Vísir - 21.05.1975, Qupperneq 13

Vísir. Miðvikudagur 21. mai 1975
13
Hluti virkisins, sem Siegfried frá Ardenne byggði I Luxemborg árið
963.
máttu landsmenn þola það að
vera teknir hernámi i tvigang af
Þjóðverjum, fyrst i fyrri heims-
styrjöldinni, er þeir réðu þar
rikjum allt til striðsloka 1918, og
fór það hernám fram án stór-
áfalla fyrir landsmenn.
í seinni heimsstyrjöldinni fór
hernámið nokkuð á annan veg.
Landið var innlimað i Þýzka-
land, og landsmenn hófu mikla
andspyrnu.Fluttu Þjóðverjar 30
þúsund manns frá landinu og
um 13 þúsund ungir menn voru
teknir i þýzka herinn og sendir
til austurvigstöðvanna.
Herir bandamanna frelsuðu
landið undan yfirráðum Þjóð-
verja i september 1944, en land-
ið lenti aftur i miðpunkti átak-
anna i jólasókn von Rungstedt i
desember ’44 til jan. 1945, er
herir Pattons gerðu gagnsókn
og frelsuðu landið öðru sinni.
Þessi hernaðarátök kostuðu
mörg mannslif og má sjá merki
þess enn þann dag i dag i
Luxemborg, þar sem eru graf-
reitir hermanna hinna striðandi
þjóða.
Bandariski grafreiturinn er
sá þekktasti, þar hvila i dag
5076 bandariskir hermenn, en i
striðslok voru þar grafir 8411
hermanna, margir þeirra fengu
siðar hinztu hvilu heima i
Bandarikjunum. Grafreiturinn
er þó sennilega þekktastur fyrir
það að þar var bandariski hers-
höfðinginn George Patton lagð-
ur til hinztu hvilu meðal her-
manna sinna i desember 1945,
eftir að hann lézt af völdum um
ferðarslyss i Þýzkalandi. Yfir,
að þvi er manni virðist, ótölu-
legum fjölda hvitra krossa,
gnæfir fagurt minnismerki,
kapella sem reist var til
minningar um þá sem þarna
liggja grafnir.
Ekki allfjarri bandariska
grafreitnum er annar legstaður
hermanna, þeirra Þjóðverja,
sem féllu i bardögunum um
Luxemborg og nágrenni. Þar
liggja grafnir 10885 þýzkir her-
mann, þar af 4829 i fjöldagröf-
um. Þýzki grafreiturinn er, ef
svo má að orði komast, algjör
andstæða við hinn bandariska.
Þar sem gefur að lita breiðu
af hvitum krossum i bandariska
garðinum, er yfir grænar
grasflatir að lita i þeim þýzka,
og eru nafnplötur felldar i röð-
um i grasið. Með jöfnu millibili
eru svo krossar saman á milli
raðanna. Yfir fjöldagröfinni er
há steinhleðsla þar sem hár
steinkross gnæfir yfir grafreit-
inn.
/,Skráargat Evrópu"
1 dag hefur smárikið Luxem-
borg unnið sér fastan og virðu-
legan sess meðal sér miklu
stærririkja i Evrópu. Þetta litla
land með aðeins rúmlega 352
þúsund ibúa er i dag vegna legu
sinnar nokkurs konar „Evrópa i
hnotskurn”. Ibúarnir tala að
jafnaði þrjú tungumál,
Luxembourgois er daglega mál-
ið, furðulega samsett mállýzka,
sem hljómar i okkar eyrum ekki
ósvipað og hollenzka, en þar að
auki tala allir frönsku og þýzku.
Franskan er opinbera málið.
Þar að aukí tala svo allmargir
ensku.
tbúarnir eru að meirihluta
rómversk-kaþólskir, en mót-
mælendur og Gyðingar eru
einnig allfjölmennir.
Fram til ársins 1921 var land-
ið i efnahagssamvinnu við
Þýzkaland, en eftir fyrri heims-
styrjöldina var þeirri samvinnu
rift og samningur gerður við
Belgiu árið 1921 til 50 ára um
efnahagssamvinnu landanna.
Er gjaldmiðill Luxemborgar,
frankinn, jafn að verðgildi og sá
belgiski, enda eru báðir jafn-
gildir i viðskiptum innan lands-
ins.
Efnahagskerfi landsins hvilir
á málmiðnaði, námagreftri og
stálbræðslum sem eru i suður-
hluta landsins, meðfram
frönsku landamærunum.
