Tíminn - 05.05.1966, Blaðsíða 12

12 TÍMINN
DAGUR EVRÓPU
Fjölþætt samvinna um
skóla- og menningarmál
DAOUR EViRÓPU er haldinn
hátíðlegnr í dag, 5. maí. Þennan
dag fjndr 17 árum var stofnskrá
Evrópuráðsins undirrituS í Lond
on. Nú eiga 18 ríki aðild að ráð-
inu, og eru fbúar þeirra um 300
milljónir. Evrópuráðið stendur
að margs konar starfsemi. Þessa
dagana er t. d. haldið í aðalstöðv
um þess í Strasbourg ráðgjafar-
þing Evrópuráðsins, þar sem þing
menn hittast til að ræða um sam-
vinnu Evrópuríkja og heimsmálin.
U Thant, forstjóri Sameinuðu
þjóðanna, var gestur á þinginu að
þessu sinni. En Evrópuráðið vinn
ur ,einnig á annan hátt. Veruleg
ur hluti þess starfs, sem fram fer
á vegum ráðsins, er unninn í ým
iss konar nefndum, sem fulltrúar
aðildarríkjanna eiga sæti í. Ein
þeirra er Samvinnuráð Evrópu um
menningarmál (CCC). Hér verður
lítillega sagt frá menningarmála
starfsemi Evrópuráðsins, og hún
tekin sem sýnishorn þeirrar starf
semi, sem fram fer til að efla
samvinnu Evrópuríkja fyrir milli
göngu þessarar stofnunar.
Fræðslumál.
Fjöldi . þeirra starfa fer sí-
fellt vaxandi, sem ekki verða unn
in af öðrum en þeim, sem sér-
staka menntun hafa fengið. Með
batnandi efnahag almennings
verður aukin almenn menntun
einnig eitt þeirra lífsgæða, sem
fleiri veita sér en áður. Þessi
tvö atriði hafa leitt til mjög auk
innar starfsemi og margs konar
nýjunga í fræðslumálum. Komið
hefur í ljós, að reynsla frá öðr
um löndum hefur ekki verið not-
uð sem skyldi. Þess vegna hafa
ýmsir aðilar, þar á meðal Evrópu
ráðið, unnið að því að auðvelda
upplýsingaskipti um fræðslumál
milli ríkja. Einnig hefur ráðið
leitazt við að samræma ýmis at-
riði varðandi þessi mál, t. d.
prófkröfur.
Starf Evrópuráðsins að fræðslu
málum fer fram undir stjórn
Samvinnuráðs Evrópu um menn
ingarmál, en þrjár nefndir vinna
að skipulagi þess undir eftirliti
ráðsins. Ein þeirra fjallar um
æðri menntun og vísindi. Með
al þeirra verkefna, sem hún hef-
ur sinnt, er samræming efna-
fræðikennslu í háskólum í Evr-
ópu, samræming rannsókna í
stjarnefnafræði, samning upp-
lýsingabókar um háskólastöður og
réttindi manna, sem flytjast milli
háskóla. Önnur nefnd fjallar um
almenna menntun og tæknimennt-
nn. Á vegum þessarar nefndar hef
ur verið gerður samanburður á
skólakerfum Evrópuríkja og gefn
ar út bækur um niðurstöður þeirra
athugana. Meðal fjöldamargra ann
arra viðfangsefna má nefna kynn
ingu á nútímaaðferðum við tungu
málakennslu, en styrkir til kenn
ara, sem fara vilja á námskeið
í Strasbourg á sumri komanda til
að kynna sér slíkar aðferðir, hafa
nýlega verið auglýstir hér á landi.
