Vísir - 21.05.1975, Side 9

Vísir. Miövikudagur 21. mai 1975
9
cTMenningarmál
Kunna illa við
sig
a grasinu
KVIKMYNDIR
Sjónvarp
Lénharður fógeti.
Framleiðandi: RUV
Leikstjóri: Baidvin Halldórsson
Upptaka: Tage Ammendrup
Kvikmyndun:HaraIdur
Friðriksson
Aðalhlutverk: Gunnar Eyjólfs-
son, Sunna Borg,
Kvikmyndin um Lén-
harð fógeta hafði kvik-
myndasögulegt gildi
áður en farið var svo
mikið sem skipa
leikurunum i hlutverk-
in. Þetta er stærsta
leikna kvikmynda-
verkið, sem tslending-
ar hafa ráðizt i á eigin
spýtur án allrar er-
lendrar aðstoðar.
Sem slikt markar verkið spor
i fáskrúðuga sögu þessarar list-
greinar á Islandi og er vonandi
að myndin um Lénharð fógeta
verði ekki bæði upphafið og
endirinn á þeirri sögu, heldur
fylgi aðrar myndir i kjölfarið.
En að myndin um Lénharð
marki spor i menningarsögu ís-
lands á annan hátt en þennan
dreg ég i efa. Nú er alltaf svo að
brautryðjendastörf fela i sér
óskaplegt magn illleysanlegra
Curt (Richard Dreyfuss) hefur nælt sér I óþægilegan kunningsskap
siðasta kvöldið. Til að koma i veg fyrir alvarleg vandræði fær hann
eiganda leiktækjahússins til að trúa að meðiimir þjófaflokksins séu
vinir hans.
Útþynntur Drullu-Harry
Hamingjan mœld
í hestöflum
Lénharðsmenn á yfirreið.
vandamála, vandamála, sem
aðeins reynslan getur leyst.
Ýmis þessara vandamála
hafa verið yfirstigin i Lénharði
fógeta, önnur ekki. En eftir að
Lénharður fógeti er kominn á
filmu eigum við þó allténd við-
miðun, sem vonandi verður
gripið til sem oftast og lengst er
önnur islenzk kvikmyndaverk
taka að fæðast.
Hvers vegna Lénharður fógeti
var valinn sem efniviður i sjón-
varpskvikmynd var mér óljóst
og er mér enn eftir að ég sá
kvikmyndina.
Ur þvi ráðizt var i gerð stórr-
ar sjónvarpsmyndar hefði átt að
stiga sporið út af leiksviðinu til
fulls og láta leiksviðsverk liggja
á milli hluta. A meðan enn er
verið með annan fótinn á sviði
er hætt við að þátttakendurnir i
leiknum losni ekki fullkomlega
úr viðjum þess. Þjóðrembings-
islenzkan er annar þráður, sem
bindur leikendur við leiksviðið.
Til að auðvelda leikendunum
þetta stökk yfir i kvikmyndir
hefði verið nær að gripa til
máls, sem er okkur nærtækara.
Islenzk sjónvarpsleikrit hafa
stundum borið keim af leikrita-
gerð, sem nýtir sér ferðahæfni
Austurbæjarbió -k-k
„Magnum Force”
Aðalhlutverk: Clint Eastwood
Leikstjóri: Ted Post
Herra Ricca hefur
verið sýknaður af
ákæru um morð á
verkalýðsforingja og
fjölskyldu hans vegna
skorts á sönnunum.
Hann ekur i Kádil-
jáknum sinum frá
dómshúsinu þar sem
æstur múgurinn gerir
aðsúg að manninum,
sem allir eru sann-
færðir um að eigi
hvergi heima annars
staðar en i gáiganum.
Kádiljákurinn heldur eftir
hraðbraut á leið út úr San
Francisco er lögreglumótorhjól
birtist snögglega i baksýnis-
speglinum Lögregluþjónn
falinn á bak við sólgleraugu og
sólskyggni gefur bilstjóranum
bendingu um að aka út fyrir
veginn.
Lögregluþjónninn gengur að
bilstjóranum sem opnar
gluggannn og plaff! plaff! plaff!
Lögregluþjónninn hefur gripið i
Magnum 44 byssuna sina og
þurrkað út farþega bilsins.
Það vantar ekki að opnunin i
þessum misyndismyndum sé
glæsileg. Oft hefur höfundum
slikra mynda þó tekizt betur,
það er að segja hryllilegar upp
en þetta.
