt íslenzku þjóð-
félagi til hins betra á flestum svið
um. En ekki er takmarkinu samt
náð, fyrr en launastéttirnar hafa
hlotið fyllsta jafnrétti £ hvívetna
við aðrar stéttir þjóðfélagsins. Og
á það vantar enn þá mikið á
ýmsum sviðum.
Vel hefur áunnizt á mörgum
sviðum en þó eru risavaxin verk
efni framundan.“
afkomu launastéttanna til muna
Rætt við Svein Gamaiíelsson, verkamann
E.J. tók saman. Helztu heimildir:
„Vinnan," tímarit Alþýðusam-
bands Islands, og „Verkalýðurinn
og þjóðfélagið“ útgefandi Félags-
málastofnunin.
Trminn sneri sér til Sveins
Gamalíelssonar verkamanns og
lagði fyrir hann nokkrar spum-
ingar varðandi Alþýðusambandið
í nútíð og franxtíð, stöðu þess í
þjóðfélaginu og ýmislegt fleira.
Sveinn Gamalíelsson hefur átt
sæti í stjórn Alþýðusambands fs-
lands síðan 1960, og hefur hann
látið talsvert til sín taka í verka-
lýðsbaráttunni.
— Hvem álítur þú markverðast
an árangur af 50 ára starfi Alþýðu
sambandsins?
— Á þessum langa starfsferli
hefur sambandið átt ómetanlega
mikinn þátt í því að bæta lífsaf-
komu launastéttanna til muna, og
það er engum blöðum um það að
fletta, að hefði sambandsins ekki
notið við væri staða launastétt-
anna í þjóðfélaginu allt önnur og
stórum lakari en hún er í dag.
Það er vitað mál, að þar sem
launþegasamtök eru í molum, er
kaup og kjör hinna vinnandi stétta
á allt annan og verri veg heldur
en þar sem þær mynda félagssam-
tök til að berjast fyrir sínum liags
munum.
— En hvernig telur þú að Al-
þýðusambandinu hafi tekizt að
gera skýldu sína í baráttunni fyr-
ir betri lífskjömm og betra þjóð-
félagi á þessu árabili?
— Eg held að það sé óhætt að
segja, að x meginatriðum hafi Al-
þýðusambandið rækt skyldu sína
vel, þótt ýmislegt hefði vafalaust
mátt betur fara, en það verður
aldrei á allt kosið. Verkalýðsbar-
áttan er hin eilífa barátta, og í
henni verður endanlegu marki um
skiptingu þjóðartekna aldrei náð.
Árangur af starfi launþegasam-
taka fer mjög eftir stjórnarvalds-
athöfnum á hverjum tíma og þær
eru afar mismunandi eins og gef-
ur að skilja.
—■ Hver telur þú að sé staða
A.S.Í., inn á við og út á við í
þjóðfélaginu?
— Út á við er staða Alþýðu-
sambandsins afar örðug og er það
einkum fyrir þá sök að núverandi
ríkisstjórn hefur verið okkur þung
í skauti. Þrátt fyrir ýmsa örðug-
leika á undanförnum árum höfum
við unnið stóra sigra, sem slcrifa
má á reikning samstöðunnar milli
verkalýðsfélaganna almennt. Við
'höfum yfirleitt á þessum 50 ára
starfsferli Alþýðusambandsins haft
trausta og örugga forystu svo og
góða samstöðu inn á við, en þetta
tvennt er það sem mestu máli
skiptir fyrir launþegasamtök. Um
þessar mundir eru nokkrar deilur
um skipulagsmál innan samtak-
aima, en unnið hefur verið að
endurskipulagningu um nokkuð
árabil án þess að nokkur veruleg-
ur árangur hafi náðst. Þess konar
mál eru einnig viðkvæm eins og
kjördæmabreytingar almennt og
engum einstökum verður kennt
um að _ samkomulag hefur ekki
náðst. Á Norðurlöndum hefur það
yfirleitt tekið marga áratugi að
gera skipulagsbreytingar innan
verkalýðsheilda, og af því má sjá,
að þarna þýðir ekki að flana að
neinu. Innan samtakanna er al-
mennt álitið að stækka þurii sam-
takaheildina, en ágreiningurinn
stendur helzt um form og aðferð-
ir. Við vonum vitanlega allir að
ekki verði þess langt að bíða, unz
samkomulag náist a. m. k. í megin
atriðum.
— Hvaða mál telur þú, að A.S.Í.
eigi að leggja megináherzlu á í
framtíðinni?