Endurskoðun kennslubóka í sögu
og landafræði ber einnig að
nefna. Ráðstefna um kennslubæk
ur í landafræði var haldin hér
á landi sumarið 1964. — Þriðja
nefndin, sem vinnur að fræðslu
málum, fjallar um kennslu utan
skóla og æskulýðsmál. Fræðslu-
mál fullorðins fólks, sem lokið
hefur skólanámi, hafa orðið æ
mikilvægari á síðari árum, þar
sem tómstundir manna lengjast í
flestum löndum. Evrópuráðið hef
ur komið upp æskulýðsmiðstöð í
tilraunaskyni, þar sem forystu-
menn í félagsmálum ungs fólks
sækja námskeið. Allmargir íslend
ingar hafa tekið þátt í slíkum nám
skeiðum. Þá hefur sérstök áherzla
verið lögð á þjálfun íþróttaleið-
beinenda. Ýmiss konar athuganir
á tómstundastörfum hafa einnig
verið gerðar og niðurstöðurnar birt
ar í bókarformi.
Önnur mcnningarmál.
Samvinnuráð Evrópu um menn
ingarmál hefur látið sig fleira
skipta en fræðslumál. Nýlega
vakti það athygli, er kvikmyndin
Surtur fer sunnan hlaut sérstaka
viðurkenningu á kvikmyndahátíð,
sem Evrópuráðið gekkst fyrir í
Edinborg. Við ýmis önnur tæki
í dag er borin til moldar aö
Baldursheimi í Mývatnssveit
Þuríður Sigurðardóttir húsfreyja
þar. Hún er jarðsett í heimagraf-
reit þar á staðnum, Baldursheims-
jörð, er fóstraði hana til mikils
manndóms og þroska, tekur nú
við henni látinni og fer vel á því.
Þuríður var fædd í Baldursheimi
þ. 24. apríl 1892. Þann dag bar
upp á sunnudaginn fyrstan í
sumri. Var hann jafnan talinn af-
mælisdagur hennar og haldið upp
á hann sem slíkan. En einkenni-
lega skipast um margt. Þuríður
lézt 24. apríl síðastliðinn og þá
bar hann einnig upp á fyrsta
sunnud^g í sumri.
Þuríður var eina dóttir hjón-
anna í Baldursheimi, 1 Sólveigar
Pétursdóttur, Jónssonar, Þor-
steinssonar prests UReykjahlíö og
•Sigurðar Jónssonar, Illugasonar
Hallgrímssonar bónda þar, er upp
komst. Þau áttu og þrjá sonu,
Þórólf f. 1886 og tvíbura Jón og
Pétur f. 1889. Pétur lézt árið
1899, Jón 1917 og Sigurður fað-
ir þeirra 1911. Ég sá hann því
aldrei. En Sólveigu kynntist ég.
Hún var göfug kona og kurteis
svo bar af að dómi allra er hana
þekktu. Þuriði brá til móður sinn
ar í því sem fleiru.
Það kom snemma í ljós að
Þuríður var hneigðari til bók-
legra fræða og náms, en hann-
yrða og annarra kvenlegra sýsla.
Þó urðu þær hlutskipti hennar í
lífinu, og hún rækti það með
gleði og skyldurækni eins og allt,
sem hún tók sér fyrir hendur.
Henni þótti útivinna ágætust allra
starfa, en bókin var einlægt henn
ar eftirlæti.
Baldursheimsheimili var löng-
um mannmargt og umsvifamikið.
færi hefur menningarmálastarf
Evrópuráðsins varðað íslenzk mál
efni.
Meðal viðfangsefna, sem nú er
unnið að, má nefna svæðaskipu
lag og nauðsyn þess að hafa menn
ingarlegar þarfir í huga við gerð
þess. Evrópsk nytjalist á síðustu
20 árum er nú rannsökuð svo og
vandamál varðandi grafík í iðn
aðarlöndum, t. d. notkun skilta
og auglýsinga. Hinar svokölluðu
Evrópusýningar hafa um árabil
vakið athygli, en þá er safnað sam
an á einn stað verkum frá til-
teknu tímabili og þau sýnd almenn
ingi. í fyrra var slík sýning í
Aachen í Þýzkalandi um Karl
mikla og hans öld. Eftir nokkrar
vikur verður opnuð sýning í Stokk
hólmi um Kristínu Svíadrottningu
og hennar samtíð.
