Vísir - 16.09.1974, Qupperneq 6

6
Vísir. Mánudagur 16. september 1974.
visir
Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Kitstjórnarfulltrúi:
Fréttastj. erl. frétta:
Auglýsingastjóri:
Auglýsingar:
Afgreiðsla:
KitslTórn:
Áskriftargjaid 600 kr.
Reykjaprent hf.
Sveinn R. Eyjólfsson
Jónas Kristjánsson
Jón Birgir Pétursson
Ilaukur Ilelgason
Björn Bjarnason
Skúli G. Jóhannesson
Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Hverfisgötu 44. Simi 86611
■Siðumúla 14. Simi 86611. 7 linur
á mánuði innanlands.
lausasöiu 35 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Tilfinningaleg spenna en
ekki málefnaleg
Sjálfstæðismenn og framsóknarmenn eiga
sumir hverjir erfitt með að átta sig á, að flokkar
þeirra eru nú komnir á sama bát eftir nærri
tveggja áratuga harða andstöðu. Þeir hafa ekki
enn gert sér fulla grein fyrir, að þessir tveir
flokkar eiga nú þeirra sameiginlegu hagsmuna
að gæta, að rikisstjórninni lánist að framkvæma
verkefnin, sem hún hefur sett sér.
Hin langa andstaða flokkanna hefur að sjálf-
sögðu sett sin mörk á suma stuðningsmenn
þeirra. Tilfinningalegir erfiðleikar munu
áreiðanlega verða stjórnarsamstarfinu fjötur um
fót. Það sést til dæmis af dagblöðunum, að enn
fljúga hnútur um borð, þrátt fyrir samstarfið.
Margir i flokkunum er óánægðir með sam-
starfið. Meðan þeir biða tækifæris, reyna sumir
þeirra að blása i glæðurnar og breiða óánægjuna
út. Þetta gildir um báða flokkanna, en er liklega
meira áberandi i Framsóknarflokknum, einkum
vegna þess að Möðruvellingar eru nú að læðast
aftur inn um bakdyrnar i flokknum eftir
ósigurinn i kosningunum.
Miklu siður er ástæða til að ætla, að málefna-
ágreiningur spilli stjórnarsamstarfinu. Báðir
aðilar geta verið ánægðir með stjórnarsátt-
málarin. Og fyrstu skref hinnar nýju rikisstjórnar
benda til þess, að einhugur sé innan hennar um
brýnustu verkefnin. Báðir aðilar munu t.d. vera
ráðnir i að halda á lofti merki þingræðisins gegn
hugsanlegum tilraunum utanþingsaðila til að
sölsa sér vald, sem þeim ber ekki.
Ef eingöngu er litið á málefnin, virðist svo sem
grundvöllur sé fyrir varanlegu samstarfi, sem
geti staðið töluvert lengur en eitt kjörtimabil.
Flokkarnir tveir eru ekki aðeins sammála um
björgunaraðgerðir i efnahagsmálum liðandi
stundar, heldur einnig um mikinn fjölda fram-
faramála, sem taka mun langan tima að koma á
verulegan rekspöl.
Þrátt fyrir þetta efast margir um, að stjórnin
haldi samstöðu sinni út kjörtimabilið og hvað þá
lengur. I þessari vantrú kemur fram vitneskjan
um hina tilfinningalegu spennu, sem getið var
hér að framan og lengi hefur grafið um sig meðal
stuðningsmanna flokkanna. Þessi tilfinningalega
spenna á sér sögulegar forsendur, en ekki mál-
efnalegar eins og málum er nú háttað.
Heiðarlegt og opið samstarf ráðherra i rikis-
stjórn er alger forsenda þess, að stjórnin verði
farsæl i starfi. Og ekki heyrist annað en að sam-
starfið sé ákjósanlegt og að þaðan megi þvi vænta
góðs fordæmis, er smám saman geti eytt hinum
sögulegu og tilfinningalegu fordómum.
Báðir flokkarnir þekkja vankantana á fyrra
samstarfi og eiga að geta komizt hjá þvi að lenda
i svipuðum ógöngum. Það reynir fyrst á þetta i
alvöru, þegar kosningaskjálftinn sækir á menn
fyrir næstu kosningar. Og nógur timi er til stefnu.
Nú riður á, að fylgismenn flokkanna tveggja liti
fremur á það sem sameinar en það sem sundrar.
