Tíminn - 19.07.1966, Blaðsíða 5

ÞREWUB&GUR 19. júlí 1966
TÍMINN s
- Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
Iýsingastj.: Steingrímur Gíslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur. Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasfmi 19523 Aðrar skrifslofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr 105.00 á mán. innanlands — 1
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Læknaskorturinn víða um land er mikið og hættulegt
vandamál, sem enn virðist fara vaxandi. Allmörg lækn-
khéruð eru nú læknislaus og fást fullmenntaðir læknar
ekki til þess að sækja um þau, en í öðrum héruðum eru
sífelld læknaskipti.
í hinum læknislausu héruðum gegna ýmist læknastúd-
entar störfum, eða nágrannalæknar bæta við sig þjón-
ustu í heilu læknishéraði. Þsð liggur í augum uppi, að
þetta ástand er með öllu óviðunandi fyrir alla aðila. Það
er óviðunandi fyrir íólkið í byggðum landsins að búa
við svo mikið öryggisleysi og skort a sjálfsagðri þjón-
ustu nútíma þjóðfélags, og vafalítið á þetta töluverðan
þátt í fólksflótta úr góðum héruðum. Það er einnig ó-
viðunandi fyrir læknana, sem leggja það á sig að starfa
í hinum stóru og erfiðu héruðum við alls ófullnægjandi
skilyrði.
Hér eru mannslíf og almenningsheill í veði, og þegar
hafa orðið augljós og óbætanleg áföll af þessu ófremd-
arástandi. En hér er mun hægara upi að tala en úr að
bæta. Hins vegar blasir það við, að æ meira hlýtur að
halla á ógæfuhliðina, æ fleiri héruð verða læknislaus og
ástandið sífellt hættuiegra. nema hafizt verði handa um
mjög róttækar og algerar skipulagsbreytingar á þess-
ari þjónustu. Og það mál má ekki dragast.
Þingskipuð nefnd hefur um sinn unnið að þessum
málum og skilað ýtarlegu áliti, sem orðið hefur uppi-
staða nýs frumvarps. Vafalaust er þar margt til mikilla
bóta, en hins vegar mjög vafasamt að breytingartillög-
urnar séu nógu gagngerar til þess að verða grundvöll-
ur viðhlítandi framtíðarskipunar læknisþjónustunnar
í landinu.
Athyglisverðasta og vafalaust raunhæfasta tillagan,
sem fram hetur komið er að leggja niður héraðslækna
kerfið í núverandi roynd og stofna læknamiðstöðvar
fyrir stærri svæði. Þar sem shk miðstöð væri staðsett
fyrir tvær eða þrjár sýslur, nokur kauptún og jafnvel
kaupstaði, ef hentugr þætti, yrðu starfandi nokkrir
læknar, helzt þeirra á meðal sérfræðingar. Þar væri
fullkomið sjúkrahús og heilbrigðisþjónusta til heilsu-
verndar. Á nokkrum og hæfilega dreifðum stöðum
um svæðið væru settar upp lækningastofur. Þang-
að kæmu svo læknar og þjálfað starfslið frá lækna-
miðstöðinni á ákveðnum tíma tvisvar eða þrisvar
í viku og tækju á móti sjúklingum. í bráðum sjúkdóms-
tilfellum yrði þá að senda lækni tafarlaust til sjúklinga
með bílum íða flugvélum, en við slíkar læknamiðstöðv
ar yrði að vera völ hæfilegra farartækja.
Með þessu móti ma ætla, að vel væri fyrir læknisþjón-
ustu séð, og mi'klu betur en nú er allri sérfræðiþjón-
ustu og meðterð fólks með bráða sjúkdóma. Þetta
mundi og veita læknum miklu viðunanlegri starfsaðstöðu
vaktavinnu þeirra yrði við komið og samvinnu fleiri
lækna um ákvarðanir og greiningu.
Líklegt má telja, að læknastéttin muni hallast að
þessari lausn málanna, og löggjafinn á að hlusta vel
á tiUögur hi*nnar. Einkum er mikilvægt, að tekið sé
fuJlt. tiílit tjj áHts binna vngri Iwvkna. því að þeim vrði
jþessi stakkur framtöíarinnar fyrst og fremst sniðinn.
Læknamiðstöðvar
Úr fréttabréfi frá Sameinuðu þjóðunum:
9/10 hlutar jarðnæfis í Suður-
Ameríku í eigu bi fárra manna
Prófessor Gunnar Myrdal
talaði um nauðsynina á róttæk
um umbótum og eudurskipu-
lagningu í landbúnaðarmalum
vanþróaðra landa á fjöl-
mennri ráðstefnu Sameinuðu
þjóðana, sem hófst í Róma
borg 20. júní s. 1. Yfir 70 lónd
áttu þar fulltrúa, þeirra á með
al Danmörk, Finnland og Sví
þjóð.