Þess er einnig að minnast, að
Evrópuráðið veitti fyrir nokkrum
árum styrk til útgáfu á safni ís-
lenzkra smásagna á ensku. Gaf
menntamálaráðuneytið bókina út
Þótt Sólveig hefði frábærar kon-
ur sér við hlið — vinnukonurnar
sínar — átti hún bágt' með að
sjá af dótturinni, einkum eftir að
eiginmaður og synir féllu frá
hver eftir annan. Þuríður átti af
þeim sökum illa heimangengt. Hún
hóf samt nám í Gagnfræðaskólan
um á Akureyri en varð frá að
hverfa á miðjum vetri vegna veik
inda móður sinnar. Seinna var
hún tæpan vetur á lýðskóla á
Húsavík hjá Benedi'kt Björnssyni
skólastjóra. — Þá var lokið hinni
eiginlegu skólagöngu Þuríðar. En
hún ávaxtaði vel sitt pund og
reyndist fús tií að nema og læra
meðan henni entist fjör. Hún
las öll Norðurlandamálin sem
sitt eigið, var mikill stærðfræð-
ingur og vel að sér í öllum al-
mennum fræðslugreinum. Þó bar
af, hversu hún var vel heima í
íslenzkum fræðum, þjóðlegum og
skáldlegum, eldri og yngri og
vandlát fyrir hönd íslenzkrar
tungu. Tvívegis var hún vetrar-
part á Húsavík hjá Gísla Péturs
syni lækni og Aðalbjörgu Jakobs
dóttur, frændkonu sinni. Bundust
þær þá órjúfandi vináttuböndum
og dáði Þuríður mjög Aðalbjörgu.
Vetrartímann, sem Þuríður var
á Akureyri byrjaði hún að læra á
orgel hjá Sigurgeir Jónssyni frá
Stóru-Völlum, sean var alþekkt
ur „músikant" og kennari í þeirri
grein. Og veturna, sem hún var
hjá Aðalbjörgu og Gísla hélt hún
áfram við það nám hjá frú Þór-
dísi Ásgeirsdóttur á Húsavík. Eftir
nýár 1917 fór hún- til Reykjavík-
ur til þess bæði að sjá sig um og
læra meira í organleik hjá Elísa-
betu Jónsdóttur prestsfrú á Grenj
aðarstað. Hún var orðlögð tónlist
arkona og um þessar mundir
með formála eftir Steingrím J.
Þorsteinsson prófessor. Nú vinn
ur Eiríkur Benedikz sendiráðu-
nautur í London að útgáfu enskra
þýðinga á íslenzkum Ijóðum. Mun
sú bók einnig gefin út með .styrk
frá Evrópuráðinu, enda er það
eitt af stefnumálum Samvinnu-
ráðs Evrópu um menningarmál að
aðstoða við útgáfur á málum stór
þjóðanna á bókmenntaverkum,
sem rituð eru á tungumálum, sem
fáir kunna.
, Menningarmálastarfsemi Evrópu
ráðsins er aðeins einn þáttur þess,
sem ráðið hefur á stefnuskrá sinni
að vinna að. Það, sem hér hefur
verið nefnt, er aðeins dæmi um
það, sem gert er á þessu eina
sviði. Það gefur þó til kynna,
hve margvíslegt og mikilvægt það
starf er, sem þessi alþjóðastofn
un hefur með höndum. Samskipti
þjóða í milli fara sífellt vaxandi
og Evrópuráðið og aðrar slíkar
stofnanir gegna hlutverki, sem
varðar miklu fyrir okkur öll. Þess
dvaldi hún í Reykjavík á vetrum
og stundaði orgelkennslu. Þuríð
ur taldi hana bezta kennara sinn.
Enn var henni-markaður vegur.
Seint um vorið fékk hún boð um
lát Jóns bróður síns og að hennar
væri brýn þörf heima. Hún gegndi
því kalli og hugði ekki framar til
langdvalar frá Baldursheimi, enda
sýnt að þar var henni ætlað að
vera. Það hefir og reynzt farsæl
ráðstöfun frá hendi guðs og
manna.
