Vísir - 18.01.1975, Blaðsíða 6

6
Vísir. Laugardagur 18. janúar 1975.
vísrn
Útgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýéingastjóri: Skúli G. Jóhannessón
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgrei&sla: Hverfisgötu 44. Slmi 86611
Ritstjórn: Si&umúla 14. Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 600 kr. á mánu&i innaniands.
t lausasölu 35 kr. eintakiö. BlaOaprent hf.
Þyrmir yfir
Fyrir um sjö vikum komu hermdarverkamenn
sprengjum fyrir á tveimur veitingastöðum i
Birmingham i Englandi. Þær sprungu á mesta
annatimanum, og tuttugu og einn maður beið
bana.
Kaþólskir öfgamenn i Norður-írlandi,
IRA-hreyfingin eða einhver hluti hennar, er tal-
inn ábyrgur fyrir þessu hryðjuverki. Það er að-
eins eitt af fjölmörgum. Ógnaröldin á Norður-Ir-
landi hefur staðið i meira en firnrn ár og kostað
1300 manns lifið, bæði þar og i Bretlandi, og bæði
kaþólska og mótmælendur.
Hermdarverkamenn luku i fyrradag 25 daga
vopnahléi, sem þeir höfðu lýst yfir til að reyna'að
knýja brezku stjórnina til samninga við sig. For-
sprakkar þeirra sjá i hillingum ráðherrastóla,
þar sem þeir hyggjast setjast. Hins vegar er aug-
ljóst, að þorri kaþólskra ibúa Norður-írlands
styður þá ekki til hryðjuverkanna. Að visu munu
þeir hafa nokkrá samúð, þegar þeir leynast fyrir
lögreglu og her, og ungir og aldnir flækjast stund-
um i átök á götum, þegar blóðið sýður. En jafnt
stærsti stjórnmálaflokkur kaþólska minnihlutans
og höfuðsmenn kaþólsku kirkjunnar hafna
hryðjuverkastefnunni. „Það þyrmir yfir mann,”
sagði William Conway kardináli, yfirmaður
kaþólsku kirkjunnar, þegar hann frétti, að
hermdarverk væru hafin að nýju. Stjórnmála-
leiðtogar kaþólskra hafa leitað hvers konar ráða
til að skapa frið, en brezka stjórnin á fáa kosti.
Hún mundi fara úr öskunni i eldinn, ef hún léti að
vilja hermdarverkamanna, og jafnvel samninga-
viðræður við þá, fordæmda glæpamenn, eru tald-
ar mundu verða þeim til framdráttar og til litils
annars fallnar en að efla þá til frekari hermdar-
verka.
Hvað er þá til ráða? óneitanlega glæddi það
vonir, þegar IRA bauðst til að framlengja vopna-
hléið um jólin, en það hafði upphaflega verið ell-
efu dagar. Brezki Irlandsmálaráðherrann hugð-
ist bera klæði á vopnin og lét lausa hundrað
dæmda skæruliða og tuttugu, sem lágu undir
grun. Ennfremur hefur þeim forystumönnum
meðal kaþólskra fjölgað, sem opinskátt fordæma
hryðjuverkin. Hins vegar hefur litið dregið úr
mætti öfgamanna, þótt nokkurt mannfall hafi
orðið i liði þeirra. Beggja vegna, bæði meðal
kaþólskra og mótmælenda, hindra þeir, að gengið
verði til raunhæfra samninga.
Tillögur, sem meðal annars hafa komið frá Ed-
ward Kennedy, sem er irskrar ættar, um samein-
ingu Norður-írlands, og Irska lýðveldisins á
suðurhluta eyjunnar grænu, eru ekki i samræmi
við raunveruleikann, þar sem tveir þriðju af ibú-
um Norður-írlands eru mótmælendatrúar. Sam-
eining við hið kaþólska irska lýðveldi væri þvi að
fórna þessu fólki og yrði aðeins gerð, ef brezka
stjórnin kæmist að'þeirri niðurstöðu, að skást
væri að fleygja þessu vandræðabarni, Norður-lr-
landi, fyrir borð.
