Vísir - 22.04.1975, Blaðsíða 6

6
Vtsir. Þriðjudagur 22. aprll 1975.
vísrn
(Jtgefandi: Reykjaprent hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Bírgir Pétursson
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason
Auglýsingastjóri: Skúli G. Jóhannesson
Auglýsingar: Hverfisgötu 44. Simar 11660 86611
Afgreiösla: Hverfisgötu 44. Simi 86611
Ritstjórn: Siöumúia 14: Simi 86611. 7 linur
Askriftargjald 700 kr. á mánuöi innaniands.
t lausasölu 40 kr. eintakiö. Blaöaprent hf.
Sykursorg haftasinna
Nokkrum kaupmönnum hefur tekizt að rjúfa
sykureinokun hinna hefðbundnu innflutnings-
aðila á þessu sviði. Þeir hafa náð hagkvæmum
innkaupum á sykri, sem þeir hafa til sölu á um
það bil 240 krónur kilóið, i stað um það bil 410
króna kilóið i öðrum búðum.
Þetta sykurmál varpar skýru ljósi á viðskipta-
og verðlagskerfi okkar og sýnir, hvar spillingu
þess er að finna.
Þegar alþjóðlegt sykurverð var sem hæst siðari
hluta árs i fyrra, keyptu hinir hefðbundnu
innflutningsaðilar okkar mikið magn af sykri,
sem átti að endast fram yfir mitt þetta ár. Þetta
gerðu þeir, þótt þeir vissu, að sykurverðið væri i
þann veginn að hrapa.
Slikar verðbreytingar eiga sér langan aðdrag-
anda, sem rakinn er i sérgreinatimaritum og
öðrum upplýsingum, er nær daglega berast stór-
kaupmönnum á þessu sviði sem öðrum. Og
verðhrunið á sykrinum þótti svo sjálfsagt, að al-
menn fréttarit voru búin að spá þvi fyrir næstum
heilu ári.
Fráleitt er að telja islenzka sykurinnflytjendur
einhverja undrabjálfa, sem viti ekkert, hvað er
að gerast umhverfis þá. Ástæðan fyrir hinum
dýra innflutningi er væntanlega allt önnur.
Fyrst og fremst hafa þeir séð eftir þeirri
lækkun álagningar i krónutölu, sem hefði fylgt
ódýrari innkaupum á sykri. Og hver þeirra fyrir
sig hefur treyst þvi, að enginn hinna mundi
hlaupa út undan sér i þessu máli.
En þeir vanmátu möguleikana á utanað-
komandi samkeppni. Kaupmennskan er nefni-
lega enn til með íslendingum, þrátt fyrir niður-
drepandi áhrif kerfisins. Nokkrir kaupmenn tóku
á sig að fá færri krónur i sinn hlut i álagningu
á hvert sykurkiló til þess að laða til sin fleiri
viðskiptavim. Þannig hrundi spilaborg sykur-
verðsins, islenzkum neytendum til mikilla hags-
bóta.
Hinir hefðbundnu sykurinnflytjendur eru ekki
sökudólgarnir i málinu. Meinið á rót sina að rekja
til verðlagskerfisins, sem skammtar kaupmönn-
um ákveðna prósentutölu ofan á innkaupsverð
vörunnar. Þetta hvetur kaupmenn til að kaupa
sem ódýrastar vörur i hverjum vöruflokki og
hafa samstarf sin i milli um innkaupin.
Verðlagshöftin eru löngu aflögð i öðrum lönd-
um, einnig á Norðurlöndum, þar sem jafnaðar-
menn hafa lengst af verið við völd. Stjórnvöld i
þessum löndum hafa áttað sig á, að verðlags-
höftin gera illt verra. Þau hafa reynslu af þvi, að
óbeint eftirlit, neytendafræðsla, einokunareftirlit
og betri samkeppnisjarðvegur er vænlegri til
árangurs en höftin.
Viðreisnarstjórnin var á sinum tima komin á
fremsta hlunn með að breyta okkar spillta kerfi
eftir norrænni fyrirmynd og leggja niður beinu
höftin. Þvi miður stöðvaði Alþýðuflokkurinn
málið á siðustu stundu. Núverandi stjórn hefur
svo tekið málið upp að nýju. Vonandi verður
sykurmálið til þess að flýta frágangi laga um
óbeint verðlagseftirlit, neytendafræðslu og
einokunareftirlit i stað haftanna.
En það er dæmigert fyrir spillingu núverandi
haftakerfis, að einn sykurinnflytjandinn, Sam-
band islenzkra samvinnufélaga, hefur beðið
viðskiptaráðuneytið um að banna innflutninginn
á ódýra sykrinum og telur sig hafa fengið hálf-
gildings vilyrði fyrir sliku banni! -JK.
Titó: Varar fyrirtæki, sem stjórnaö er af launþegum við að taka meira en þeim ber af þjóðartekjunum,
með þvi að hækka framleiðsluvörur slnar of ört.
ÞAR SEM LAUNÞEGARN-
IR RÁÐA SJÁLFIR
VERÐLAGNINGUNNI ER
LÍKA ÓÐAVERÐBÓLGA
Júgóslavia stendur
nú frammi fyrir þeim
vanda að þurfa að finna
leiðir til að vinna gegn
óðaverðbólgu, sem
tröllríður efnahagslifi
iandsins.