— Kjarabaráttan er og verður
ætíð meginmál samtakaxma og út
á við skiptir það vitasbuld mestu
máli fyrir Alþýðusambandið, að
áhrifa þess gæti sem mest og bezt
á þing og stjóm. Vafalaust má
margt betur fara innan samtak-
anna og það eru mjög skiptar
skoðanir um það, hvað er mest
aðkallandi. Fyrir mitt leyti finnst
mér brýn þöri á því að Alþýðu-
sambandið beiti sér af meiri krafti
fyrir þvi að reisa sumarhús út á
landi fyrir félagsmexm, en það hef-
ur mikið að segja fyrir launþega
að geta notað sumarleyfi sitt vel
og helzt við góð skilyrði út á
landi. Það hefur verið nokkuð
lengi á döfinni að reisa slík hús
og fyrir nokkrum árum var haf-
izt handa um framkvæmdir í Ölf-
usi, en þetta er allt á byrjunar-
stigi og það vantar mikið upp á
að fjárhagur sé nægur, en ég vildi
óska að þessum framkvæmdum
verði hraðað, eftir megni.
— Telur þú að efla þurfi starf-
semi A.S.Í., og þá á hvaða svið-
um helzt?
— Það þarf mjög að efla og
styrkja fjárhagsgrundvöll samtak-
anna og einnig er rík þöri á því
að efla erindreksturinn til ein-
staka félaga og sambanda innan
vébanda Alþýðusambandsins. Á
síðastliðnum árum eru samningar
verkalýðsfélaganna orðnir svo
margbrotnir og flóknir og hafa
jafnvel þróazt út í ákvæðisfyrir-
komulag, að brýna þöri ber
til þess að Alþýðusambandið
komi sér upp fullkominni hag-
fræðistofnun, sem launþegar
myndu sjálfir reka og gætu
þar af leiðandi treyst. Þann-
ig er málum háttað á hinum Norð-
urlöndunum, en við höfum ekki
fjárhagslegt bolmagn til þessa eins
og sakir standa. Á vegum samtak-
anna eru nú hagræðingarráðunaut-
ar teknir til staria, og hefur hér
myndazt eins konar vísir að vinnu
hagræðingarstofnun. Er það mjög
til bóta fyrir launþega.
— Hver telur þú að eigi að
vera samvinna milli Alþýðusam-
bandsins og samvinnuhreyfingar-
Sveinn Gamalíelsson
innar, og finnst þér beri að auka
hana í framtíðinni?
— Allt frá upphafi hafa verið
allnáin tengsl milli verkalýðshreyf
ingarinhar og samvinmthreyfingar
innar svo sem sjá má af því að
frumkvöðlar verkalýðshreyfingar-
innar hér á landi urðu síðar for-
ystumenn samvinnuhreyfingarinn
ar. Málin hafa þó þróazt þannig,
að skipzt hafa á skin og skúrir
í samvinnu þessara hreyfinga, sem
hvor um,.sig hefur ýmissa hags-
muna að gæta. Mér finnst sam-
vinna Alþýðusambandsins og sam-
vinnuhreyfingarinnar ætti að vera
allmiklu nánari einkum á sviði fé-
lags- og f jármála.
— Viltu ekki segja eitthvað að
lokum, Sveinn?
— Jú, ég vil segja það, að til
þess að launastéttirnar geti verið
ánægðar með stöðu sína í þjóð-
félaginu, verði hver einstaklingur
að vinna með festu, einurð og um-
fram allt af ■stéttvísi. Og á þess
um merka afmælisdegi Alþýðusam
takanna vil ég láta í ljós þá ósk,
að svo megi ætíð verða.
G.ÞE..
ASI er brjóstvörn
íslenzkrar alþýðu
Rætt við Markús Stefánsson, verzlunarmann
í tilefni fimmtíu ára afmælis
||Í||§| * ||g||| |p S iáÉÉlÉiÍ
Alþýðusambands íslands hafði s s - f/ lillilll
blaðið viðtal við Markús Stefáns-
son, verzlunarmann, og ræddi við
hann um ASÍ. ÍfpP' ' +, |||
— Ef við lítum yfir þessi fimm- P5-.- Jllf >.
tíu ár Markús, hver finnst þér þá, vVV; ' ' 'Ar'dpÍd
að sé markverðásti árangur af R $ i ^j|É||í ééS
hálfrar aldar starfsemi Alþýðusam v" f - ^ - llplil
bandsins? W ' llÉ H ÉÍRi W
— Þetta er stór spurning og
ekki auðvelt að svara henni í llli- ~
stuttu máli. Alþýðusamband ís-
lands er og hefur verið brjóst-
vörn íslenzkrar alþýðu í þau fimm
tíu ár, sem það hefur verið til.
í lífi þess, sem annarra félags- - .Æfc mMlBEÍ
og brautin ekki alltaf verið blóm-
um stráð. En þrátt fyrir oft á
tíðum eriiða aðstöðu hefur það
Markús Stefánsson
skilað meðlimum sínum góðum
arði. Sjálfsagt eru til þeir mexm,