Það eina nýja við upphafs-
atriðið i „Magnum Force” er að
þarna er bifhjólalögreglan ekki
skotin heldur skýtur hún
farþega bilsins.
„Magnum Force” er fram-
hald af myndinni „Dirty Harry”
og hér þýðir framhald þvi' miður
útþynningu eins og i flestum
svipuðum tilvikum.
Dirty Harry Callahan hefur
verið rekinn frá morðdeild San
Francisco lögreglunnar vegna
ruddaskapar, en er kallaður
þangað aftur er morðalda riður
yfir. Nú tiðkast ekki lengur að
bjóöa upp á „hver gerði það?”
spennu i óþokkamyndum og þvi
vita áhorfendurnir frá upphafi
að menn innan lögreglunnar eru
þarna að verki, einhverjir enn
ruddalegri en Harry.
Hér er þvi kominn sami efni-
viðurinn og hvað vinsælastur er
I ofbeldismyndunum i dag,
sagan um lögreglumennina,
sem semja sin eigin lög til að
brjóta þá glæpamenn á bak
aftur, sem önnur lög ná ekki
yfir. Af þessum flokki mynda
hefur nýjasta mynd Charles
Bronson,„Death Wish”, hlotiö
bezta dóma.
En Harry, þótt drullugur sé,
lizt ekkert á þessa nýju pólitik,
eða eins og hann sjálfur segir:
„Það nær engri átt að gera
dómstólana verkefnalausa á
þennan hátt, ef lögreglan á að
fara að halda uppi sfnum eigin
lögum, endar það með þvi að
fariö verður að skjóta niður
vegfarendur fyrir það eitt að
ganga yfir á rauðu.” Hann
leggur þvf til atlögu við sina
eigin yfirmenn.
Leikstjóranum, Ted Post,
bregzt það gjörsamlega að
tengja atburði kvikmynd-
arinnar saman i spennandi heild
fyrr en i lokauppgjörinu, þegar
nokkrir bilar eru eyðilagðir og
mótorhjól fá að fljúga.
Skemmtilegar svipmyndir fyrir
þá sem áhuga hafa á þessum
farartækjum, en heldur ódýr
aðferð til að gera kvikmynd
eftirsóknarverða.
Laugarásbió -k-K-k-k
„American Graffiti”
Leikstjóri: George Lucas
Frábært! Stórkost-
legt! Ó, þeim tekst svo
yndislega upp, þegar
þeir gera góðlátlegt
grin að sjálfum sér. Og
hér eru amerikanarnir
einmitt að lýsa hinum
ameriska táningi eins
og hann var árið 1962
og eins og hann er að
mörgu leyti enn þann
dag i dag. En grinið er
engin uppgerð, engir
gálgahæðnisfrasar frá
grjóthörðum ofur-
mennum, sem kvik-
myndaframleiðendur
hafa reynt að telja al-
heimi trú um að væri
hinn einkennandi
amerikumaður. Nei,
grinið hér felst aðeins i
raunhæfri lýsingu.
Þótt sumt i daglegu lifi
amerisks unglings sé okkur
framandi, drive-in matsölur og
átrúnaðarplötusnúðar, hefur
Amerika rutt sér það rækilega
inn i lif okkar allra að við getum
notið lýsingarinnar til fulls.
Svo þyrpumst við auðvitað öll
til að hlæja að þessum einkenni-
legu nágrönnum okkar, sem
mæla hamingjuna i hestöflum,
en sjáum vitanlega ekki gálg-
ann I okkar eigin auga. Gifur-
lega vantar okkur svipaða kvik-
mynd, um islenzka unglinga.
Sennilega yrði sú mynd þó fáum
hlátursefni.
Myndin American Graffiti
lýsir siðasta kvöldi skólafélaga i
smábæ i Kaliforniu, siðasta
kvöldinu þar eð menntaskólinn
er úti og á morgun skilja leiðir.
Nú er siðasta tækifærið til að ná
sér I kvenmann, fara á fast áður
en haldið er i háskólann i stór-
borginni eða segja upp kærust-
unni áður en flogið er burt til
heimsmenningarinnar. Allt á
einu kvöldi.
