Tíminn - 05.05.1966, Blaðsíða 5

FJMMTUDAGUR 5. maí 1966
5

Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvœmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjómar- Tómas Karlsson Aug-
lýsíngastj.: Steingrimur Gíslason Ritstl.skrifstofur I Eddu-
hCt^Siu, simar 18300—18305 Skrifstofur Bankastraeti 7 Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Askriftargjald kr 95.00 á mán lnnanlands — f
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f
160%
Samkvæmt fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar fyrir
áriS 1966 verða heildartekjur borgarinnar og fyrirtækja
hennar og stofnana yfir 1300 nnlljónir króna Til saman-
burðar má geta þess, að síðasta fjárhagsáætlun næsta
kjörtímabils á undan því, sem nú er að ljúka, hljóðaði
app á um það bil 500 milljónir króna og þar með taldar
á sambærilegan hátt tekjur fyrirtækja borgarinnar og
stofana. Hér er átt við fjárhagsáætlunina 1966.
Þannig hefur aukningin á þessu eina kjörtímabili, sem
nú lýkur, á álögum á borgarana orðið rúmar 800 millj-
ónir króna — eða hvorki meira né minna en 160%!
Ekki verður sagt, að meirihluti Sjálfstæðisflokksins hafi
ekki haft úr neinu að spila!
Það skal að vísu viðurkennt. að dýrtíðarvöxtur í land-
inu hefur verið meiri á þessu kjörtímabili en nokkru
sinni fyrr og því ræður einnig Sjálfstæðisflokkurinn.
Engu að síður er sjáanlegt af þessum tölum, að álögu-
aukningin hefur verið gífurleg umfram verðbólguvöxt.
Þegar meirihlutinn samþykkti í vetur að leggja 1300
milljónir króna á borgarbúa á þessu ári, var yfirskriftin
í Morgunblaðinu: „Afsláttur á útsvörum a.m.k. sá sami
og í fyrra“.
Borgarbúar munu eflaust finna það skömmu eftir kosn-
ingarnar, þegar útsvarsseðillinn kemur, að „afsláttur-
inn“ af útsvörunum verður álíka jéttvægur og hann var
í útsvarshneykslinu 1964. Ekkt virtist draga mikið úr
þunga útsvaranna í fyrra, og voru þó fasteignagjöld tvö-
földuð á því ári.
Svo á það að teljast sérstaklega þakkarvert og bera
vott um sérstakan dugnað og hagsýni meirihlutans, að
þess sjást nokkur merki í framkvæmdum borgarinnar,
að allar þessar fúlgur hafa verið teknar af íbúum Reykja-
víkur!
Hitt er þó vissulega meira íhugunarefni, að þess skuli
ekki sjást frekari merki í framkvæmdum borgarinnar,
að álögur hafa verið hækkaðar um 160% á fjórum árum.
Það ber þess merki, að Geir borgarstjóra er annað betur
gefið en traust fjárstjórn.
Alger uppgjöf
Eldhúsdagsumræðurnar, sem fóru fram a mánudags-
kvöld og þriðjudagskvöld, voru að einu leyti alveg sér-
stæðar. Aldrei fyrr hafa ríkisstjórn og stuðningsmenn
hennar játað eins fullkomlega að ríkisstjórnin réði ekki
neitt við dýrtíðina. Engin ríkisstjórn hefur líka gef-
izt eins algerlega upp við að fást við þann vanda.
Stjórnarliðið gat ek'ki annað en játað að hér væri um
fulla uppgjöf að ræða.
í hvaða öðru lýðræðisríki, þar sem ríkisstiórnin hefur
þannig gefizt upp við aðalhlutverk sitt myndi hún sjá
sóma sinn í því að segja af *éi. Engir ábvrgir menn
hanga í stjórnarstólum eftir að þeir finna, að þeir hafa
engin tök á því að stjórna.
Ríkisstjórnin situr samt áfram sem fastast. Hún læt-
ur sig einu gilda, þótt dýrtíð ';axi, heldur magnar hana
sjálf sem kappsamlegast, sbr tiskverðshækkunina og
smjörlíkishækkunina. Hún sér enga aðra leið en dýrtíðar-
leiðina.
Hér verða því kjósendurni? að grípa í t.aumana við
fyrsta tækifæri. Þeir verða að knýja það fram með at-
kvæðaseðlum, að breytt verði nm stefnu og starfshætti.
Öðruvísi verður stefnubreyting ekki knúin fram.