Vinrækt og landbúnaður i
Moseliedalnum eru einnig
mikilvægar atvinnugreinar.
Halda sjálfstæði sínu og
þjóðerni
Þrátt fyrir volduga nágranna,
sem skammt eru undan, þá vek-
ur það athygli að landsmönnum
hefur tekizt vel að halda
sérkennum þjóðarinnar, og
þeim hefur lika tekizt að vera
sjálfum sér nógir um flest.
Eitt sérkenni er á bæjum i
Luxemborg, en það er að
smáverzlanir virðast vera þar
i fyrirrúmi, enda kemur það i
ljós, er málið er kannað, að
stórverzlanir eru bannaðar með
lögum, i hverri verzlun má að-
eins selja eina vörutegund, svo
sem matvörur i einni fatnað i
annarri og svo fram eftir götun-
um.
Luxemborg er virkur þátttak-
andi i samstarfi Evrópuþjóða,
Úr þýzka hermannagrafreitn-
um i Luxemborg.
Hér er það leiði Pattons, sem er
fremst á myndinni, i bandariska
hermannakirkjugarðinum I
Luxemborg.
og hafa nokkrar stofnanir Efna-
hagsbandalags Evrópu aðsetur
sitt þar.
Miðað við önnur Evrópulönd
er hlutfall útlendinga á
vinnumarkaðinum hátt, þvi af
352 þúsundum, sem i landinu
búa, eru 77 þúsund af erlendu
bergi brotin, þar ef eru Italir og
Portúgálir fjölmennastir. Er
þetta fólk helzt i erfiðari störf-
um þjóðfélagsins, svo sem
byggingarvinnu og stál-
bræðslunum.
Lifskjör eru góð i landinu, sé
miðað við okkar aðstæður, og
það vekur athygli, þegar þang-
að kemur, að mengunin, sá ill-
ræmdi óvættur, ræður þar litt
rikjum miðað við iðnaðarhéruð
nágrannalandanna nema þá
einna helzt i suðurhluta landsins
i kringum stáliðjuverin. — JR
AÐ GANGA Á VIT MANNKYNSSÖGUNNAR
t augum þess fjölda ferða-
manna, sem um Findel-flugvöll
i Luxemborg fara, er landið að-
eins viðkomustaður á lengri
leið. Ferðinni er oftast heitið til
einhvers af þéttbýliskjörnum
Evrópu.
Þessari þróun vilja ferða-
málayfirvöld landsins snúa við
og leggja kapp á að fá
ferðamenn til að gera stuttan,
eöa lengri, stanz í landinu áður
en þeirhalda áfram. í samvinnu
við Loftleiöir hafa þeir auglýst
áningardvöl, svipaöa þeirri sem
Loftleiðir hafa boðið upp á hér á
landi.
Merkar fornminjar
og fagurt landslag
1 höfuðborginni Luxemborg,
og viða um landið, gefur að lita
fomar og fagrar byggingar,
sem staðið hafa allt frá þvi er
rikið var stofnað. Kastalavirkið
I höfuðborginni, sem á sinum
tima var kallaö „Gibraltar
norðursins” nær yfir mestan
hluta gömlu miðborgarinnar, og
þar má sjá enn I dag stofninn að
kastala þeim, er Siegfried frá
Ardenne byggði árið 963.
Höfuðborgin, en þar eru íbúar
álika margir og I Reykjavik, er
frekar dreifð, og fyrir utan
verzlunarhverfið i miðborginni
fær maður ekki þá tilfinningu að
vera i stórri borg, öllu fremur i
stóru sveitaþorpi.
Vegna þess hve sunnarlega
við erum komin i Evrópu, er
loftslag milt, og okkur, sem
komum ofan af þvi stormasama
Islandi, kynni að bregða við, þvi
staövindar eru þar tiðir og blása
aðeins frá tveimur áttum,
suðvestri og norðvestri, og rok
er þar fátitt. Júli og ágúst eru
heitustu mánuðirnir en mai og
júnl þeir sólrikustu. Hitinn yfir
sumarmánuðina er oft um 30
stig, þegar hlýjast er.
Landið vel i sveit sett
Frá Luxemborg er stutt til
næstu stórborga, til dæmis er
aöeins um fimm tima akstur i
hjarta Parisar. Fyrir þá, sem
dvelja um kyrrt i landinu er
tilvalið að bregða sér dagsferðir
til nágrannalandanna, Þýzka-
lands, Belgiu og Frakklands.