27. júní 1918 giftist Þuríður eft-
irlifandi manni sínum, Þóri Torfa
syni frá Birningsstöðum í Laxár
dal í S-Þing. Var hjónaband þeirra
einkar ástúðlegt frá fyrsta degi
til hins síðasta. Þau eignuðust sex
sonu: Baldur bónda í Baldurs-
heimi, Sigurð bónda á Græna-
vatni, þeir eru tvíburar, Ketil
bónda í Baldursheimi, Þráin skóla
stjóra í Mývatnssveit, Pétur bónda
í Baldursheimi og Jón iðnaðar-
mann á Akureyri. Jón og Pétur
eru einnig tvíburar. Það er mál
manna, að þau hjón hafi léð sveit
sinni sérlega mikinn og góðan
kost manna. Þeir bræður þóttu
allir miklir námsmenn í skóla, en
drýgst munu þeir hafa numið af
móður sinni. Þuríður var söngvin
í bezta lagi og þau hjónin bæði
og ekki _ eru synirnir eftirbátar
þeirra. Ég hygg, að um skeið
hafi öll fjölskyldan sungið í kór-
um sveitarinnar, karlakór, kirkju
kór og öðrum blönduðum kórum,
því Þuríður var oft þar með, auk
þess sem hún söng í kirkjukórn
um í 25 ár. Eins og nærri má
geta um jafn „humanistiska“ konu
og Þuríður var, tók hún veruleg
an þátt í félagslífi sinnar sveitar.
Var, auk þess sem áður er nefnt,
MINNING
Þuríður Sigurðardóttir
Baldursheimi
FIMMTUDAGUR 5. maí 1966
. Evrópuráðið hefur á undanförn
um árum efnt til sýninga til að
kynna sögu evrópskrar menningar.
í fyrra var haldin sýning í Aachen
um Karl mikla og Evrópu um alda
mótin 800. Eftir nokkrar vikur verð
ur opnuð sýning í Stokkhóimi um
Kristínu Svíadrottningu og Evrópu
um miðja 17. öld. Verður þetta 11.
Evrópusýningin. Gildi sýninganna er
ekki sízt í því fólgið, að Evrópuráð
ið satrer saman á einum stað verk
um, sem geymd eru I söfnum víðs
vegar um álfuna, svo að samfelidari
heildarmynd fæst af þvf tímabili,
sem um er að raeða, en ella gefst
færl á að kynnast. Myndin að ofan
er af Karli mikla.
vegna er Dags Evrópu minnzt í
18 rfkjum nú í dag.
bæði í ungmennafélagi og kven-
félagi og lá ekki á liði sínu þar
fremur en annarsstaðar. Þuríður
og Þórir bjuggu í sambýli við
Sólveigu og Þórólf, meðan þau
lifðu. — Það heimili var jafnan
mannmargt af konum og körlum.
Þuríður átti því góðan kost á að
skreppa frá búi og börnum við
og við, til þess að sinna félags-
legum hugðarefnum.
Árið 1915 var haldin mikil hér
aðssamkoma að Breiðumýri í S-
þing. Þar var höfð heimilisiðnað-
arsýning, hin fyrsta þar um slóðir
og vakti hún mikla athygli. Þá var
íslenzki fáninn dreginn að hún
í fyrsta sinn í þessu héraði og
hann hylltur. Það var mjög vand
að til þessarrar samkomu. M. a.
æfðir tveir kórar. Frú Elísabet
á Grenjaðarstað, sem fyrr er get-
ið stjórnaði kvennakór en Ás-
kell Snorrason frá Þverá tónskáld,
stjórnaði blönduðum kór. Til
þessa kórsöngs komu konur víða
og langt að úr héraðinu. Meðal
mývetnskra kvenna var Þuríður í
Baldursheimi. Hún hefir eflaust
átt 3—4 klst. reið hvora leið á
æfingar. Og Aðalbjörg húsfreyja
á Mýri í Bárðardal átti sex klst.
reið hvora leið. En konurnar töldu
ekki eftir sér erfiði né tíma og
oft heyrði ég þær minnast þess
ara dýrðlegu daga og ekki síður