TÍMINN____________________________
Freymóður Jóhannsson:
Úthlutnn listamannalauna
Eyjólfur Eyfells og Ásgeir Bjarnþórsson enn settir hjá -—
Gremja manna — Tilraunir til úrbóta — Lagafrumv. á Alþingi
Síðan blaðinu barst grein þessi
hefur komið fram og verið sam-
þykkt á Alþingi tillaga um að
skora á ríkisstjórnina að láta
undirbúa frumvarp um nýja
skipan á úthlutun listamanna-
launa. Jafnframt hefur verið
samþykkt, að frumvarp þeirra
Karls Kristjánssonar og Gils
Guðmundssonar, sem rætt er um
í greininni, verði höfð til hlið-
sjónar. Ætlazt er til, að áður-
nefnt frumvarp verði tilbúið fyr-
ir næsta þing.
Úthlutun listamannalauna hef
” ur hverju sinni orðið hið ógeð-
felldasta þrætuepli og óánægjan
' magnast, að því er mér virðist,
ár frá ári.
.Úthlutunin hefur í vaxandi
mæli tekið á sig ,,pólitískan“
blæ á hinn furðulegasta hátt, —
en þó sennilega af útreiknan-
legum !ástæðum. Úthlutunar-
nefndin hefur sem sé hverju
sinni verið kosin af stjórnmála-
flokkunum á Alþingi og því full-
trúi þeirra. Úthlutunin hefur af
sömu ástæðu jafnan verið hlut-
dræg, og það í meira lagi á
stundum, — skussar verið verð-
launaðir, en kunnáttumenn, sem
hafa verið of ærukærir til þess
að feta betlaraleiðina til nefnd-
arinnar og eiga með því á hættu
stimpii 4. eða 5. flokks, — verið
settir hjá eða þeim hreinlega
gleymt.
Þegar ég leit yfir síðustu út-
hlutun nú eftir nýárið og staldr-
aði við nöfn málaranna, sakn-
aði ég enn ýmsra þeirra, er sett-
ir hafa verið hjá árum saman,
en eru svo sannarlega verðugri
þessarar viðurkenningar, ef við
urkenningu skyldi kalla, heldur
en sumir þeir, er tekið hafa upp
gólfþurrku-stfl síðari tíma og
hlotið þóknun fyrir. Einkum eru
það tveir menn, sem ég get
ekki, að þessu sinni, stillt mig
um að nefna á nafn, þó fleiri
ættu það vissulega skilið, — en
það eru listmálararnir Eyjólfur
Eyfells og Ásgeir Bjarnþórsson.
Eyjólfur hefur aðeins einu
sinni, fyrir mörgum árum, hlot-
ið lág-flokka-skráningu, eða
eigum við að nefna það viður-
kenningu, að eignast við það
sömu aðalstign^ að sá er þetta
ritar, — en Ásgeir aldrei, —
segi og skrifa: aldrei! Eyjólfur
verður áttræður á þessu ári, —
Ásgeir 67. Skínandi framkoma
við þessa menn!! — Finnst ykk-
ur ekki? Þó eru þessir menn
meðal sönnustu og snjöllustu
listamanna okkar og áratugum
saman landskunnir fyrir næm-
an skilning á okkar fagra landi,
eða fólkinu sem hér býr, og
sanna listræna og sálræna túlk-
un viðfangsefna sinna.
Þó þetta sé nú slæmt, söm
hér hefur verið sagt, er þó hin
háðungin, þessarar árlegu úthlut-
unar hinna svokölluðu lista-
mannalauna sínu vérri. — sem
sé sú. að flokka styrkþegana
í marga flokka, 1.-2.-3.-4.-5.
flokks listamenn eða hamingjan
má vita hvað flokkarnir hafa
verið margir þegar þeir hafa ver
ið flestir. Hlýtur þó hver meðal
vitiborinn maður að geta skilið.
að 3.-4. eða 5 flokks listamenn
eru hvergi til. Annaðhvort eru
menn listamenn, eða ekki. Er
því fjarstæða að reyna að raða
þeim f gæðaflokka. eins og varn-
Ásgeir Bjarnþórsson
Eyjólfur Eyfells
ingi eða matvöru, feitmeti, kjöti
eða grænmeti, svo að maður
nefni nú ekki annað verra á
nafn.
Þessi flokkaskipting úthlutun-
arnefndanna hefur hins vegar
orðið nokkurs konar brenni-
merki, er valdið hefur sumum
þolendum þess, hinum sönnu
listamönnum, óbærilegum þján-
ingum og blygðunartilfinningu,
þó þeir hafi neyðst til að þiggja
þessar krónur, vegna bágborins
efnahags. Má því með all mikl-
um sanni segja, að betra sé að
vera settur alveg hjá, en fá á
sig þennan árlega háðungarstimp
il, — 4. eða 5. flokks listamaður!