Til grundvallar umræðum á
ráðstefnunni lágu m. a. rann
sóknir á jarðeignarfyrirkomu-
lagi í vanþróuðum lönaum.
Þær leiddu m. a. í ljós, að yfir
90 af hundraði alls jarðnæði'
í Rómönsku Ameriku eru í
eigu tæplega 10 af hundraði
jarðeigendanna. í Chile og
Perú ráða hinir auðugu jarð
eigendur yfir meira en 80 af
hundraði alls jarðnæðis. í
Argentínu, þar sem hlutfalls-
talan er lægst, eiga þeir um 40
af hundraði jarðanna.
Eigendur smájarða, landset-
ar og landvinnumenn eiga oft
mjög erfitt uppdráttar. í Col-
omhíu hefur verið reiknað út,
að yfir 60 af hundraði þeirra
sem vinna við búnaðarstörf
hafa ofan af fyrir sér á minna
en 5 af hundraði hins ræktaða
lands. Framleiðslan á stórbú-
unum á hvern verkamann er
100 sinnum meiri en á smá-
jörðunum.
Niðurstöður annarra rann-
sóknar voru þær, að umbætur
á jarðeignarfyrirkomulaginu
mundu hafa jákvæð áhrif á
þróun iðnaðar. Með því að
bæta lífskjör bændanna leiða
umbæturnar til þess, að eftir
spurn eftir iðnaðarvörum
eykst og gæði landbúnaðaraf-
urða batna að sama skapi.
Tilgangur ráðstefnunnar í
Róm var ekki sá að koma með
ákveðnar tillögur sem lagðar
yrðu fyrir ríkisstjórnir. Til
þess er vandamálið alltof flók
ið. Hins vegar var leitazt við
að safna upplýsingum og
reynslu úr öllum áttum og
kanna gagnsemi hinna ýmsu
aðferða, t. d. einkareksturs,
ríkisreksturs og samvinnufyrir
komulags. Enfremur skintust
fulltrúarnir á skoðunum um
ýmsar ráðstafanir sem nauð
synlegt væri að gera á sviði
efnahags- og félagsmála. t. d.
að því er varðaði skatta og
skipulagningu.
Ráðstefnan var haldin af
Sameinuðu þjóðunum í ?am
vinnu við Matvæla- og land-
búnaðarstofnunina (FAO) og
Alþjóðavinnumálastofnunina (I
LO).
f Evrópu hafa umferðarslys
fjórfaldazt síðan 1955.
Umferðarslysum fjölgar ákaf
lega ört í Evrópu. Efnahags-
nefnd Sameinuðu þjóðanna fyr
ir Evrópu (ECE) hefur safnað
upplýsingum um tölu beirra
sem létu lífið og slösuðust í
umferðinni árið 1964 frá 12
löndum í Evrópu. Þær svna,
að aukningin frá árinu á und
an nam 9 af hundraði að því
er tók tii banaslysa og 7 ai
hupdraði að þvj er iók til ann
arra umferðarslvsa. Á þessu
eina ári iétu 68.510 manns
lífið í umferðarslysum, en 1.
840.910 slösuðust.
Samanlagt er talið, að á ár
inu 1963 hafi um 80.000 manns
látið lífið í umferðarslysum í
allri Evrópu. Allsherjartala
fyrir árið 1964 liggur ekki fyr
ir ennþá.
Á árunum 1955—64 fjölgaði
banaslysum í umferðinni um
49 af hundraði í 12 löndum, og
á sama tíma fjölgaði öðn.im
umferðarslysum um 55 af
hundraði í sömu löndum.
Fjöldi bíla jókst á þessu tíma
bili um 180 prósent.
í Bandaríkjunum létu 47.
700 mans lífið í umferðarslys
um árið 1964 og 1.700 Ö00
slösuðust.
Sé þeim sem létu lífið í
umferðarslysum í Evrópu á
árinu 1964 skipt niður í hópa,
sýnir eftirfarandi yfirlit hlut-
fallið milli þeirra, reiknað í
prósentum:
Létu Slös-
lífið uðust
Gangandi menn 31 17
Hjólreiðamenn 10 10
Mótorhj.menn 20 25
Ökumenn 38 48
Ótilteknir menn , 1 . ■ —
24 prósent þeirra fótgang-
andi manna sem létu lífið
voru undir 15 ára aldri og
33 prósent þeirra voru yfir
65 ára gamlir.
Veldur skólp eitrun eða auk
inni matvælaframleiðslu?
Að taka sér sjóbað við
strönd Suður-Englands er nú
orðið ekki ósvipað því að fara
í örlitla sundlaug, þar sem
vatnið er blandað með tíu lítr
um af skólpi og sorpi.