Ain Mosel hefur frá fornu fari
verið mikilvæg samgöngu- og
flutningaleið, þvi fljótprammar
sem sigla um Rin og Mosel sigla
um Luxemborg á leið sinni allt
upp til Sviss, og er landið þvi i
sambandi við hafnarborgirnar á
strönd meginlands Evrópu.
Gengið á vit
mannkynssögunnar
Sem dæmi um slika ferö
mætti benda til Þýzkalands,
nánar tiltekið borgarinnar
Trier, sem stendur við ána
Mosel og á sögu sina að rekja
allt aftur til tima Rómverja.
Ferð til Trier tekur innan við
klukkustund, frá höfuðborginni
Luxemborg, og er farið um fög-
ur vinræktarhéruðin við Mosel-
ána, en Trier er aðeins 13 kiló-
metra innan þýzku landamær-
anna.
Af þvi er heimildir herma, var
borgin fyrst reist af Rómverjum
áriö 15 fyrir fæðingu Krists og
kölluö Augusta Treverorum.
Borgin varð árið 117 e. Kr. að
höfuðborg rómverska riksins
Belgica Prima, skattheimtu-
borg og síðar aðsetur keisarans.
A þeim tima er rómversku
keisararnir höfðu þar aðsetur
bjuggu þar um 80 þúsund ibúar,
en slikur fjöldi hefur ekki búiö
þar siðan, fyrr en nú á vorum
dögum.
Gullöld Trier stóð i tvö
hundruö ár, og meðal keisara,
sem þar sátu má nefna
Konstantin mikla, sem gerði
borgina að höfuðborg alls
rómverska rikisins og sat þar
árin 306 til 316, þau ár var Trier
önnur Róm, norðan Alpafjalla.
Þrátt fyrir að Konstantin flyttist
frá Trier og til Konstantinópel,
stóð blómaskeið Trier enn i 50
ár, en þá fór að halla undan fæti.
Frá timum Rómverja má sjá
margar og miklar fornminjar i
borginni, þar á meðal má nefna
Basiliku Konstantins mikla,
sem er risastór bygging er
verið hefur stór hluti af hinni
miklu höll hans. Byggingin er
risastór, jafnvel á okkar
mælikvarða, hún er 67 metrar á
lengd, 27 metrar á breidd og 30
metrar á hæð.
I byrjun 17. aldar var hluti
byggingarinnar rifinn, en
endurbyggður á árunum 1846 til
56, og þar hefur veriö kirkja
mótmælenda siðan.
Eftir að veldi Rómverja
hnignaði, var það kirkjan, sem
varð alls ráðandi I borginni, og
hélt áfram, hvað kirkjuna
varöaði, að vera „Róm
noröursins”. Þar sátu
erkibiskupar og urðu þeir ekki
aöeins leiðtogar kirkjunnar,
heldur einnig þjóðhöfðingjar
kjörrikisins Trier, og tóku þeir
þátt I kjöri þýzku keisaranna.
A þessum öldum gekk á ýmsu
I sögu Trier, og svo var komiö
að árið 1700 bjuggu þar aðeins
um þrjú þúsund manns. En upp
frá þvi má segja að uþpgangur
Trier hafi byrjað á ný. Borgin
— dvöl í Luxemborg
hefur upp ó margt
að bjóða þar ó
meðal mó
heimsœkja Trier,
borg i Þýzkalandi,
sem ó sögu sína
að rekja aftur til
daga Krists
lenti undir yfirráðum Frakka,
en 1815 verður hún hluti Rinar-
lands undir stjórn Prússa.
Um fyrri heimsstyrjöldina er
ibúafjöldinn orðinn um 55
þúsund. A árunum 1860-80 er
Trier gerð að miðstöð járn-
brautasamgangnanna i þessum
hluta Þýzkalands við ná-
grannaríkin og er siöan
mikilvæg samgöngumiöstöð. 1
seinni heimsstyrjöldinni varö
miðborgin fyrir nokkrum
skemmdum og margar
miðaldabyggingar fóru þá for-
görðum. -JR
■Í-V.1
Rústir baðhúss frá dögum Rómverja I Trler. Þtta hefur verið geysi-
stór bygging, með heitum og köldum böðum, svo og sundlaug og
iþrótta velli. Ekki langt frá baðhúsinu eru rústir af stóru hringleik-
húsi frá sama tima.
Erkibiskuparnir sátu i þessari höll, sem byggð var á 17. öld, en á
bak við höliina gnæfir Konstantins-basilikan, sem byggð var um 310
e.Kr.