Flokkarnir eru i sama báti að vinna að björgunar
gerðum i efnahagslifinu og að framkvæmd þeirra
framtiðarverkefna, sem rikisstjórnin hefur sett
sér.
—JK
Eina stóra samstillta átakiö, sem Bandarlkjamenn og Rússar hafa gert I geimferöum, er undirbúning'ur
sameiginlegrar geimferöar þeirra, sem á aö veröa f júlf 1975. — Hafa oröiö skipti á heimsóknum geim-
fara ýmist til Moskvu eöa Washington I þessu sambandi. Nýlega komu til Houston Rússarnir, sem eiga
á stýra Sojusgeimfarinu, er tengt veröur Apollogeimfarinu úti I geimnum. Þeir eru hér t.h. á myndinni:
Alesey Leonov og Valriy Kubasov. T.v.eru Tom Stafford, Vance Brad og Donald Slayton, sem veröa I
Appollogeimfarinu. Á milli þeirra er likan af farkostum þeirra.
Við báðum leiðandi öflum geim-
ferðanna blasir nú að taka ákvörðun
um, hvað þeir ætla sér að gera, eftir
að lokið verður sameiginlegri geim-
ferð þeirra, Rússa og Bandarikja-
manna á næsta ári.
Eiga þeir að fara hvor sina leið,
hvor að vinna á eigin spýtur og draga
með sér út i himinhvolfið þjóðar-
rembing og togstreytu? Eða eiga þeir
að þreifa sig áfram að umfangsmeiri
samvinnu i geimrannsóknum og
spegla utan úr geimnum þvi
samlyndi, sem friðarsinnar hafa allt-
af látið sig dreyma um.
Hversu fljót veröa þessi stórveldi geimrannsókna
að ákveða sig i þessu efni? Undir þeirri spurningu
er það komið, hvenær maðurinn flýtur i fyrsta sinn
til annarrar plánetu. Til þessa hafa menn spáð þvi,
að úr þvi gæti orðið i fyrsta lagi upp úr aldamótun-
um 2000.
Þegar eru þó hafnar mikilsverðar ráðstafanir til
undirbúnings næstu geimferðum af hálfu Moskvu
og Washington og aðeins með smávægilegri aðstoð
hvors annars og algerlega án nokkurrar áætlunar
um að auka upplýsingamiðlunina á milli. Ekki
heyrist minnzt á nein sameiginleg átök á nlunda og
siðasta áratug aldarinnar vegna þess, að ekki hefur
verið gert ráð fyrir neinum.
En þessi undirbúningur, sem hafinn hefur verið,
snertir hönnun og gerð geimferja, sem eiga að
flytja menn og efni með ódýrara móti en hingað til
hefur verið hægt milli jarðar og varanlegrar
geimstöðvar, sem komið verði fyrir á brautu
umhverfis jörðu.
Sllkar geimstöðvar, sem menn hugsa sér á mörg-
um hæðum og eiga að geta hýst 20,50 eða jafnvel
100 visindamenn, gætu fullt eins verið á brautu um-
hverfis tungl eins og jörðu.
Þeirra hlutverk á að vera sambland af mörgu.
Fyrst hagkvæmum mælingum á jörðu, til að sjá
fyrir veður, Isrek, jöklamyndanir, fellibylji, flóð,
mengun, skógarelda, auðlindir neðanjaröar og
fleira og fleira. 1 annan stað eiga þær aö verða
geimtilraunastöðvar, þar sem prófað veröur
viðnám mannsins gegn geislun og þyngdarleysi á
lengri ferðum hans milli pláneta I sólkerfinu.
Slíkar langferðir á milli fastastjarna með þeim
farkostum og orkuhreyflum, sem kostur er á núna,
mundu taka mánuði og jafnvel ár. Þann tlma yrði
áhöfn sliks geimskips að berjast við áhrifin af lang-
varandi þyngdarleysi, skapa sér eigin fæðu með
ræktun i geimgróðurhúsum og hrinda frá sér geisl-
unarhættunni.
Verkefnin eru þvi þarna ærin, sem tveir mundu
leysa léttar af hendi en einn.
Nokkur skilningur er kominn á milli vlsindastofn-
ana Sovétrikjanna og Bandarikjanna á þessu.
Alexander Vinogradov prófessor, varaforseti
sovézku visindaakademiunnar, sagði nýlega við
Vincent Buist, fréttamann, sem sérhæft hefur sig I
skrifum um geimrannsóknir, að nauðsyn væri sam-
vinnu I geimferðum. Prófessor Vinogradov er einn
af fremstu sérfræðingum Rússa I rannsóknum á
mánanum.