Mörg vötn í Evrópu og
Ameríku, sem ferðamannapés
ar og landabréf tjá okkur að
séu með tæru fersku vatni,
eru orðin svo óhrein, að þar
er naumast hægt að synda
lengur.
I fjölmörgum bandariskum
fylkjum kemur vökvi sem lík
ist sápuvatni í drykkjarsiasið,
þegar opnað er fyrir vi'ns-
kranann.
f Bandaríkjunum eru hús-
mæður nú hvattar til að kaupa
þvottaduft með boron, efni
sem að vísu hefur þau góðu
áhrif. sem heitið er i augl.ýs
ingunum, en þegar þvotta-
vatnið rennur síðan um skólp
ræsin út í höf eða vötn drep
ast fiskarnir í hrönnuin Þar
sem það rennur beint út í
jarðveginn drepast gerlarnir
sem annast hina mikilvægu
rotnun í jörðinni. Efnið leys
ist ekk iupp og hverfur aldrei
úr jarðveginum. f sumum hér-
uðum hafa slík ,.bætiefni” í
hreingerningar- og bleikidufti
sigið alla leið niður í neðanjarð
arvatnið þannig, að þau eru
komin í drykKjarvatnið
Það er sérfræðingur hjá
Matvæla- og iandbúnaðarstofr
uninni (FAO), Josef Zimmer-
man, verkfræðingur, sem hef-
ur dregið fram þessi dæmi. í
nýútkominni hók segir banr.
að við séum vel á vegi með að
eitra fyrir sjáifum okkur með
okkar eigin skólpi. EinkanJegs
varar hann við þvottaefrum
með boron og
um aukaefnum.
Hann heldur
vandamálið sé
skyggilegt, að
allra fyrst til
gerða, áður en
ið og við fáum
ráðið.
öðrum svipuð-
því fram, að
orðið svo í-
efng verði sem
alþjóðlegra að-
í óefni sé kom-
ekki við neict
Skólp er nothæft.
Zimmermann lítur svo á, að
skólp sé hjálparmeðal, sem
hagnýta beri til að bæta úr
hinni sáru vatnseklu í heimin-
um. í bók sinni gerir hann ráð
fyrir þeim mögúleikum. s,em
eru fyrir hendi til að hagaýta
skólp til áveitu. Til þess verð
ur hreinlætisstig þess að vera
90 prósent. Tilraunir i Kali-
forníu og ísrael hafa leitt í
ljós að uppskeran hefur orðið
meiri þar sem slíkt skólp hef
ur verið notað til áveitu, en
það stafar af því, að skólpið
hefur að geyma ákveðin mikil-
væg áburðarefni.
Fyrir mörg vanþróuð lönd
verður ódýrara að hreinsa
skólp en að eima sjó, segir
Zimmerman. Rannsóknir á
eynni Möltu, sem býr við sár
an vatnsskort, hefur sýnt, að
það er 5 til 10 sinnum ódýrara
en að eima sjó.
En hér verður að fara með
gát. segir sérfræðingurinn.
Þó vatnið hafi verið hreinsað
eru í því úrgangsefni og því
á ekki að nota það við ræktun
kálhöfða salats eða rótar-
ávaxta, sem etnir eru hráir. Að
sjálfsögðu verður líka að gæta
þess vandlega, að vatnið sé
ekki notað í öðru skyni. Þess
vegna er heppilegast að nota
skólp til áveitu á stórum bú-
görðum eða í samvinnubúskap
þar sem hægt er að koma á
ströngu eftirliti.
En strax og skólpið hefur
að geyma óuppleysanleg gervi
efni úr þvotta- og bleikiþvoli,
verða þau eitur og jurtirnar
drepast.
„Hvítahættan.”
Æ fleiri lönd þjást af vatns
eklu og þetta vandaniál verður
að leysa, ef nokkur von á að
vera til aukinna matvælafram-
leiðslu, En það eru ekki ein
ungis bændur og búalið. sem
sjá aukinn hag í því að skólpið
sé verndað gegn „hvítu hætt
unni“ eins og Zimmerman
nefnir gerviefni þvottadufts-
verksmiðjanna.
Það hlýtur einnig að vera
borgarbúum allmikið kappsmál
að varðveita hreint drykkjar
vatn og eiga kost á að baða sig
í höfum og vötnum. Seinnl
þörfin verðúr því brýnnl sem
menn fá meiri frítíma. segir
Zimmerman.
Við mörg vötn. sem ferða-
menn sækja til, hafa vaxið upp
iðjuver, sem yfirvöldin hafa
svo miklar mætur á, að þau
hafa ekki viljað styggja eigend
ur þeirra með of *tröngum regl
um um tneðferð úrgangsefna.
Þessi vötn ern »tórh»t»«>ieg,
og ZLmmr.rm.ar> segist vit» ive
nofckur, sem muiuli tafca iO ár
aS hr«in«ta.
Frsm hald á bls. 15.