Brezka stjórnin, bæði fyrr og nú, hefur þó ekki
hreinar hendur. Hún hefur skirrzt við að beita þvi
valdi, sem hún gæti haft, til að koma viti fyrir
forsprakka mótmælenda. Ef þeir létu af þrjózku
sinni, slægju á hönd öfgamannanna i eigin röðum,
sem ekki eru hóti betri en andstæðingarnir, og
veittu kaþólska minnihlutanum full réttindi, væri
fótunum kippt undan hermdarverkamönnum.
Fyrr verður það varla.
— HH
Var það
slys eða
morð?
Trúnaðarmaðurinn var ó leið á fund
fulltrúa stéttarfélags síns og
blaðamanns með sannanir fyrir
afglöpum vinnuveitanda síns, þegar
hann lenti í bílslysi og dó
Karen Silkwood — Var hún fórnarlamb eigin ákafa,
eöa var henni fyrirkomiö, þegar hún var I þann
veginn aö sanna mál sitt.
Karen Silkwood, tuttugu og átta
ára tæknifræðingur verksmiðju
einnar, sem framleiðir eldsneyti fyrir
kjarnorkuver, lagði dag einn i
nóvembermánuði siðastliðnum upp i
bil sinum til að hitta að máli frétta-
mann og fulltrúa verkalýðssamtaka.
— Hún ætlaði að skýra fyrir þeim i
smáatriðum, hvernig verksmiðjan
væri heilsuspillandi starfsfólkinu og
nágrönnum.
En hún komst aldrei á fundinn. Á
leiðinni fórst hún i bilslysi.
Dauði hennar hefur vakiö upp grunsemdir um, að
henni hafi verið fyrirkomið, kjarnorkunefnd
Bandarikjanna hefur hrundiö af stað umfangs-
mikilli rannsókn á verksmiðjunni og leitað er svars
við einni spurningu. sem sífellt leitar á menn. —
Enginn fær nefnilega skiliö, hvernig ungfrú Silk-
wood haföi gleypt plútónium nokkrum dögum áöur
en hún dó.
Hún haföi sent kjarnorkunefndinni kvartanir og
starfsmannasamtökum oliufélaga, efnaiðnaðar og
kjarnorkuvera varöandi starfsskilyrðin við verk-
smiðju Kerr-McGee-fyrirtækisins 1 Crescent I Okla-
homa, sem framleiðir geislavirka málma á borð við
plútónium og úranium.
Hún hafði lofaö að leggja fram sannanir fyrir þvl,
að plútónium-stangir þær, sem framleiddar væru I
verksmiðjunni, væru hættulegar og ekki tryggilega
frá þeim gengið.
Eftir rannsókn einkalögreglumanns trygginga-
félagsins, sem tryggöi Silkwood, þykir ekki einu
sinni lengur vist, að hún hafi látizt af slysförum,
eins og rikislögreglan sló föstu. Þykir jafnvel
hugsanlegt, að bifreið hennar hafi verið þrengt út af
veginum.
Lögreglan haföi sagt, að Karen Silkwood heföi
sennilega sofnað undir stýri.
Fulltrúi starfsmannasamtakanna kraföist
rannsóknar og stendur hún enn yfir.
Nefndin, sem rannsakaöi aðstæður I verk-
smiöjunni sjálfri, hefur skilaö frá sér skýrslu um
hana. 1 niðurlagsoröum skýrslunnar er skýrt frá
þvi, að nefndin muni kæra verksmiðjuna fyrir brot
á viðbúnaöarreglum og föslun á skýrslum.
En I skýrslunni segir ennfremur að af engu þess-
ara brota hafi starfsfólkinu stafað nein hætta, né
heldur almenningi.