Það er svo sem ekkert sem
gerist. Fáeinar nýjar ástir
blossa, aðrir lenda i ástarsorg,
einum bil er velt (án tækni-
brellna og sló mósjón, billinn
einfaldlega veltur, takið eftir
þvi) og annað slikt farartæki
eyðilagt fyrir lögreglunni. Bara
óvenju fjörugt kvöld, það er allt
og sumt. Og i þessu liggur helzti
kostur myndarinnar, i óýktri og
ólitaðri lýsingu á hversdegin-
um.
Munið þið eftir myndunum,
sem Ameríka framleiddi árið
1962 fyrir ungu kvikmyndahúsa-
gestina?
Þær voru ýmist um brimbrun,
strandparti, skiðaferðir eða
skólaferðalög. Sætasta stúlkan i
skólanum söng vinsælasta rokk-
lagið á meðan hún renndi sér i
land á brimbrettinu og um
kvöldið fylltist loftið af tónlist og
allir fóru að dansa niðri á
ströndinni.
Svo datt þeim I hug á sjöunda
áratugnum að kippa allri
væmninni, ofurmennskunni,
fullkomnuninni og rómantikinni
I burt og gera mynd um lif tán-
inganna eins og það raunveru-
lega var árið 1962 og árangurinn
varð „American Graffiti”. Tón-
listin er þó sú sama en að þessu
sinni heyrist hún eingöngu úr
útvarpinu. Með hjálp tónlistar-
innar frekar en nokkurs annars
tekst höfundum myndarinnar
aö setja áhorfandann nákvæm-
lega inn I rétta tiðarandann og
þótt ekki væri fyrir neitt annað
en tónlistina væri „American
Graffiti” vel þess virði að sjá.
Buddy Holly, Chuck Berry,
Del Shannon og The Beach Boys
sjá fyrir þvi.
Umsjón:
Jón Björgvinsson
kvikmyndavélarinnar. Þar hef-
ur verið skotið inn útisenum,
sem ekki virðast hafa annan til-
gang en þann einan að sýna
notagildi kvikmyndavélarinnar.
Við höfum séð menn á leið úr
eða i bílinn sinn eða inn eða út
um útidyrnar heima hjá sér.
Lýsing I stúdiósenum hefur oft-
ast nær markað skýr mörk milli
útitöku og stúdíótöku.
Fyrri hlutinn af Lénharði fó-
geta kann illa við sig utan dyra
á svipaðan hátt og áður er lýst.
Þar eru sýndar hópreiðar fram
og aftur og leikarar, sem snúa
andlitinubeintupp i vindinn. Allt
þetta undirstrikar að visu að
færanleg kvikmyndavél sé að
verki, en sifelldar kappreiðar
fram og aftur á skerminum
höfðu litil dramatisk áhrif. Og
þegar mæla á af munni fram ut-
andyra er eins og leikararnir
kunni ekki við sig i mjúku gras-
inu. Undantekning er þó atriðið
utan við kirkjuna, sem var
skemmtilega liðugt.
Þegar komið er á fjalirnar i
siðari hluta myndarinnar finna
leikararnir sig betur og af þess-
um sökum er siðari hlutinn mun
hreinni og heilsteyptari en sá
fyrri.
Þrátt fyrir þetta vissi ég vart
um hvað kvikmyndin var eftir
að siðari hlutanum lauk, og á
sjötiu minútum hafði ég ekki
kynnzt neinni af persónum
leiksins betur en það að ná
kvæmlega sama var af hverjum
hausinn var hóggvinn I lokin.
Þarna er einhver brestur i
handriti myndarinnar og texta,
þótt hvort tveggja sé unnið af
úrvals mönnum. Kannski voru
þeir of margir um verkið. En
þrátt fyrir þessa úrvals menn
saknaði ég lærðra kvikmynda-
gerðarmanna inn i þeirra hóp.
Hvernig er með þessa fámennu
stétt? Af hverju eru henni aldrei
gefin tækifæri sem þessi til að
sýna hvað hún hefur varið ævi
sinni i að æfa.
1 fljótu bragði telst mér til að
einir fimm nýmenntaðir kvik-
myndagerðarmenn vinni hjá
stofnuninni. Kvikmyndatakan
var i höndum eins sliks manns
og var hún mjög snyrtilega af
höndum leyst. Hinir komu
hvergi við sögu i aðalhlutverk-
um.
Einn kvikmyndagerðarmaður
hefur fengið að vinna verk fyrir
sjónvarp nýlega, enginn
gleymir „Fiski undir steini”.
Næst skulum við gefa hinum
tækifærið.