Flestir hugsandi menn, sem
finna ti! einhverrar ábyrgðar,
hafa líka séð, að svona getur
þetta ekki haldið áfram. Hafa
nokkrir þeirra gert virðingar-
verðar tilraunir til úrbóta, þó
að litlu gagni hafi komið tii
þessa.
Nú er því enn framkomnar
á Alþingi tilraunir til að leysa
þessi mál. eða lagfæra að
minnsta kosti. Á ég þar við
frumvörp þeirra Karls Kristjáns
sonar og Gils Guðmundssonar.
Þá margt gott sé um frum-
varp Gils Guðmundssonar að
segja, þá virðist það of þungt
í vöfum og of fjölþættu og víð-
tæku valdi í listmálum almennt
komið í hendur of fárra manna,
ef samþykkt yrði. Frumvarp
Karls Kristjánssonar er hins
vegar einfaldara í sniðum og úr-
skurðarvaldinu í einstökum at-
riðum dreyft-meira á milli sér-
ábyrgra nefnda í hinum ýmsu
listgreinum.
Bæði frumvörpin gera ráð fyr-
ir, að Alþingi verji að minnsta
kosti fimm milljónum króna ár-
lega í þessu skyni. Iíöfuðkostur
beggja frumvarpanna er fækk-
un úthlutunarflokkanna í hverri
listgrein í 2 aðalflokka, al-
mennan flokk og heiðursflokk.
Er þetta stórt spor i rétta átt
og vel viðunandi lausn, eftir at-
vikum. En þetta er öllu einfaid-
ara og ákveðnara í frumvarpi
Karls. Skal frumvarp hans því at-
hugað nokkru nánar.
Ef frumvarp Karls Kristjáns-
sonar yrði að lögum, mundu
listamenn þeir, er Alþingi sjálft
verðlaunaði við síðustu úthlutun
5 að tölu, ásamt 5 öðrum hugs-
anlegum, hljóta heiðurslaun í
þeim flokki við fyrstu úthlut-
un, eftir gildistöku laganna, —
nálægt 100.000,- kr. hver. Yrði
það samtals nálægt einni millj.
króna. En samkvæmt frumvarpi
Karls, gætu menn í þessum
flokki orðið í hæsta lagi 12, —
nema að fjárveitingarákvæðum
yrði breytt. f hinum almenna
flokki gætu orðið allt að 38
manns með um 66.000,- kr. árs-
styrk hver, eða samtals um 50
manns í báðum flokkunum, er
fengju þá í árslaun samtals um
3% milljón króna. Er það næst-
um sama tala listamanna og
þeirra, er voru í þremur efstu
flokkunum við síðustu úthlutun,
en í þeim voru samtals 49 manns
með hlutfaíislega 75, 50 og 30
þúsund kr. hver. Fjárhæðin er
hins vegar svipuð og öll úthlut-
unarupphæðin síðast.
Þar sem 126 manns fengu lista
mannalaun við síðustu úthlutun,
vantar hins vegar allmikið á,
að jafn margir komist að í þessa
2 flokka, samkvæmt frumvarpi
Karls, — eða 77 manns. En til
þess að mæta því gerir frum-
varp Karls ráð fyrir, að úthlut-
unarnefndirnar hafi samtals til
umráða nálægt 1% milljón fyrsta
árið og eftir það ekki minna en
lVé milljón árlega, — og noti
þá fjárhæð til að styrkja, eftir
ástæðum og mati, listamenn til
vissra tiltekinna starfa, hvern og
einn, — og þá að sjálfsögðu
þá listamenn er ekki hefðu feng-
ið föst árleg laun samkvæmt
flokkunum tveim. Færi það þá
að sjálfsögðu eftir mati nefnd-
armanna hve mikið hver einstak
ur fengi og hve margir.
Þessi áður greindu 77 menn
fengu við síðustu úthlutun sam-
tals 1.395.000,- í styrk. Er það
næstum sama fjárhæðin, eða
svipuð, og sú, er nefndirnar
mundu hafa, samkvæmt frum-
varpi KarlS, til stuðnings þess-
um sömu mönnum, eða öðrum
er þættu þessi maklegri.
Annar höfuðkostur á frum-
varpi Karls Kristjánssonar er
sá, að það gerir ráð fyrir að
hver deild fyrir sig, — rithöf-
unda, myndlistarmanna, tónlist-
armanna og leiklistarmanna,
ráði sjálf að mestu leyti vali
þeirra manna, er úthluta eiga
hverju sinni hennar listamönn-
um þeirra launum. Ætti því að
vera nokkuð tryggt, að hver
nefnd hefði fullt vit á, hvað hún
er að gera og hið óþolandi „póli
tíska“ mat væri þar með úr sög-
unni.
Þá breytingu tel ég nauðsyn-
Framhald á bls. 15
■ I