Segir i skýrslunni aö fyrirtækiö hafi látið undir
höfuð leggjast að gera nefndinni viðvart um ný
vinnslutæki, sem verksmiðjan hafði tekið i notkun,
og tvivegis heföu plútóniumbirgðir hennar fariö
fram úr þvi magni, sem leyfist á starfsvæði hennar.
Auk þess haföi verksmiöjan notað plútónium I öðru
formi en gert hafði verið ráö fyrir I reglugerðum.
Fyrirtækið á yfir höfði sér sektir vegna þessara
brota ef mál hlýzt af.
1 sérskýrslu nefndarinnar segir, að plútónium-
einkenni hefðu komið fram á húð Karenar Silkwood
fyrst átta dögum fyrir slysið. Prófanir rannsóknar-
stofu leiddu ennfremur i ljós, að plútónium var að
finna i þvagsýnum hennar.
Hins vegar segist nefndin, sem yfirheyrði fjörutlu
manns hjá verksmiðjunni og las 3,600 blaðsiðna
skýrslur verksmiðjunnar, ómögulega geta komizt
að raun um, hvernig það mátti verða, að Karen
Silkwood heföi gleypt örsmáan skammt af plútóni-
um.
„Rannsóknin leiddi ekki I ljós, hvernig eða hver
hefði getað komiö geislavirka efninu I mat
Silkwoods,” segir nefndin.
Athuganir á dagbókum og skýrslum verk-
smiðjunnar leiddu i ljós, að Karen Silkwood hafði
ekki orðið fyrir neinu óhappi I verksmiöjunni.sem
skýrt gæti hvernig hún hafði fengið hiö geislavirka
eitur i lilcamann.
Þetta siðasta vekur nokkra furöu. Slöustu daga
Karenar I verksmiðjunni höfðu öryggismælar
starfsfólksins sýnt, að hún hafði orðið fyrir
geislaáhrifum, eins og áður segir. Sömu
geislaáhrifanna gætti I Ibúð hennar, sem deildi með
vinkonu sinni, er sömuleiðis vann við verk-
smiöjuna.
Ef hún hafði ekki fyrir slysni komiö við eitthvað
af hinu geislavirka efni var þá eitthvað hæft I
ásökunum hennar um kæruleysi verksmiðjunnar I
starfsaðstöðunni?
Ekki samkvæmt skýrslu kjarnorkunefndar,
En stéttarsamtök starfsfólksins halda þvi fram, að
nefndin eigi hagsmuna að gæta hvað viðvikur þvi,
aðhalda verksmiðjunni gangandi, en hún sér kjarn-
orkuverum á vegum nefndarinnar fyrir eldsneyti.
Vilja stéttarsamtökin illa treysta skýrslu nefndar-
innar.
A hinn bóginn hefur komið I ljós, að plútónium
hafði verið bætt eftir á i þvagsýni frá Karen Silk-
wood svo að greinilega hefur einhver reynt að
falsa þau.
Krufning leiddi I ljós, að Karen hafði melt
plútónium.
Allt þetta hefur orðið til a&vekja upp annan grun.
Karen Silkwoodvar trúnaðarmaður stéttarsamtak-
anna og tók stöðu slna mjög alvarlega. Hafði hún
sýknt og heilagt verið klagandi verksmiðjuna fyrir
vítavert kæruleysi. Hún þótti heldur ekki halda full-
kominni geðró I daglegri umgengni.
Lét hún ákafa sinn hlaupa með sig i gönur? Var
henni orðiö slíkt kappsmál aö sanná vanrækslu á
verksmiöjuna, að hún haföi gleypt plútóníum til
þess að gera sjálfa sig að fórnarlambi?
Þaö fæst sennilega aldrei upplýst.
Eitt kjarnorkuveranna, sem fær eldsneyti frá verksmi&junni, þar sem Karen vann.