„Ég held, að visindamenn upp til hópa I báðum
þessum löndum séu sammála um nauðsyn góðrar
samvinnu,” sagði prófessorinn i viðtali við Buist.
Boris Petrov, prófessor, sem einnig á sæti I
sovézku vlsindaakademiunni, hefur hvatt til þess að
Bandarikjamenn og Rússar gerðu með sér einn sjóð
úr þvi, sem jörðin hefði til að leggja til geimferða —
til að hraða með þvi móti smiði geimskipa. Hann
kviðir þvl, að mannaðar geimstöðvar, sem komið
yrði fyrir á brautum umhverfis jörð eða mána,
verði óhagkvæmar, ef þetta verði ekki gert, vegna
þess kostnaðar, sem þessu hefur fylgt hingað til.
En þótt það sé allt gott og blessað út fyrir sig, að
visindamenn beggja hafi öðlazt fullan skilning á
þessu, þá er enn eftir að færa það niður á blað, gera
samninga, timaáætlanir og þess háttar, sem krefst
stjórnmálalegra ákvarðana leiðtoga þessara þjóða.
Og áður en til sliks getur komið, verða leiðtog-
arnir að vera sannfærðir um, að rétt sé að leggja
höfuðáherzlu á geimrannsóknir og láta þær ganga
fyrir öðru. — Sú var einmitt tiðin, að þeim fannst
svo. En sá áhugi dofnaði, þegar Bandaríkjamenn
unnu geimferðarkapphlaupið með þvi að verða
fyrstir til að senda mann til tunglsins.
1 Moskvu telja visindamenn þó, að timinn sé
heppilegur núna til að semja um langtima áætlanir
um geimrannsóknir og I nánari smáatriðum en
hingað til hefur verið hugleitt.
Það mundi fá þvi áorkað, að áhugi þessara
tveggja þjóða fyrir geimnum mundi ekki bara
skipta honum i svæði — eins og Marz fyrir Sovét-
menn og Venus fyrir Bandarikjamenn — heldur
sameina sjóði og fjárhagsáætlanir og þróun i
geimtækninni.
Ein ástæðan fyrir þvi, að menn eru trúaðir á þetta
I Moskvu, er sú, að svo sýnist sem samkeppnis-
broddurinn, sem var milli USA og USSR, hafi
dofnað. — Þegar Rússar urðu fyrstir til að skjóta
ómönnuðu geimfari, gervihnettinum Sputnik á loft
1957, supu Bandarlkjamenn hveljur. Svona langt
voru þá Rússarnir komnir á undan þeim! Fleiri
slikir sigrar fylgdu á eftir, eins og fyrsti maðurinn i
geimnum, fyrsta konan I geimnum, fyrstu
myndirnar af hinni hlið tunglsins, fyrsta gangan I
geimnum og svo framvegis. — Fjármagni var dælt I
bandariskan iðnað, tækni og visindi og Bandarlkja-
menn unnu sér viðurkenningu og aðdáun fyrir
lendingar sinar á tunglinu o.fl. — Siðan hafa þeir
nokkurn veginn sætzt á jafntefli.
Þó að flug lengra út I geiminn og á milli pláneta
þyki fjarlægur draumur, sem krefjast mun tækni,
erenn er ófundin upp, þá þarf vart að efast um vilja
Sovétmanna til slíkra tilrauna.
Þeir eru þegar búnir að ná árangri I tilraunum við
gróðurhúsaræktun, þar sem reynt hefur verið að
haga öllu, eins og það hlyti að verða á langri geim-
ferð.
Þeir, sem um tækni skrifa og vlsindi I Sovétrikj-
unum, eru allir með hugann við þá tækni, sem
pláneturnar munu kalla fram, svo sem eins og að
koma með lofttegundir I andrúmsloft plánetu til að
breyta hitastiginu, kalla fram rigningu og gera þar
minna fráhrindandi fyrir áhöfn gestkomandi geim-
skips.
En eins og sakir standa, snúast tilraunir Sovét-
manna að mestu leyti um þá tækni, sem þarf til
geimflugs i nágrenni jarðar, og ýmis öryggis-
sjónarmið. Um það hafa Sojus-geimskotin snúizt að
undanförnu.
Umsjon:
53
HVAÐ TEKUR VIÐ
HJÁ ÞEIM NÆST
í GEIMFLUGINU?