Þetta er vandamál,
sem hefur svo sem viða
þótt erfitt úrlausnar, en
er þó ekki hvað sizt
erfitt Júgóslövum, þar
sem verðlagsmálin eru
viðast i höndum hinna
vinnandi stétta.
í Júgóslaviu hagar þvi
nefnilega þannig til, að ýmsar
nefndir, þar sem verkalýðs-
félögin eiga sina fulltrúa,
ákveða verðlagninguna. Þetta
er sprottið upp af þvi, sem sum-
ir nefna atvinnulýðræði eða
sjálfsstjórnarke^fi fyrirtækja.
Þrátt fyrir 33% verðhækkan-
ir, sem orðið hafa frá þvi i
febrúar, hefur rikisstjórnin eng-
ar áætlanir á prjónunum um
verðfrystingu, eins og viðast
hefur verið gripið til i öðrum
austantjaldsríkjum.
„Við munum ekki gripa til
rikisafskipta,” sagði Dusan
Anakioski, aðstoðarráðherra,
sem fer með verðlagsmálin.
„Okkar stefna er sú, að slikar
ákvarðanir séu teknar af verka-
lýðsfélögunum.”
En Titó forseti Júgóslaviu
hefur þó séð sig tilneyddan til
þess að áminna þau fyrirtæki,
sem stjórnað er af launþegun-
um. Hann hefur varað þau við
þvi, að með örum hækkunum á
framleiðsluvöru sinni séu þau
að hrifsa til sin meira en það
sem þeim ber af þjóðartekjun-
um.
Stjórnin hafði lagt linurnar
fyrir árið 1975, þar sem gert var
ráð fyrir, að verðhækkanirnar
færu ekki fram úr 19%. En efna-
hagssérfræðingar hennar eru
orðnir svartsýnir á, að takast
megi að halda hækkunum innan
þeirra marka.
„í hreinskilni sagt eigum við i
erfiðleikum með að halda
neyzluverðinu i skefjum, vegna
þess að afleiðingar hækkana
framleiðsluverðs frá þvi i fyrra
eru ekki endanlega komnar i
ljós,” sagði dr, Anakioski ráð-
herra i viðtali við fréttamann
Reuters á dögunum.
Ofan á þessa örðugleika bæt-
ast svo áhyggjur manna af þvi,
að verðhækkanirnar séu ekki að
fullu og öllu komnar fram.
Fleiri eigi hugsanlega eftir að
koma.
A fyrstu þrem mánuðum
þessa árs nam verðbólgan 6.1%,
sem samsvarar 26% vöruhækk-
un eða 7% meira en stjórnin
gerði i hæsta lagi ráð fyrir.
En á móti vegur svo það, að
hagvöxtur þjóðarinnar hefur
verib mikill, og afleiðingar
verðbólgunnar þvi ekki eins
tilfinnanlegar. Um þriggja ára
'bil hefur þjóðarframleiðsla
Júgóslaviu aukizt um nær 6% á
sama tíma, sem hún hefur
ýmist staðið i' stað eða jafnvel
dregizt saman hjá mörgum öðr-
um Evrópulöndum.
Menn sætta sig við það, þótt
framfærslukostnaður hækki, á
meðan þeir hafa möguleika á
nógri vinnu til þess að auka
tekjur sínar á móti.
Meðaltekjur á mann I Júgó-
slaviu jukust þó ögn minna en
sem nam verðhækkunum á ár-
inu 1974. Vilja sérfræðingar
kenna þvi um, að helmingur
þeirra 30% verðhækkana, sem
urðu i fyrra, hafi stafað af
innfluttri verðbólgu, eins og þeir
orða það. Nefnilega hækkun á
innflutningi. Þessi hlutföll segja
þeir þó að verði mun meiri, þeg-
ar tekið er tillit til hækkunar
framleiðslukostnaðar á út-
flutningsvörum.
Þótt verðlagningin sé eins og
áður sagði i höndum fyrirtækj-
anna sjálfra, þá hafa þau ekki
algerlega óbundnar hendur i
iiiiiiinm
M Mfffi
Umsjón: G.P.
verðlagsákvörðunum. Mörg
fyrirtæki, sem starfa að
svipaðri framleiðslugrein og
eru háð hráefni eða framleiðslu
hvers annars, ákveða i samein-
ingu verðið á þeim vörum, sem
þau kaupa hvert af öðru. Þær
samningaviðræður hafa oft orð-
ið langar og erfiðar.
Þegar þessar samstarfs-
nefndir hafa komið sér saman
um verð, ieggja þær tillögur
sinar fyrir verðlagsráðið, sem
er stofnun, sett i stað sérstaks
ráðuneytis.
Hafi verðlagsráðið ekkert við
nýju verðlagninguna að athuga,
er hún auglýstsem hin gildandi
verðskrá eftir hálfan mánuð eða
svo.
Verðlagsráðið hefur ekki völd
til þess að breyta verðlagning-
unni neitt, en það getur bent
fyrirtækjunum á, að verðlags-
ákvörðun þeirra stangist á við
stefnu rfkisstjórnarinnar. Þau
verða þá að. setjast að
samningaborðinu á nýjan leik
og skoða hug sinn betur, unz
komið er niður á verð, sem er
innan ramma þess, sem stjórnin
hefur ákveðið. —- Þannig hefur
hálfpartinn verið farinn heill
hringur i kringum grautinn.